متخصصین علوم ژنتیک تحقیقات علمی وسیعی در رابطه با یافتن پاسخ به این پرسش انجام داده اند که آیا مردم ترکیه امروزی خویشاوندان ترکهای مناطق آسیای مرکزی هستند که به آناتولی کوچ کرده اند و یا ساکنان اصلی سرزمین آناتولی بوده اند که توسط ترکان عثمانی و طی فرایندی مانند سنت (دوشیرمه) که طی آن فرزندان خانواده های مسیحی- رومی مصادره می شدند و تحت مالکیت حاکمان عثمانی در می آمدند، یا (جزیه) که نوعی پرداخت مالیات برای غیرمسلمانان است، ترک زبان شدند.
تحقیقات ژنتیکی انجام شده با بررسی دی ان ای افراد در ترکیه نشان می دهد که تنها ۱۳-۱۵ درصد مردم ساکن ترکیه ، دارای نژاد ترک منطبق با ژن افراد ساکن آسای مرکزی دارند. (۱ و ۲)
تحقیق گسترده دیگری نشان می دهد که سهم مهاجران آسیای مرکزی در ترکیب جمعیتی ترکیه امروزی، حدودا ۲۱.۷ درصد است. (۳)
همچنین، مطالعات دیگر علمی و بررسی های ژنتیکی و آماری نمایانگر این موضوع است که نزدیکی گروهای ژنی مردم ترکیه با اهالی غیر ترک غرب آسیا شامل مردمان مدیترانه و نژادهای قفقازی، بیش از هر گروه دیگر است. (۲ و ۳ و ۴ و ۵ و ۶ و۷ و ۸ و۹(این مساله شامل کردها و ارمنی‌ها نیز میشود. بر خلاف تصور پان‌ترکیست‌ها، خزانه زنتیک ترکان بیشتر به کردها ارمنی ها و یونانی نزدیک است تا ترکان زردپوست آسیای میانه.
همچنین پژوهش‌های گسترده دانشگاهی در زمینه یافتن ارتباط میان مردم ترکیه امروزی با ترکان اوقوز ( در تاریخ ایران غُز) که عمدتا در قرن یازدهم میلادی به منطقه آناتولی مهاجرت کردند صورت گرفته است. نتایج این پژوهشها عمدتا حاکی از آن است که فرهنگ و زبان ترکی و حتی ظهور دین اسلام در منطقه آناتولی، ناشی از ورود ترکان اوقوز بوده است، هرچند گستره ژنتیکی آنان در میان مردم ترکیه قابل توجه نیست. (۵ و ۱۰)
ترکیب قومی میان مردم ترکیه نیز باوجود تنوع و اهمیت بالای آن از لحاظ مردم شناسی، از مواردی است که کمتر به آن پرداخته شده است. یک مطالعه فراگیر مربوط به گستردگی قومیتی در ترکیه که در سال ۲۰۰۴ صورت گرفت (۴) نشان می دهد که بیشتر مردم ترکیه اشتراک ژنتیکی بالایی با مردمان آسیای غربی و نژاد قفقازی دارند (حدودا ۲۴ درصد). از دیگر سو، ژن‌های مرتبط با ساکنین آسای مرکزی که مهد نژاد ترک است کم و ناچیز است (در حدود ۵.۷درصد(. باید در نظر داشت که ازدواج و آمیزش عثمانی‌های اولیه که از نظر نژادی غُز بودند با ساکنان بومی آناتولی شامل ارمنی‌ها،کردها و یونانی ها و همچنین مردمان قفقازی مانند گرجی‌ها، لزگی‌ها چرکس ها و... باعث نزدیکی بسیار زیاد زنتیکی بین آنها و سایرین شده است.
همچنین پژوهش دیگری با تکیه بر روایات و واقعیات تاریخی مردمان تُرک صورت گرفته است که در منبع (۱۲) به تفصیل مورد بحث قرار گرفته است. این تحقیق توسط چندین تیم دانشگاهی با مراجعه به چهار منطقه که بر اساس شواهد گفتاری ساکنان آن مناطق اقوام تُرک در آنها ساکن هستند انجام شده است. یکی از مناطق مورد بررسی قرار گرفته، روستای «افشار» در نزدیکی آنکارا است. بررسی ژنتیک ساکنین این روستا نشان می دهد که نزدیک به۷۳ درصد ساکنین این روستا حامل ژن «غیر ترک» هستند که تبار عمده آنها به اقوام آسیایی حوالی «خراسان» امروزی می‌رسد. همچنین روستای دیگری که دارای نرخ مهاجر پذیری بسیار پایین و در نتیجه اصالت ژنتیک بالایی در کشور ترکیه بود مورد بررسی قرار گرفت و تنها ۲۵درصد از ساکنان آن تُرک و دارای «ژن آلتاییک» تشخیص داده شدند. آلتای خاستگاه باستانی ترکها است که در غرب سیبری واقع شده است و مردم آن از دین شامانیستی شامل پرستش و تقدیس حیوانات است.
ناگفته نماند که تحقیقات دیگر مانند آنچه که در نشریه علمی پلوس ژنتیک منتشر شده (۱۲) نمایانگر این واقعیت است که گرچه مردمان ترک زبان که در این تحقیق به ۲۲ گروه قومی در مناطق جغرافیایی قفقاز، آسیای مرکزی، اروپای شرقی و خاورمیانه تقسیم شده اند، دارای آمیختگی های نژادی با مردمان جنوب سیبری و مغولستان هستند، اما این آمیختگی عمدتا ناشی از مهاجرت اقوام کوچ نشین ترک و سپس استقرار و بعضا ارتباط با مردمان اولیه و غیر ترک آناتولی می باشد.
اخیرا جلال شنگول (استاد رشته مهندسی ژنتیک در دانشگاه استانبول) در گفتگو با یک برنامه پرطرفدار تاریخی به نام «پشت پرده تاریخ» با اجرای فاتح آلتایلی و مراد بارداکچی (مورخ نام آشنای ترکیه که خود را ملی‌گرا معرفی میکند) در پاسخ به این سوال که «خاستگاه ژن ترک کجا است؟» گفت: «خاستگاه ژن ترک منطقه آلتایی است و بر اساس تحقیقات دی.ا.ای در آناتولی مشخص شد که ما ترکها بیشتر از هر چیز هندواروپایی هستیم.
وی جمله فاتح آلتایلی را تایید کرد که «ژن ترک در میان مردم ترکیه کمتر از 7 درصد است» و ادامه داد ما [به لحاظ ژنتیک] وارث بیزانس هستم!
ریشه تاریخی مردم ترک تبار به قسمت شرقی منطقه آسیای میانه، منطقه شین‌جیانگ چین، سیبری و مغولستان داخلی بازمی‌گشت. قبایلی که به‌طورقطع ترک شناخته می‌شدند بین سده‌های ۶ و ۱۰ میلادی در آسیای مرکزی ساکن بودند. ترکان سلجوقی در سده ۱۱ میلادی به آناتولی یورش بردند و به‌مرور در آنجا ساکن شدند که در نهایت به ایجاد دولت-ملت ترکیه در آناتولی منجر شد. قبایل دیگر ترک آسیای مرکزی نیز نهایتاً دولت‌هایی مثل قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان و ترکمنستان را تشکیل دادند. از دیگر قبایل ترک، اویغورها نیز اکنون بخشی از کشور چین و یاکوت‌ها نیز در جمهوری یاکوتستان روسیه ساکن هستند.
1. Caner Berkman, Ceren (2008). "Alu insertion polymorphisms and an assessment of the genetic contribution of Central Asia to Anatolia with respect to the Balkans". American Journal of Physical Anthropology. 136: 11–18.
2. Hodoğlugil, Uğur; Mahley, Robert W. (2012). "Turkish Population Structure and Genetic Ancestry Reveal Relatedness among Eurasian Populations". Annals of Human Genetics. 76 (2): 128–141.
3. Alkan et al. (2014), BMC Genomics 2014, 15:963, Whole genome sequencing of Turkish genomes reveals functional private alleles and impact of genetic interactions with Europe, Asia and Africa
4. Cinnioglu, Cengiz; King, Roy; Kivisild, Toomas; Kalfoglu, Ersi; Atasoy, Sevil; Cavalleri, Gianpiero L.; Lillie, Anita S.; Roseman, Charles C.; Lin, Alice A.; Prince, Kristina; Oefner, Peter J.; Shen, Peidong; Semino, Ornella; Cavalli-Sforza, L. Luca; Underhill, Peter A. (2004). "Excavating Y-chromosome haplotype strata in Anatolia". Human Genetics. 114 (2): 127–48.
5. Rosser, Z; Zerjal, T; Hurles, M; Adojaan, M; Alavantic, D; Amorim, A; Amos, W; Armenteros, M; Arroyo, E; Barbujani, G (2000). "Y-Chromosomal Diversity in Europe is Clinal and Influenced Primarily by Geography, Rather than by Language". The American Journal of Human Genetics. 67 (6): 1526–43.
6. Nasidze, I; Sarkisian, T; Kerimov, A; Stoneking, M (2003). "Testing hypotheses of language replacement in the Caucasus: Evidence from the Y-chromosome". Human Genetics. 112 (3): 255–61.
7. Arnaiz-Villena, A.; Karin, M.; Bendikuze, N.; Gomez-Casado, E.; Moscoso, J.; Silvera, C.; Oguz, F.S.; Sarper Diler, A.; De Pacho, A.; Allende, L.; Guillen, J.; Martinez Laso, J. (2001). "HLA alleles and haplotypes in the Turkish population: Relatedness to Kurds, Armenians and other Mediterraneans". Tissue Antigens. 57 (4): 308–17.
8. Wells, R. S.; Yuldasheva, N.; Ruzibakiev, R.; Underhill, P. A.; Evseeva, I.; Blue-Smith, J.; Jin, L.; Su, B.; Pitchappan, R.; Shanmugalakshmi, S.; Balakrishnan, K.; Read, M.; Pearson, N. M.; Zerjal, T.; Webster, M. T.; Zholoshvili, I.; Jamarjashvili, E.; Gambarov, S.; Nikbin, B.; Dostiev, A.; Aknazarov, O.; Zalloua, P.; Tsoy, I.; Kitaev, M.; Mirrakhimov, M.; Chariev, A.; Bodmer, W. F. (2001). "The Eurasian Heartland: A continental perspective on Y-chromosome diversity". Proceedings of the National Academy of Sciences. 98 (18): 10244–9.
9. Comas, D.; Schmid, H.; Braeuer, S.; Flaiz, C.; Busquets, A.; Calafell, F.; Bertranpetit, J.; Scheil, H.-G.; Huckenbeck, W.; Efremovska, L.; Schmidt, H. (2004). "Alu insertion polymorphisms in the Balkans and the origins of the Aromuns". Annals of Human Genetics. 68 (2): 120–7.
10. Arnaiz-Villena, A.; Gomez-Casado, E.; Martinez-Laso, J. (2002). "Population genetic relationships between Mediterranean populations determined by HLA allele distribution and a historic perspective". Tissue Antigens. 60 (2): 111–21.
11. Gokcumen, Omer (2008). Ethnohistorical and genetic survey of four Central Anatolian settlements (Thesis). University of Pennsylvania.
12. Yunusbayev, Bayazit; Metspalu, Mait; Metspalu, Ene; Valeev, Albert; Litvinov, Sergei; Valiev, Ruslan; Akhmetova, Vita; Balanovska, Elena; Balanovsky, Oleg; Turdikulova, Shahlo (2015). "The Genetic Legacy of the Expansion of Turkic-Speaking Nomads across Eurasia". PLoS Genetics. 11 (4): e1005068.
