زبانهای ژرمنی، شاخهای از زبانهای هندواروپایی اند که بیشتر در شمال اروپا و نیز به سبب مهاجرت این اقوام در آمریکا و نیز در مناطق دیگر رواج دارند. زبانهای این شاخه، نیای یکتایی به نام ژرمنی نخستین داشتهاند که ژرمنها نزدیک به کمابیش دوهزار و پانصد سال پیش در عصر آهن، در شمال اروپا به آن سخن میگفتهاند. ژرمنی باستان، همراه فرزندانش، تنها با شماری از ویژگیهای یکتای زبان شناختی، از جمله تغییر همخوانها شناخته میشود. اگر نه کهنترین چیزی که تاریخ از ژرمنها به یاد میآورد نه زبان ایشان، که جایگیر شدن اشان است در شمال اروپا و در امتداد مرزهای شمالی امپراتوری روم از سدهٔ دوم میلادی.
پرگویشورترین زبانهای ژرمنی، انگلیسی با ۳۴۰ و آلمانی با ۱۲۰ میلیون تن گویشور بومی اند. همچنین زبانهای دیگری همچون هلندی با ۲۲ میلیون و آفریکانس با ۱۶ میلیون تن و زبانهای اسکاندیناوی مانند دانمارکی و سوئدی و نروژی با روی هم ۲۰ میلیون گویشوَر، در همین شاخه از زبانهای هندواروپایی میگنجند. هندواروپایی بودن این زبانها بدین معنی است که این زبانها خویشاوند دور زبانهای ایرانی اند. پژوهشهای تازهٔ زبان شناختی و تبارشناختی، سیاههای از ۵۳ زبان و گویش در شاخهٔ زبانهای ژرمنی به دست میدهد.
شمار نه چندان کمی از مردم ژرمن از قوم گت که جزو سربازان امپراتوری روم بودند در جنگ با ساسانیان اسیر شده و در ایران زندگی میکردند. بنابر این میتوان گفت که زبانهای ژرمنی از سده سوم میلادی در ایران صحبت شدهاست.
=============================
زبان آلمانی:
(به آلمانی: Deutsche Sprache) زبانی از خانواده زبانهای هندو-اروپایی و عضوی از شاخه زبانهای ژرمنی غربی در کنار هلندی، انگلیسی و آفریکانس است که بیشتر در اروپای مرکزی تکلم میشود.
زبان آلمانی پرگویشورترین زبان اتحادیه اروپا با بیش از ۹۵ میلیون گویشور است. گویشوران این زبان در کشورهای آلمان، اتریش، سوئیس، لیختناشتاین، لوگزامبورگ، شرق بلژیک، آلتو آدیجه، آلزاس، لورن و جنوب دانمارک در اکثریت هستند. این زبان در آلمان، اتریش، بخشی از سوئیس، تیرول جنوبی (ایتالیا)، بخشی از بلژیک و لیختن اشتاین زبان رسمی به حساب میآید. همچنین این زبان، زبان اقلیت در رومانی و نامیبیا است.
این زبان دومین زبان اسناد علمی (پس از انگلیسی) و سومین زبان بکار برده شده در تارنماهای اینترنتی (پس از انگلیسی و روسی) است. همچین گفته میشود یک دهم کل کتابهایی که هر ساله در جهان تألیف میشوند به زبان آلمانی است.
زبان آلمانی شامل دو گویش اصلی آلمانی بالا و آلمانی پایین و همانند انگلیسی دارای تعداد زیادی از گویشهای فرعی است. بر اساس این زبان، زبان معیاری با نام آلمانی معیار وجود دارد که بیشتر به آلمانی بالا شبیه است، به خارجیها آموزش داده میشود و نوعی زبان میانجی است.
زبان آلمانی در سیر تحول تاریخی خود به بخش بزرگی از دستور زبان و واژگان بومی ژرمنی وفادار مانده و آنها را در دستگاه دستوری و واژگانی خود زنده نگاه داشتهاست.
================================
زبان انگلیسی:
زبان انگلیسی یکی از زبانهای هندواروپایی از شاخهٔ ژرمنی است. خود شاخهٔ ژرمنی به دو بخش شرقی و غربی تقسیم میشود و انگلیسی به ژرمنی غربی تعلق دارد. این زبان در انگلستان و جنوب شرقی اسکاتلند تکامل یافتهاست. از دیگر زبانهای شاخه ژرمنی میتوان به آلمانی، هلندی، دانمارکی، سوئدی و نروژی اشاره کرد. امروزه نزدیک به نیمی از مجموعه واژگان و دستور زبان انگلیسی از ریشهٔ ژرمنی است و نیم دیگر را وامواژهها تشکیل میدهد. بیشتر این وامواژهها از زبانهای لاتین، فرانسوی، بخشی از یونانی و دیگر زبانها وارد انگلیسی شدهاند. زبان انگلیسی باستان شباهت بسیار زیادی به زبان آلمانی باستان داشتهاست چون انگلیسی زبانها عمدتاً اقوام ژرمنی بودند که از آلمان وارد بریتانیا شدند و به نوعی زبان آلمانی را میتوان مادر زبان انگلیسی دانست.
به دلیل تأثیر بالای نظامی، اقتصادی، علمی، سیاسی و فرهنگی بریتانیا بر جهان پس از سدهٔ هجدهم و تأثیر ایالات متحده آمریکا از سدهٔ بیستم میلادی به این سو، این زبان در سطح جهان گسترش یافته و به عنوان زبان دوم، زبان میانجی و زبان اداری در بسیاری نقاط جهان کاربرد پیدا کردهاست.
زبان انگلیسی به عنوان زبان مادری در کشورهای انگلستان، آمریکا، کانادا، استرالیا، ایرلند، نیوزلند، آفریقای جنوبی، غنا و بسیاری کشورهای دیگر کاربرد دارد. انگلیسی امروزه از نظر تعداد گویشوَر، پس از چینی و اسپانیایی، سومین زبان جهان است. تعداد کسانی که زبان مادریشان انگلیسی است امروزه بیش از ۳۸۰ میلیون نفر است. انگلیسی در بسیاری از کشورها زبان میانجی است و مهمترین زبان دنیا در زمینههای سیاسی، اقتصادی، نظامی، صنعت، فرهنگی و علمی در روابط بینالملل بهشمار میآید.
===========================
زبان هُلَندی:
(به هلندی: Nederlands) و (به انگلیسی: Dutch) زبان ملی هلند و یکی از دو زبان رسمی بلژیک است. البته زبان هلندی بلژیک را فلَندری مینامند. زبان هلندی از شاخه ژرمنی خانواده زبانهای هندواروپایی است.
با وجودی که زبان هلندی و هلندی بلژیک یکی هستند و دارای زبان معیار یکسانی هستند در زبان انگلیسی به زبان هلندی مردم هلند عبارت Dutch (هلندی) گفته میشود و عبارت Flemish برای فلاندری (هلندی بلژیک) بکار میرود. مورد استثناء، استان فریسلاند هلند است که در آن زبان فریزی رواج دارد. افزون بر اینها، در شمال بلژیک و بخش کوچکی از فرانسه که در غرب بلژیک قرار دارد نیز به این زبان تکلم میشود. زبان هلندی همچنین بهعنوان زبان اداری در سورینام و آنتیلهای هلند که مستعمرات سابق هلند میباشند استفاده میشود. زبانی اشتقاقی از این زبان که آفریکانس نام دارد یکی از زبانهای ملی جمهوری آفریقای جنوبی میباشد.
=========================
آفریکانس:
یا آفریقایی (به آفریقایی: Afrikaans) یکی از زبانهای ژرمنی است که بیشتر در کشورهای آفریقای جنوبی و نامیبیا رواج دارد.
برخی از گویشوران این زبان در بوتسوانا، لسوتو، سوازیلند، زیمبابوه و زامبیا نیز ساکن هستند. شمار گویشوران زبان آفریقایی حدود ۶ میلیون نفر است.
آفریکانس در اصل گویشی از زبان هلندی است و تا اواخر سده نوزدهم نیز به همین حالت شناخته میشد ولی پس از آن، آن را زبانی جدا بهشمار آوردند.
واژه آفریکانس در هلندی به معنای «آفریقایی» است.
======================
زبان سوئدی:
[به انگلیسی:Swedish] یکی از زبانهای هندواروپایی شاخه ژرمنی است که در کشور سوئد و قسمتهایی از کشور فنلاند به آن سخن میگویند. سوئدی زبان رسمی کشور سوئد به حساب میآید، اگر چه زبانهای دیگری نیز در کشور سوئد استفادهاست که از آن جمله میتوان به زبان سامی اشاره کرد که مخصوص مردم ساکن شمال سوئد است.
زبان سوئدی با زبان کشورهای اسکاندیناوی از یک ریشه بوده و دارای همانندیهای فراوان است. زبان سوئدی به ویژه به زبان نروژی شباهت بسیاری دارد، و با زبانهای فنلاندی و دانمارکی تفاوت بیشتری دارد.
آکادمی سوئد وظیفهٔ مراقبت از زبان سوئدی را از طریق تنظیم و انتشار منظم واژهنامهٔ این زبان به انجام میرساند.
================
زبان دانمارکی:
(به دانمارکی: Dansk) یک زبان ژرمنی شمالی، شاخهای از ژرمنی و زبانهای هندواروپایی است. نزدیک به ۶میلیون تن، که بیشتر در دانمارک زندگی میکنند، بدین زبان سخن میرانند. همچنین، ۵۰هزار دانمارکی در بخشهای شمالی شلسویگ-هولشتاین در کشور آلمان به این زبان سخن میگویند. همچنین، دانمارکی در سرزمینهای خودمختارِ گرینلند و جزایر فارو زبان رسمی است. در ایسلند دانمارکی را در کنار زبان انگلیسی بهعنوان یک زبان خارجی در مدرسهها آموزش میدهند (گاه نروژی یا سوئدی جایگزین دانمارکی میشود). در آمریکای شمالی و جنوبی، در کشورهای آرژانتین، ایالات متحدهٔ آمریکا و کانادا انجمنهای دانمارکیزبان پویا هستند.
دانمارکی زبان رسمی کشور دانمارک و یکی از دو زبان رسمی گرینلند (دیگری، زبان گرینلندی است) و جزایر فارو (دیگری زبان فاروئی است) است.
زبان دانمارکی برپایهٔ هیچ قانونی زبان رسمی دانمارک گذارده نشدهاست، بلکه برپایهٔ دوفاکتو (عرف) به رسمیّت شناخته میشود. همچنین، برپایهٔ آیین دادرسی شهروندیِ دانمارک، این زبان، زبان رسمی دادگاهها در این کشور است. از ۱۹۹۷، عموم مردم خواستار پدید آوردن قانونی برای درستنویسی زبان دانمارکی شدند.
==================
زبان نروژی:
(به نروژی: norsk) یک زبان هندواروپایی از شاخهٔ گروه زبانهای اسکاندیناویایی خانوادهٔ زبانهای ژرمنی است. نروژی زبان رسمی کشور نروژ است.
گفتنی است که وجود دو زبان در نروژ، باعث پیچیدگی مسائل زبانی این کشور شدهاست. این زبانها، بوکمال (زبان کتابی)، که نزدیک به زبان دانمارکی است، و نینورسک (نروژی جدید)، که نزدیک به لهجهٔ شمال سوئد است، نام دارند. نامهای غیررسمی این دو زبان بهترتیب ریکسمول (بهمعنای زبان سلطنتی) و لاندسمول (بهمعنای زبان روستایی) است.
هردو زبان از سال ۱۸۸۵ بهعنوان زبانهای رسمی نروژ شناخته شدهاند. زبان نونورسک در سال ۱۸۵۰ توسط ایوار آسن بر پایهٔ زبان سدههای میانه و لهجههای نروژیِ آن دوره ابداع شدهاست. زبانهای بوکمول و نینورسک، پس از اصلاحات سال ۱۹۳۸، به هم نزدیکتر شدند؛ این امر نتیجهٔ سیاستهای حکومتی برای بههم پیوستن دو زبان جهت ایجاد زبان مشترک نروژی بهنام سامنورسک بودهاست. همهپرسی سال ۱۹۴۶ نشان داد که ۷۹٪ مردم نروژ از این سیاست پشتیبانی میکنند؛ اما مخالفان این سیاست، اعتراضهای گستردهای را در دههٔ پنجاه میلادی ترتیب دادند. بههرحال، نفوذ سامنورسک از سال ۱۹۶۰ کاهش یافت و در سال ۲۰۰۲ رسماً کنار گذاشته شد.
====================
زبان ایسلندی:
(به ایسلندی: íslenska) یک زبان هندواروپایی از شاخه گروه زبانهای اسکاندیناویایی خانواده زبانهای ژرمنی است. ایسلندی زبان رسمی کشور ایسلند است. این زبان خویشاوندی نزدیکی با زبان فاروئی و برخی گویشهای زبان نروژی دارد.
در میان زبانهای اسکاندیناویایی، ایسلندی بیش از همه ویژگیهای کهن خود را حفظ کرده و تداعیگر زبان نروژی کهن است. این زبان برخلاف شمار کم گویشوران آن، از لحاظ فرهنگی و ادبی از اهمیت زیادی برخوردار است. انزوای جغرافیایی جامعه ایسلند، تاثیر زیادی در علاقهمندی مردم جزیره نسبت به ادبیات و یکدست ماندن زبان داشته است.
در حدود ۳۲۰٬۰۰۰ نفر به زبان ایسلندی سخن میگویند که بیشترین آنها در ایسلند زندگی میکنند. حدود ۸٬۱۶۵ نفر از گویشوران در کشور دانمارک بهسر میبرند که حدود ۳۰۰۰ نفر از آنان دانشجو هستند. همچنین تعدادی از آنان در کشورهای نروژ، آمریکا و کانادا زندگی میکنند.
=====
از دیگر زبان های ژرمنی که متکلمین کمتری دارد می توان به فاروئی،لوکزامبورگی،فریسی و اسکاتس اشاره کرد.