از سال 1881 میلادی آغاز فوتبال ایران از تبریزتا سال 1310
مدرسه ی مموریال تبریز در سال ۱۸۸۱ میلادی تأسیس شد و از مدارس قدیم شهر تبریز بود که توسط آمریکاییها اداره میشد و از معلمان مشهور آن، "هوارد باسکرویل" معلم آمریکایی این مدرسه بود که در جریان انقلاب مشروطه در نبردی به همراه مشروطه خواهان کشته شد .
از نکات جالب توجه در خصوص مدرسه مموریال، این است که اولین زمین فوتبال در ایران، در این مدرسه تاسیس شده و فوتبالیستهای بزرگی از جمله حسین صدقیانی، در این مدرسه تحصیل کردهاند.
این مدرسه، یکی از موسساتی بود که توسط هیئتهای اعزامی آمریکایی، که در شهر تبریز از اواسط قرن 19 میلادی خدمت کرده بودند، بنیان گذاشته شده بود و در این مدرسه، ۸۰ مسلمان و ۱۳۵ مسیحی ارمنی و آشوری ثبت نام کرده بودند.
مموریال، خاستگاه فوتبال ایران است و در کنار ورزش، "تحصیل علم و ادب" از اصلیترین اولویتهای آن بوده و این همان حلقه مفقودهای است که سالهاست باشگاههای ما به دنبال آن هستند و شعار "فرهنگی – ورزشی" را با خود به یدک میکشند.
اولین تیم فوتبال ایران در مدرسه مموریال تبریز شکل گرفته است
حبیب چرندابی، پیشکسوت رسانه ورزشی تبریز نیز در خصوص تاریخچه این مدرسه اظهار کرد: مدرسه مموریال تبریز، در سال 1260 شمسی تأسیس شده است و با توجه به اینکه تعدادی از اساتید این مدرسه از کشور انگلیس بودند، لذا اولین بار ورزش فوتبال ایران توسط مدرسین خارجی (به خصوص مدرسین انگلیسی) مموریال، در شهر تبریز پایهگذاری شد و تقريباً از سال ۱۲۶۵ به طور رسمی، دانشآموزان با معلمان مدرسه ترکیب شده و در بازی با توپ شرکت میکردند.
وی افزود: از آن تاریخ به بعد، تیم فوتبال مدرسه مموریال، متشکل از دانش آموزان فرزندان کارکنان کنسولگریها، مسلمانان و مسیحیان (ارامنه تبریز) در بین مردم تبریز، مشهور و زبانزد شد و از این رو، میتوان گفت که اولین بار، ورزش فوتبال ایران از این مدرسه ظهور کرده و اولین تیم فوتبال ایران در سال ۱۲۶۵ شمسی در مدرسه مموریال تبریز شکل گرفته است.
وی خاطرنشان کرد: بعد از رواج این ورزش در سایر نقاط شهر تبریز، باشگاه مدرسه مموریال، در اکثر مسابقات قهرمانی مدارس تبریز و حتی سایر شهرهای ایران شرکت کرده و بارها مقام قهرمانی را کسب کرده است. در ضمن، بعد از افتتاح مدرسه مموریال، مدرسه فرانسویها، مدرسه روسها، مدرسه انگلیسیها و مدارس سایر کشورها نیز در تبریز گشایش یافته بود.
وی ادامه داد: در سال ۱۲۶۵، اولین میدان فوتبال ایران به صورت غیر استاندارد در حیاط این مدرسه احداث شده بود که تا دهه 30، پذیرای مسابقات مهم منطقه و به خصوص شهر تبریز بود که متاسفانه در همان دهه، زمین میدان فوتبال مموریال به اداره آموزش و پرورش واگذار شد که در همان سالها، در این زمین تاسیسات آموزشی احداث شد و اکنون هنرستان نامیده میشود
(عکس تیم طوفان تبریز زمین فوتبال مموریال)
. یشکسوت رسانه ورزشی تبریز بیان کرد: اکثر بزرگان فوتبال تبریز از جمله حسين صدقیانی، حاج جعفر اندرابی، رسول مدد نوعی، عارف قلیزاده و ... که در فوتبال ایران نقش بسزای داشتهاند، برای اولین بار با فوتبال در میدان فوتبال مدرسه مموریال آشنا شد
حسین صدقیانی اولین لژیونر ایران و اولین سرمربی تیم ملی
حسین صدقیانی در سال ۱۲۸۱ در سلماس از شهرهای استانآذربایجان غربی دیده به جهان گشود. ششمین سال سلطنت مظفرالدین شاه، فرزند همیشه بیمار ناصرالدین شاه. تبریز در آن سالها یکی از مراکز بزرگ مشروطیت و فعالیتهای سیاسی بود، بنابراین فضای تبریز برای حاج رسول آقا، پدر بازرگان حسین مساعد نبود و او بنای مهاجرت با خانواده را گذاشت و به استانبول سفر کرد. استانبول در روزهایی که همه چیز در بستر ظهور آتاتورک متجدد بود، حال و هوای خاص خودش را داشت.
حسین در ساحل مدیترانه کودکی را با توپهای ترک سپری کرد و به تیم فنرباغچه پیوست
وی در سال 1320 اولین سرمربی تیم ملی ایران شد وتا سال 1329 این وظیفه به عهده ایشان بود
تا سال ۱۲۹۵، تیم فوتبال مدرسه مموریال، یکی از تیمهای قدرتمند تبریز محسوب میشد؛ ولی رفته رفته از اوج خود فاصله گرفت؛ تا اینکه درسال ۱۳۱۰ اعتبار خود را از جایگاه اول فوتبال تبریز از دست داد
از سال 1310 تا سال1330
در این سال ها چندین تیم به وجود آمد از جملهٔ این تیمها میتوان به تیمهای آذر، سیمرغ، آهن، شهاب، ظفر، شایان، نصرت (دوه چی) و جوانان سرخاب اشاره کرد که از میان آنها، تیمهای آذر و سیمرغ جزو بهترینها بودند و معمولاً اکثر بازیکنان منتخب استان از این دو تیم انتخاب میشدند.
اولین و قدیمی ترین بلیط کاغذی فوتبال در ایران به بازی فوتبال بین تیم های منتخب تهران و تبریز باز می گردد که به سال 1316 در ورزشگاه باغشمال تبریز برگزار شده است.
این بلیط ارزشمند که به عنوان سندی گرانقیمت توسط یکی از خانواده های تبریزی به سازمان اسناد تحویل داده شده بود، با زحمات "ایوب نیکنام لاله" به موزه فوتبال آذربایجان منتقل و در این مجموعه نگهداری می شود.
گفتنی است، نتیجه ی بازی تیم های منتخب تهران و تبریز در سال 1316 دو بر یک به نفع تیم تبریز خاتمه یافته و تیم تهرانی پس از بازگشت مورد عتاب رضاشاه قرار گرفته بود.
اواخر دهه 30 تا سال 1350
تیم کلنی تبریز
در اواخر دهه ۳۰ و دهه ی ۴۰، تیم تبریز از مدعیان قهرمانی فوتبال ایران به حساب میآمد. تیم منتخب تبریز که با نام «تیم کلنی تبریز» نیز شناخته میشد، در سالهای ۱۳۳۶ و ۱۳۳۸ در مسابقات قهرمانی کلنی استانها، قهرمان ایران شده و در سالهای ۴۱، ۴۳ و ۴۶ به عنوان نایب قهرمانی دست یافت
درسال1336 اولین لژیونر فوتبال ایران بیوک جدی کار که اهل تبریز بود با تیم ویکتوریا ۸۹ برلین قرارداد سه ساله بست. با این حال، پس از ۹ ماه به ایران برگشته و به تیم تاج تهران پیوست
سال 1348 ، 1349
تاسیس تیم های ماشین سازی و تراکتور
تاریخچه باشگاه تراکتورسازی تبریز
باشگاه تراکتورسازی تبریز یکی ازمعتبر ترین باشگاه های ایران است که در سال 1349به همت مدیرانی علاقمند و ورزش دوست چون مهندس راستگار وحسین اردبیلی با امکانات اولیه تشکیل گردید.
تصویر نوستالژیک و زیرخاکی از تیم فوتبال تیراختور در روزگاری که همه بازیکنان آن از میان کارگران کارخانه تیراختورسازی بودند
در تشکیل تیم تراکتورسازی تبریز آقای رضانحوی با همکاری سایر ورزشکاران زحمات زیادی رامتحمل شده وجذب فوتبالیست های مطرح تیم تراکتور سازی تبریز بعهده این شخص واگذار شده بود.
در اولین تیم تراکتورسازی تبریز بازیکنانی چون حسام گلزار، حمید علاف بنایی، یعقوب آباذری، رضا فروغی ، صمد رسولی ، داریوش حاج رشیدی، رحمان قرقیش ، سید افصحی و ... حضور داشتند. این تیم در اولین سال حضور در مسابقات باشگاهی تبریز بعد از ماشین سازی به مقام دوم رسید.
سال1350
اولین سرمربی رسمی باشگاه تراکتورسازی تبریز آقای اسماعیل هاشمی بود که نقش بسزایی در شکل گیری تیم ایفا کرد .درسال 1350 با حضور مرحوم صمد پور صمدی در باشگاه تراکتورسازی بعنوان سرپرست تیم وبیوک صباغ بعنوان مربی، تیم تراکتورسازی تبریز مقام اول تبریز را کسب نمود.
سال1351
درسال 1351 تکرار قهرمانی باعث گردید که مجبوبیت این تیم نوپا صد چندان شده و در بازی های این تیم سکو های استادیوم باغشمال مملو از هواداران این تیم گردد.در همین سال آقای بیوک صباغ مسولیت فنی تیم را برعهده داشت و همچنین در صورت احساس نیاز ، به عنوان بازیکن ، تیم را همراهی میکرد.
سال1352
درسال 1352 تیم تراکتورسازی تبریز بعداز قهرمانی در مسابقات منطقه ای کشور که در تبریز برگزار شد ، با پیروزی بر تیم برق شیراز به مسابقات دسته اول کشور (جام تخت جمشید) راه یافت.
درهمین سال این تیم با قهرمانی سه سال پشت سرهم به عنوان قهرمان کاپ سه ساله را از آن خود نمود. تیم تراکتورسازی تبریز در بازی فینال منطقه ای ، در بازی رفت ، که در شیراز برگزار شد،نتیجه بازی را سه بر یک واگذار نمود، ولی در تبریز با یک بازی ایده آل نتیجه دور رفت را جبران و در نهایت کار به بازی سوم در تهران کشیده شد.و نهایتاً تیم تراکتورسازی تبریز با گل دقیقه 89 حسنعلی خان گام به جام تخت جمشید راه پیدا کرد.
سال1353
در سال 1353 تیم تراکتورسازی تبریز با مربیگری محمد بیاتی و سرپرستی صمد پورصمدی اولین حضور خود در جام تخت جمشید را تجربه کرد و در خاتمه جزو سقوط کنندگان به دسته دوم قرار گرفت.
سال 1355
در سال 56-1355 سکان رهبری تیم تراکتورسازی تبریز به استاد حسین فکری سپرده شد که تیم تراکتورسازی تبریز پس از تیم های پاس ، پرسپولیس ،تاج و ملولن به مقام پنجم کشور دست یافت در این بازی ها علاوه بر آقای فروغی آقای یعقوب شارقی نیز استاد فکری را همراهی می کردند.
سال1356 ،1357
در فصل57-1356جام ششم تخت جمشید ، این تیم شاهد شکوفایی بازی کنان بومی بود و مسولین سعی داشتند بیشتر از بازیکنان بومی استفاده نمایند، که با درایت و کاردانی حسین فکری و صمد پور صمدی این کار انجام گرفت و در حالیکه تیم با انجام 7 بازی در رده های بالای جدول بود ،با شروع انقلاب بازی ها بصورت نیمه تمام رها شد لازم به یاد آوری است که در شکل گیری اساسی تیم از سال 50 تا 58 مرحوم صمد پور صمدی نقش حیاتی و اساسی را ایفا نمود و تاسیسات ورزشی فعلی باشگاه مدیون زحمات بی پایان و شبانه روزی آن مرحوم است.
🔻دربی آزربایجان و شادی پس از گل بازیکنان تیراختور پس از ثبت تک گل پیروزی بخش .... اصغر نوروزی (چپ) و پرویز مظلومی .. ۷ بهمن ۱۳۵۶
🔻بهترین مهاجم تیراختور در جام پنجم, پرویز مظلومی بود که با ثبت ۹ گل در جایگاه چهارم رده بندی بهترین گلزنان جام قرار گرفت.
اردوی تیم تیراختور سال ۵۶ در بلغارستان بازی تدارکاتی با تیم بلغارستان
سال1358 ،1359(تعطیل شدن لیگ به دلیل جنگ)
در سال 58 اولین دوره مسابقات قهرمانی کشور بصورت منتخب استانها در تهران برگزار گردید . تیم تراکتورسازی تبریز در سال 1359 در رقابتهای باشگاهی تبریز به دسته دوم سقوط نمود . در آن موقع باشگاه زیر نظر روابط عمومی اداره می شد . ولی باگذشت زمان و زحمات بی پایان آقایان هدلیت ماهاباد پور ، مجید سوزنده ، احمد رزمی ، قاسم آهنگر ، این تیم از بد ترین شرایط به اوج رسید و به کمک مردانی چون حسین نورمحمدزاده ، حسن آذر نیا ، علی رضا نجف لو ویوسف شفیعی تیم شکل واقعی خود را پیدا کرد.
سال 1360 تا 1365
درسال 1360 تیم تراکتورسازی تبریز قهرمان دسته دوم تبریز شد و به دسته ی اول بازگشت در سال های 1361 و1362 این تیم مقام قابله توجهی را کسب ننمود باپایان یافتن این دوره از مسابقات دوران شکوفایی تیم تراکتور سازی تبریز از سال 1363باقهرمانی در باشگاه های تبریز شروع شد ودر سال های 1364 و1365 به مقام های دوم وسوم را به دست آورد.
پرتماشاگرترین و پربیننده ترین بازی فوتبال در دیار آذربایجان قبل از صعود تراکتور به لیگ برتر(لیگ حرفه ای که در سال ۸۰آغاز شد)
منتخب آذربایجان ( کلنی تبریز ) - لوکوموتیو لایپزیش آلمان شرقی
مکان : ورزشگاه باغشمال تبریز
تعداد تماشاگر : 40 هزار بلیط فروخته شده بدون احتساب جایگاه ویژه
داور : مرحوم رحیم عباس قلیزاده
نتیجه : 1 - 1 مساوی
سال 1366
در سال 1366 باحمایت های بی دریغ مدیریت باشگاه تلاش ویکدلی بازیکنان تیم تراکتورسازی دوباره به مقام قهرمانی دست یافت .
سال1367 و 1368(آغاز دوباره لیگ )
تیم تراکتور سازی تبریز باقهرمانی در سال 1367 به لیگ قدس راه پیداکرد ودر سال 1368 بامربیگری حسن آذرنیا وباپیروزی بر ماشین سازی برای سومین سال پیاپی قهرمان استان گردید.
بازی دوستانه تیم های تیراختور با وان اسپور ترکیه که با تساوی 2بر2 خاتمه یافت.
استادیوم تختی تبریز – سال 1368
🔻تیم وان اسپور ترکیه در سال 1368 به تبریز سفر کرده و در دو بازی که برگزار کرد برابر تیم تیراختور به تساوی 2بر2 دست یافته اما مقابل ایدم تبریز با یک گل مغلوب شد.
🔻عکس تیم بازیکنان تیراختور با بازیکنان وان اسپور؛ در تیم تیراختور: مهدی نوع بشر، ایوب ذوالفقاری، مرحوم ادهمی، جواد شالچی، حاتمی، حسین کریمی، غلامحسین دین محمدی، سعید صالح زاده، داود قاسم زاده، کریم قاسمی سعادت و ستار نوبری دیده می شوند.
علی جانفشان بانی برگزاری این بازی دوستانه بود.
سال1369
در سال 1369 آقای کریم پاداش مسولیت باشگاه تراکتورسازی تبریز راعهده دار شد و در این سال پس از تیم ماشین سازی به مقام دوم لیگ استان دست یافت.
سال1370
در سال 1370 تیم تراکتورسازی تبریز بامربیگری جواد موسوی نژاد قهرمان سوپرلیگ استان گردید وتوانست جواز ورود به جامع آزادگان رابه دست آورند ودر همین سال بابهره برداری کامل از تاسیسات باشگاه چارت سازمانی تربیت بدنی تصویب شد وآقای سعید مویدفر به سمت رئیس شورای تربیت بدنیی برگزیده شد
تصویری کمتر دیده شده و جالب از بازی دوستانه بین تیمهای تیراختور و تیم ملی کره جنوبی در دهه هفتاد
پس از این تحولات قدمهای بسیار موثری برای بهبود ورزش بخصوص رشته فوتبال برداشته شد .در پی این تغییر و تحولات آقای واسیلی گوجا از کشور رومانی بعنوان مربی انتخاب گردید و سرپرستی تیم به آقای یعقوب شارقی سپرده شد . واسیلی گوجا ، بعنوان یک مربی اروپایی ، توانست با بهره گیری از امکانات موجود و با تمرینات اصولی و علمی تیم تراکتورسازی تبریز را به یک تیم مطرح در کشور تبدیل نماید .
بتدریج این امکان فراهم شد که بازیکنان صرفاً به تمرینات فوتبال پرداخته و فارغ از مسایل کاری آن را دنبال نمایند ، در حالی که در دوره های قبلی ، بازیکنان که اکثراً در استخدام شرکت بودند، هفته ای سه جلسه و پس از پایان کار اداری در تمرینات شرکت می کردند . بدین ترتیب تیم تراکتورسازی تبریز جزو اولین تیم هایی است که قبل از اینکه مسابقات باشگاهی در ایران بصورت نیمه حرفه ای در آید به صورت تیمی کاملاً حرفه ای در مسابقات لیگ حضور یافته است.
🔺️تیم فوتبال ماشین سازی در بازی مقابل استقلال تهران – استادیوم آزادی – سال 1370
🔺این بازی با گل سید محمد علوی به سود ماشین سازی به اتمام رسید
سال1371 و 1372
تیم تراکتورسازی تبریز در سال 1371 به مقام نهم لیگ آزادگان دست یافت ، ولی با تمرینات مستمر (حدود بیست ساعت تمرین در هفته) توانست به لحاظ تاکتیکی و تکنیکی به حدی رشد پیدا نماید که در سال 1372 به عنوان تاکتیک پذیرترین تیم ایران شناخته شود و مقام سوم لیگ را کسب نماید. در این دوره سرپرستی تیم بر عهده صمد رسولی یکی از پیشکسوتان تیم تراکتورسازی تبریز بود.در همین سال آقای کاظم امانمی بعنوان رئیس سازمان فوتبال مشغول به کار گردید.
سال1373
درسال 1373 ایوان دیمیترو رومانیایی به جای واسیلی گوجا سرمربی تیم تراکتورسازی گردید و در مسابقات لیگ آزادگان نتوانست به نتایج قابل قبولی دست یابد.ودر نهایت به دسته دوم سقوط نمود . در همین سال در بازی های جام حذفی تیم تراکتورسازی تبریز بعد از بهمن تهران نایب قهرمان جام حذفی کشور گردید.
سال1374
سال 1374 تیم تراکتورسازی با واسیلی گوجا به موفقیتهای دیگری دست یافت . این تیم باصعود به لیگ آزادگان در مسابقات جامع میلز هندوستان بعنوان نماینده ی ایران شرکت نمود و توانست مقام قهرمانی این دوره از مسابقات هندوستان را به ایران ارمغان بیاورد .
سال1375
در سال 1375 واسیل گوجا جای خود را به محمد حسین ضیلیی داد که در نهایت تلاش مربیان وبازیکنا ن این تیم نتیجه ای بهتر از رده ی یاز دهم به دست نیاورد .
سال1376
در سال 1376 تییبلف آذربایجانی سرمربیگری تیم تراکتور سازی تبریز را بر عهده گرفت با وجود این که این سرمربی دارای مدارک بالای مربیگری بود نتایج قابل قبولی به دست نیاوردودر پنج بازی مانده از لیگ از کار بر کنار شد و دوباره محمد حسین ضیایی مسولیت فنی تیم را برعهده گرفت .
سال1377 ،1378 ،1379
در سال 1377فیروز کریمی سرمربی تیم تراکتورسازی تبریز شد ولی نتوانست به نتایج قابل قبولی دست یابد و پس از بازی دهم در دور برگشت استعفاکرد وپنج بازی باقی مانده را به ستار نوبری سپرد.در سال 78 و 79 محمد حسین ضیایی مجدداً مربیگری تیم تراکتورسازی تبریز را بعهده گرفت در پایان فصل دو بازی مانده به پایان رهبری تیم را رضا وطنخواه برعهده گرفت و تیم تراکتورسازی جزو دو تیم آخر جدول شد.
از سال1380تا 1385
در سال 1380 که اولین دوره لیگ برتر بود تیم تراکتورسازی تبریز یکی از چهادره تیم شرکت کننده در لیگ برتر بود.در سال 1383 برای اولین بار در تاریخ این باشگاه میدن دروپ سرمربی سرشناس آلمانی مربیگری تیم تبریزی را برعهده گرفت.در این سال عوامل و مسائلی باعث شد که امید های حضور این تیم در لیگ برتر به یاس تبدیل شود.تغییرات در کادر فنی ادامه داشت و در سال 1384 فرشاد پیوس هدایت این تیم را برعهده گرفت.
تیم تراکتورسازی تبریز با پیوس نتایج خوبی کسب نمود و به صعودبه لیگ برتر امیدوار بود ولی در پلی اف شکست خورد.درسال 85 نیز تراکتورسازی در پلی اف مقابل شیرین فراز کرمانشاه از صعود به لیگ برتر باز ماند.
سال 1386 تا 1388
درسال 86 مربیگری تیم تراکتورسازی تبریز به احد شیخ لاری سپرده شد ولی نتیجه ای حاصل نگردید تا اینکه این تیم درسال87 به فراز کمالوندتحویل داده شددر پایان این فصل تیم تراکتورسازی با حمایتهای بالای هواداران سرانجام به لیگ برتر صعود کرد .
از آن سال تا کنون تراکتور جز تیم های برتر کشور بوده و همیشه بین مدعیان لیگ قرار داشته است
این تیم مردمی همیشه حمایت هوادار های پرشور خود رو همراه داشته
بازی تیم منتخب تبریز و لوکوموتیو لایپزیک آلمان
بازی تراکتور پرسپولیس
نماد های تیم تراکتور
تیم تراکتور سازی تبریز در بین هوادارانش به «تراختور» معروف است.برخی نیز آنان را «گرگهای سرخ» مینامند.شعارهایی از قدیم در میان هوادارن تراکتورسازی در ورزشگاه رواج دارد که مشهورترین آنها «داغلاری سؤکر...»، «ئیل یاتار، طوفان یاتار، یاتماز تراختور بایرقی» و «یاشاسین آذربایجان» هستند.