استان خودگردان یهودی (به روسی: Евре́йская автоно́мная о́бласть، تلفظ: یِوریْسکایا آوتُنُمنایا اُبلاست) یکی از ۸۵ واحد فدرال کشور روسیه است. مرکز این واحد فدرال شهر بیروبیجان است. این واحد در ناحیه فدرالی خاور دور و در مرز با کشور جمهوری خلق چین قرار دارد. جمعیت آن بر طبق سرشماری سال ۲۰۰۲ میلادی برابر با ۱۹۰٫۹۱۵ نفر و در سال ۲۰۱۰ برابر با ۱۷۶٫۵۵۸ بوده‌است. بر طبق آمار سرشماری سال ۲۰۱۰ میلادی، از جمعیت این واحد فدرال کمتر از یک درصد یهودی‌اند و بقیه جمعیت را مسیحیان، خداناباوران و پیروان دیگر ادیان تشکیل می‌دهند. به لحاظ نژادی، روس‌ها در حدود ۹۲٫۷٪ و اوکراینی‌ها در حدود ۲٫۸٪ از جمعیت این واحد فدرال را تشکیل می‌دهند.
استالین به همراه دسته‌ای از یهودی‌تباران کمونیست، نظریه ایجاد یک منطقه یهودی در روسیه به عنوان رقیبی برای نظریه صهیونیسم در ذهن داشتند و برای پیاده‌سازی اندیشه‌های خود دست به ایجاد این واحد فدرال زدند. تاریخ یهودیان در روسیه به زمانهای دور باز میگردد. منطقه روسیه در یک زمان دارای بیشتری جمعیت یهودی در دنیا بود. بسیاری از رسوم و سنتهای یهودیان در منطقه روسیه شکل گرفتند. یهودیان روسیه از یهودیان اشکنازی، قرائی، بخاری و گرجی تشکیل شده اند. اولین حضور یهودیان در قسمت اروپایی روسیه در قرن ۷ تا ۱۴ میلادی است. در قرن ۱۱ و ۱۲ یهودیان تنها درمناطق خاصی در کیف بودند.
از زمان اسارت یهودیان در بابل یهودیان در منطقه ارمنستان و گرجستان ساکن بودند. بعضی شهرهای ارمنستان ۱۰۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰ نفر یهودی را سکنی داده بودند. ولیکن حضور یهودیان دربقیه قسمتهای روسیه از قرن ۷ به بعد شکل گرفت. در همین زمان گروهی از ترکان منطقه خزر تحت تاثیر گروههای یهودی به یهودیت گرویدند. بعد از شکست خزرها در قرن ۹ میلادی بیشتر یهودیان خزر مهاجرت کرده یا تغییر دین دادند. در قرن ۱۱ و ۱۲ یهودیان فقط در مناطق خاصی از کیف اجازه زندگی داشتند. بعد از اینکه یهودیان در قرون وسطی از کشورهای انگلستان، فرانسه و اسپانیا اخراج شدند بسیاری از آنان به لهستان مهاجرت کردند. بعد از حضور تعداد زیادی یهودی در لهستان و مجارستان، حضور آنها به لیتوانی و اوکراین نیز گسترش یافت.
تحت سلطه کاترین دوم امپراطوری روسیه بخشهای زیادی از لیتوانی و لهستان را تحت کنترل درآورد. این مناطق دارای جمعیت یهودی قابل توجهی بودند. کاترین منطقه مخصوصی برای یهودیان در امپراطوری روسیه ایجاد کرد که شامل لهستان، اوکراین، لیتوانی و کریمه بود. یهودیان بر اساس قانون فقط در این مناطق حق زندگی داشتند و در صورتی که میخواستند به بقیه نقاط کشور سفر کنند باید اجازه خاصی میگرفتند. یهودیان تا سال ۱۸۲۷ اجازه خدمت در ارتش نداشتند. ولیکن در سال ۱۸۲۷ نیکولاس اول قوانین جدیدی وضع کردن و به آنان اجازه خدمت در ارتش داد. الکساندر سوم با یهودیان بسیار دشمن بود. او یهودیان را قاتلان مسیح میدانست. در سال ۱۸۸۱ شورشهای ضد یهودی در اوکراین اتفاق افتاد. در حدود سال ۱۹۰۰ میلادی اتفاقهای ضدیهودی زیادی در سراسر روسیه اتفاق افتاد. در قرن ۱۹ و بیستم امپراطوری روسیه بیشترین تعداد یهودی را در سراسر دنیا داشت. در سال ۱۸۹۷ حدود ۵ میلیون یهودی در روسیه زندگی میکردند که تقریباً ۴ درصد جمعیت این کشور را تشکیل میدادند. در جنگ جهانی اول حدود ۴۵۰۰۰۰ سرباز یهودی در جنگ شرکت کردند.
بین سالهای ۱۸۸۰ تا ۱۹۲۰ تعداد زیادی از یهودیان روسیه به ایالات متحده مهاجرت کردند. در این زمان حکومت تزار یهودیان را تشویق به مهاجرت می‌کرد. از سال ۱۹۰۰ میلادی یهودیان به تدریج در دومای روسیه حضور پیدا کردند. بسیاری از یهودیان از تزار به خاطر برنامه های یهودستیزانه او کینه به دل داشتند. از این رو ایده سرنگون کردن حکومت وی در نظر آنها بسیار جذاب بود. با شکلگیری فعالیتهای کمونیستی به دست بلشویکها تعداد بسیار زیادی یهودی در مقامات بالای آن حضور پیدا کردند. به دلیل اینکه حضور یهودیان در بین بلشویکها بسیار زیاد بود بیشتر مخالفان بلشویسم آنرا توطئه بین‌المللی یهود میدانستند. در سال ۱۹۱۹ لنین در طی سخنانی از یهودستیزی انتقاد کرده و آن را توطئه تزار برای گمراهی مردم دانست.
لنین و اولین سران شوروی کمونیستی به شدت از یهودستیزی انتقاد کردند. حزب صهیونیست شوروی نیز از لنین پشتیبانی مینمود. حکومت روسیه برای جلوگیری از مهاجرت یهودیان با اسرائیل منطقه اوبلاست در شرق روسیه را به صورت خودمختار به یهودیان داد تا این منطقه به عنوان صهیون شوروی باشد. مقامات شوروی مخالف تدریس عبری در مدارس بودند و تدریس عبری در بیشتر مدارس یهودی ممنوع بود. ییدیش به جای عبری به عنوان زبان ملی یهودیان در نظر گرفته شد و یهودیان به یادگیری آن تشویق میشدند. در سال ۱۹۳۱ استالین در سخنانی از یهودستیزی انتقاد کرد. ولیکن استالین بعدها دستور قتل بسیاری از سران یهودی حزب کمونیست را صادر کرد. در سال ۱۹۴۱ میلادی شوروی دارای ۴٫۸۵ میلیون یهودی بود که ۳۰ درصد جمعیت یهودی دنیا را شامل میشد.
حدود دو میلیون یهودی شوروی در واقعه هولوکاست از بین رفتند. سیاست رسمی دولت شوروی در این زمان افشای جنایتهای آلمان نازی علیه شهروندان روسی و نه به صورت خاص یهودیان بود. بعد از جنگ جهانی دوم یهودستیزی در شوروی شدت یافت. در سال ۱۹۴۸ بسیاری یهودیان به دلیل فعالیتهای صهیونیستی دستگیر شدند. در سال ۱۹۵۳ برنامه ای بنام نقشه پزشکان شکل گرفت که در آن استالین به بهانه مبارزه با یهودیان فاسد دستور اعدام و دستگیری بسیاری را صادر کرد. ولیکن مرگ زودهنگام استالین به این برنامه پایان داد.
.....................................
شناخت کشورها
شناخت سایر مناطق
