پیش از آن که هر گونه مقایسه ای میان دو مورد از قویترین تانک های آمریکایی و روسی صورت گیرد، یک معرفی اجمالی از هر کدام آنها ارائه خواهیم داد.
M1 آبرامز
نخستین محصول تانک اصلی میدان نبرد آمریکایی تحت عنوان M1 آبرامز محسوب می شود که برای نزدیک به 35 سال، نقطه اتکاء اصلی نیروهای زرهی ارتش این کشور بوده است. طی دهه های متمادی پس از معرفی این تانک و آغاز به کار آن، M1 تغییرات اصلاحی متعددی را پشت سر گذاشته است. برای مثال در مسیر تحول به منظور جایگزینی توپ 105 میلی متری، مجهز به یک توپ جدیدتر 120 میلی متری و همچنین پوشش زرهی ارتقا یافته شد. این تانک آمریکایی توسط یکی از شرکت های تابعه جنرال داینامیکس یعنی سیستم های زمینی جنرال داینامیکس و به نام ارتشبد کریگتون آبرامز منحصرا برای مشارکت در نبردهای موتوریزه (اصطلاحی برای اشاره به جنگ های مدرن که در آنها خودروهای زره پوش جنگی حضور دارند و پس از جنگ جهانی اول رایج شد) طراحی و ساخته شد.
تانک M1 آبرامز ویژگی های مهم و متمایزی داشت که نظر شمار زیادی از متخصصین نظامی را به خود جلب کرده بود. از جمله این خصوصیات شاخص می توان به موتور توربین گازی چندگانه سوزHoneywell AGT1500 با قدرت 1500 اسب بخار، زره کامپوزیت، سیستم کامپیوتری کنترل آتش و همینطور محافظت اتمی، میکروبی و شیمیایی به منظور تامین امنیت خدمه اشاره کرد. این تانک خدمت رسمی خود را از دهه 1980 آغاز کرد و همچنان نیز به جز نیروهای مسلح آمریکا، توسط شمار دیگری از کشورهای دنیا مانند عربستان، استرالیا و مصر نیز استفاده می شود. سه مدل اصلی از تانک های M1 آبرامز شامل M1، M1A1 و M1A2 توسعه یافتند. همانگونه که انتظار می رفت، مدل های جدیدتر مجهز به تسلیحات پیشرفته تر، محافظت بهتر و امنیت الکترونیکی بالاتری بودند. همین اصلاحات بزرگ و کوچک باعث شد که تانک مذکور بتواند برای مدت زمانی طولانی جایگاه عملیاتی خود در خط مقدم خدمت جنگی را حفظ کند. همچنین در سال 2009 نیز برای اولین بار به صورت عمومی از پروژه طراحی نسخه ای جدید به نام M1A3 پرده برداری شد. قرار بود که مهمترین تحولات این مدل، سیستم های دیجیتال، پوشش زرهی کامپوزیت و مهمات قویتر باشد.
بدین ترتیب طی سال های 1979 تا 1985، جمعا 3273 دستگاه تانک M1 آبرامز تولید شد که نخستین سری از آنها هم در سال 1980 به خدمت ارتش آمریکا درآمدند. همانطور که پیش تر نیز اشاره شد، این مدل از حضور یک سلاح تانک انگلیسی 105 میلی متری Royal Ordnance L7 بهره می برد که روند ساخت آن به صورت تحت لیسانس بود. از سال 1986 تا 1992 به طور کلی 5000 دستگاه مدل M1A1 ساخته و به جای سیستم تسلیحاتی نام برده از سلاح 120 میلی متری Rh-120 راین متالاستفاده شد. در مجموع 9000 دستگاه تانک M1 و M1A1 با هزینه حدودی هر واحد 4.3 میلیون دلار تولید شدند. تا سال 1999 نیز این هزینه با 5 میلیون دلار آمریکا افزایش یافت.
مشخصات M1 آبرامز:
– نوع: تانک اصلی میدان نبرد
– محل تولید: آمریکا
– مدت زمان خدمت: از سال 1980 تاکنون
– تولید: از سال 1979 تاکنون
– تعداد ساخته شده: 10288 دستگاه
– وزن: M1 معادل 60 تن
– طول بدنه: 7.93 متر
– عرض: 3.66 متر
– ارتفاع: 2.44 متر
– خدمه: 4 نفر
– پوشش زرهی: زره کامپوزیت کوبهام برای مدل های M1 و M1A1
– سلاح اصلی: توپ 105 میلی متری برای M1 و توپ 120 میلی متری برای M1A1
– موتور: موتور توربین گازیHoneywell AGT1500 با قدرت 1500 اسب بخار
– نسبت نیرو به وزن: از 23.8 تا 26.9 اسب بخار بر تن
– ظرفیت سوخت: 1900 لیتر
– برد عملیاتی: 426 کیلومتر برای M1A2
– سرعت: سرعت جاده ای 72 کیلومتر بر ساعت و سرعت آفرود 48 کیلومتر بر ساعت برای M1A1
T-90
T-90 یکی از تانک های اصلی میدان نبرد (نسل سوم) ارتش روسیه است که در سال 1993 خدمت عملیاتی خود را آغاز کرد. این تانک گونه ای مدرن و پیشرفته از تانک T-72B به شمار می رود و به همین دلیل در ابتدا T-72BU نام گرفت. اما در ادامه پس از شکست سنگین T-72 های عراقی در جنگ خلیج فارس، نام آنها به T-90 تغییر یافت. از جمله مهم ترین ویژگی های T-90 می توان به سلاح اصلی 125 میلی متری آن یعنی توپ2A46 ، سیستم کنترل آتش مجهز، موتور تقویت شده و دوربین دید در شب توپچی اشاره کرد. محافظت زرهی تانک مورد نظر نیز از طریق پوششی شامل زره کامپوزیت و فولاد تامین می شود. تانک T-90 در سال 1992 توسط کمپانی Uralvagonzavod در روسیه ساخته شد و تاکنون نیز به نیروهای مسلح این کشور خدمت کرده است. گفتنی است که از سال 2011 نیروهای مسلح روسیه سفارش ساخت T-90 های اضافی را متوقف کردند زیرا پروژه ای جدید تحت عنوان T-14 آرماتا در دست طراحی و تولید بود که جدیدترین تانک اصلی میدان نبرد ارتش روسیه به شمار می رفت.
T-72BU به صورت رسمی در تاریخ 5 اکتبر سال 1992 توسط وزارت دفاع روسیه پذیرفته شد و به سرعت با توجه به علت مذکور، نام آن به T-90 تغییر یافت. این مدل مجهز به موتور چندگانه سوز تقویت شده V-84MS با قدرت 830 اسب بخار بود که البته در نمونه های جدیدتر تا 1130 اسب بخار (V-92S2F) نیز قدرت داشت. روند اولیه ساخت از سال 1993 در تعداد محدود آغاز شد و تا سال 2005 که تولیدات نسخه ارتقا یافته T-90 از سر گرفته شد، کمتر از 200 دستگاه از آن تحویل نیروهای زمینی روسیه داده شد.
مشخصات T-90:
– نوع: تانک اصلی میدان نبرد
– محل تولید: روسیه
– مدت زمان خدمت: مدل T-90 از سال 1993 و مدل T-90A از سال 2004
– تولید: از سال 1992 تاکنون
– تعداد ساخته شده: بالای 3200 دستگاه
– هزینه ساخت هر واحد: 2.5 میلیون دلار آمریکا در سال 1999
– وزن: 46 تن
– طول بدنه: 9.63 متر (T-90A)
– عرض: 3.78 متر
– ارتفاع: 2.22 متر
– خدمه: 3 نفر
– پوشش زرهی: ترکیب فولاد و کامپوزیت
– سلاح اصلی: توپ2A46 با کالیبر 125 میلی متر
– موتور: موتور دیزلی V-84MS برای مدل T-90 و موتور دیزلی V-92S2 برای مدل T-90A
– نسبت نیرو به وزن تانک T-90: 18.2 اسب بخار بر تن
– برد عملیاتی: 550 کیلومتر
– سرعت: 60 کیلومتر بر ساعت
مقایسه M1 آبرامز و T-90
تلاش برای مقایسه دو تانک M1 آبرامز و T-90، آن هم با رعایت انصاف چندان امکان پذیر نخواهد بود زیرا نمونه آمریکایی از بسیاری جهات نسبت به رقیب روسی برتری دارد. برای مثال با وجود آن که T-90 از یک پوشش زرهی بسیار قوی در سطح جهانی برخوردار بود، همچنان در برابر تانک های دیگری از جمله لئوپارد 2 و M1 آبرامز حرف چندانی برای گفتن نداشت.
اگر بخواهیم از دید سیستم موتور به این دو تانک معروف نگاه کنیم، موتور دیزلی 12 سیلندر T-90A با قدرت 1000 اسب بخار در مقایسه با موتور M1 آبرامز هزینه تعمیر و نگهداری کمتری دارد. علاوه بر این پیچیدگی های طراحی و ساخت نمونه آمریکایی نیز در خصوص مدل روسی مطرح نیست. همانطور که اشاره شد، M1 آبرامز مجهز به موتور توربین گازی چندگانه سوز Honeywell AGT1500 است که عملکردی متفاوت از موتور دیزلی T-90 دارد. هرچند هزینه های مربوط به نگهداری از این موتور و همینطور سوخت رسانی به آن بیشتر است، اما قدرت بالاتری را نیز (1500 اسب بخار) در اختیار مجموعه قرار می دهد. البته ممکن است تصور کنید که وزن بیشتر آبرامز، برتری این تانک از حیث قدرت موتور را کاهش می دهد اما چنین تفسیری به هیچ عنوان صحیح نخواهد بود زیرا M1 آبرامز نه تنها سرعت جاده ای بالاتری از نسخه روسی دارد، بلکه نسبت نیرو به وزن آن نیز تفاوت قابل توجهی را با T-90 نشان می دهد. در واقع با وجود وزن بالاتر، M1 آبرامز رانش بیشتری دارد. از جمله دگیر نقاط تمایز موتور این دو تانک می توان به امکان پیاده سازی و سوار کردن مجدد موتور رقیب آمریکایی، آن هم تنها ظرف مدت زمان 30 دقیقه اشاه کرد.
هم M1 آبرامز و هم T-90، مجهز به سنسور باد برای ردیابی سرعت وزش باد، فشار هوا و اندازه گیری رطوبت هستند که امکان هدف گیری دقیق تر خصوصا توسط شخص فرمانده را فراهم می کنند. از منظر برد موثر آتش نیز به نظر می رسد که T-90 با M1A1 و M2 برابر باشد. فقط اختلافی معادل 300 متر به نفع رقیب آمریکایی گزارش شده است.
در ادامه به بررسی پوشش زرهی تانکها خواهیم پرداخت. مقاومت این پوشش برای زره ترکیبی T-90 در تمامی اجزای بدنه تانک یکسان نیست. به عنوان مثال طرفین برجک و بدنه از محافظت کمتری برخوردار هستند. علاوه بر این مقاومت بدنه در قسمت زیرین اخلالگرهای فروسرخ نصب شده در دو طرف لوله تانک، بسیار کمتر است. گفتنی است که سیستم های اخلالگر فروسرخ از یک پرتو ضعیف لیزر برای گمراه کردن حسگر موشک‌های ضد تانک استفاده می کنند. در مقابل از آن جایی که تانک M1 آبرامز به زره اصلی بدنه وابسته است، اصابت مهمات مختلف منجر به تخریب بخشی از بلوک های زرهی مانند T-90 نخواهد شد. از طرفی دیگر مقاومت زرهی برجک و طرفین تانک هم در نمونه آمریکایی بیشتر است. از دیگر امکاناتی که در هر دو تانک دیده می شود، باید به همان سامانه اخلالگرهای فروسرخ اشاره کرد. لازم به ذکر است که این سامانه ها جهتی را پوشش می دهند که سر برجک به همان سمت باشد. معمولا نیز تهدیدات موشکی دشمن، از جلو عملی می شوند و از این رو مشکلی در جهت گیری مذکور وجود ندارد. در مجموع می توان گفت که از نظر محافظت زرهی نیز برتری در دستان M1 آبرامز قرار خواهد داشت.
M1 آبرامز و T-90 در بخش تسلیحات چه حرفی برای گفتن دارند؟ تانک روس ها مجهز به توپ2A46 با کالیبر 125 میلی متر است. اما M1A1 آبرامز از حضور یک توپ 120 میلی متری به عنوان سلاح اصلی بهره می برد. نکته ای مهم در این خصوص وجود دارد که تانک T-90 را نسبت به رقیب قدر آن عقب می اندازد. سیستم جایگذاری مهمات در نسخه روسی به صورت خودکار است. نفوذ مهمات ضد زره دشمن به بدنه تانک (گفته شد که پوشش زرهی T-90 ضعیف تر از آبرامز است) از هر زاویه ای، منجر به برخورد با مهمات داخلی شده و گاها فاجعه آفرینی می کند. چنین مشکلی در تانک های M1 آبرامز دیده نمی شد، زیرا مهمات آن در قسمت پشتی برجک قرار داشت و احتمال اصابت گلوله های دشمن به این بخش بسیار اندک است. بدین ترتیب آبرامز از منظر تسلیحات دو برتری اساسی دارد: دقت آتش بالاتر و تهدید جانی کمتر خدمه.
