آریزونا (به انگلیسی: Arizona) یا اِریزونا (i// AZ-er.ɪ-zoʊ.nə) یکی از ایالت‌های آمریکا است که در منطقه جنوب غرب آمریکا قرار دارد. این ایالت بخشی از منطقه غرب آمریکا و منطقه کوهستانی آمریکا نیز محسوب می‌شود. آریزونا ششمین ایالت بزرگ و شانزدهمین ایالت پرجمعیت آمریکاست. شهر فینیکس پایتخت و پرجمعیت‌ترین شهر آریزونا می‌باشد. آریزونا چهل و هشتمین ایالت و آخرین بخش از سرزمین اصلی آمریکا است که به ایالات متحده پیوسته. آب و هوای بیابانی نیمهٔ جنوبی آریزونا با تابستان‌های گرم و زمستان‌های معتدل برای آمریکایی‌ها شناخته شده‌است. نیمهٔ شمالی آریزونا که بخشی از فلات مرتفع و بزرگ کلرادو را تشکیل می‌دهد، پوشیده از جنگل‌های کاج، صنوبر و دوگلاس فر می‌باشد. از دیگر ویژگی جغرافیایی این منطقه از آریزونا وجود کانیون‌های بزرگ و ژرف است. بخشی از «کوه‌های آتش فشانی سان فرانسیسکو» نیز در شمال آریزونا واقع شده‌است. این منطقه از آریزونا دارای آب و هوایی معتدل در سه فصل از سال و برف‌های سنگین در زمستان می‌باشد. حزب سیاسی حاکم بر این ایالت جمهوری خواهان می باشند.
ایالت آریزونا با ایالت‌های نیومکزیکو، یوتا، نوادا، کالیفرنیا هم‌مرز است. این ایالت همچنین دارای ۶۲۶ کیلومتر مرز بین‌المللی با دو ایالت مکزیکی باخا کالیفرنیا و سونورا می‌باشد با فرض این که دریاچه‌های بزرگ وجود ندارند، آریزونا پرجمعیت‌ترین ایالت محصور در خشکی آمریکا محسوب می‌شود. پارک ملی گرند کنیون از مشهورترین زیست‌بومهای جهان در این ایالت قرار دارد. آریزونا همچنین چندین جنگل و پارک ملی را در خود جای داده است. حدود یک چهارم وسعت آریزونا را زمین‌های دولتی تشکیل داده است که سرزمین برخی از قبایل سرخپوست مانند قبیلهٔ ناواهو، هوپی، توهونو اودهام، یوم، آپاچی، یاواپای و هوالاپای محسوب می‌شود.
در سال ۲۰۱۲، این ایالت تولید ناخالص داخلی برابر با ۲۹۰٬۰۹۸ میلیارد دلار داشت، که بیش از تولید ناخالص داخلی کشور سنگاپور (۲۷۶٬۵۲۰ میلیارد دلار) بود. شرکت هواپیمایی یو اس ایرویز، شرکت لوازم موسیقی فندر، فریپورت-مکموران، گوددی، سینماهای هارکینز و آن سمیکانداکتر در این ایالت مستقر است.
باور عمومی بر این است که ریشهٔ نام "آریزوناً به واژهٔ قدیمی اسپانیایی آریزوناک بر می‌گردد و "آریزوناک" تلفظی از واژهٔ آلی سوناک (واژه‌ای به زبان اودهامی) به معنای "بهار کوچک" است که در گذشته به منطقه‌ای در نزدیکی یک معدن نقره در مکزیک اطلاق می‌شده‌است. برخی از پژوهشگران بر این باورند که "آریزوناً ریشه در عبارت اسپانیایی árida zona به معنای "منطقه خشک" دارد و برخی دیگر عبارت باسکی aritz ona را برای ریشهٔ آریزونا پیشنهاد می‌کنند. (به معنای یک بلوط خوب)
آریزونا در جنوب غرب آمریکا قرار دارد و ششمین ایالت بزرگ آمریکاست. پانزده درصد از مساحت ۲۹۵۰۰۰ کیلومترمربعی این ایالت را اراضی شخصی تشکیل می‌دهد. آریزونا به خاطر داشتن چشماندازهای بیابانی و انواع گیاهان خشک‌زی مانند کاکتوس شناخته شده‌است. آب و هوای آریزونا نیز از نکات قابل توجه این ایالت است. تابستان‌های داغ و زمستان‌های معتدل آب و هوای معمول آریزوناست.
همانند دیگر ایالت‌های جنوب غرب آمریکا آریزونا افزون برداشتن آب و هوای بیابانی دارای ویژگی‌های مکان‌نگاری فراوانی است. کوه‌ها و فلات در بیش از نیمی از ایالت یافت می‌شود. با اینکه آریزونا ایالتی خشک است اما جنگل‌ها ۲۷ درصد از مساحت ایالت را پوشانده‌اند که تقریباً با برابر با آلمان و فرانسه می‌باشد. بزرگترین مجموعه از جنگل‌های درخت «کاج پوندروسا» در آریزونا قرار دارد. هوای آریزونا به دلیل قرار داشتن در مجاورت با صحرای موهاوی دارای آب و هوایی گرم و خشک است و دما در فصل تابستان به ۵۰ درجه سانتیگراد می‌رسد. در شمال این ایالت قبایل زیادی از سرخ‌پوستان آمریکایی سکونت دارند، از جمله قبیله ناواهو که در مجاورت گرند کنیون قرار دارند.
پیشگامانی که به این سرزمین آمدند به دشواری‌های بسیاری برخوردند. بخش بزرگی از این ایالت کوهستانی و فلاتی بلند است. پستی‌ها و بلندی‌ها و هوای سرد این منطقه مانع از کشاورزی بود. در دشت‌های گسترده جنوب غرب آن نیز به جهت هوای گرم و خشکی زمین، کشت‌وکار بی‌فایده بود. از این گذشته قبیله‌های سرخپوست آپاچی به سختی علیه تازه‌واردان می‌جنگید. در سال ۱۸۵۴ در آریزونا معدن مس کشف شد. از آن پس گروه‌گروه از مهاجران رهسپار آریزونا شدند. سرانجام در پایان سال ۱۸۸۶ قبیله آپاچی از جنگیدن با تازه‌آمدگان دست برداشت.
آریزونا محل استقرار دانشگاه ایالتی آریزونا است که یکی از بزرگترین دانشگاه‌های آمریکا از نظر تعداد دانشجو است. دانشگاه ایالتی آریزونا در شهر تمپی (یکی از مناطق مجاور فینیکس) واقع شده و بیش از پنجاه هزار دانشجو دارد. سه رصدخانه فرد لارنس ویپل، رصدخانه بین‌المللی کوه گراهام (که دارای بزرگترین و قوی‌ترین تلسکوپ ساخته شده در جهان است)، و رصدخانه ملی کیت پیک در ایالت آریزونا قرار دارند. دانشگاه‌های بزرگ ایالت عبارتند از: دانشگاه آریزونا - دانشگاه ایالتی آریزونا - دانشگاه آریزونای شمالی
جاذبه های آریزونا
منطقه طبیعی کانیون پاریا - صخره های ورمیلیون : منطقه طبیعی کانیون پاریا - صخره های ورمیلیون در آریزونا، ۴۵۵ کیلومتر مربع مساحت دارد و از شناخته‌شده‌ترین مقاصد صخره‌نوردی در سرتاسر دنیا به‌شمار می‌رود. صخره‌هایی درهم تنیده و دره‌های باریک، این منطقه را به یکی از سو‌ژه‌های محبوب عکاسان تبدیل کرده‌اند. دره ویو را شاید بتوان معروف‌ترین آنها دانست. علاوه بر صخره‌نوردی و عکاسی، از دیگر فعالیت‌های رایج در منطقه می‌توان به کمپینگ و دره‌نوردی اشاره کرد.
آرکوسانتی آپس: آرکوسانتی آپس، در وسط صحرای آریزونا قرار دارد. این نیم‌دایره بخشی از یک شهر تجربی به نام آرکوسانتی است که به‌صورت خیالی و سازگار با محیط زیست طراحی شد و بخشی از آن در سال ۱۹۷۰ ساخته شد.
پارک ملی گرند کنیون: پارک ملی گرند کنیون در شمال غربی ایالت آریزونا قرار دارد و پانزدهمین پارک ملی آمریکا به‌شمار می‌رود. مهم‌ترین و اصلی‌ترین جاذبه این پارک گرند کنیون با معنای لغوی دره بزرگ است که رود کلرادو از میان آن عبور می‌کند. از این دره گاهی به‌عنوان یکی از عجایب جهان یاد می‌کنند. با حدود پنج هزار کیلومتر مربع مساحت، این پارک در سال ۲۰۱۷ میزبان بیش از ۶ میلیون بازدیدکننده بوده است که با این رقم دومین مقام را در لیست پارک‌های ملی پربازدید آمریکا از آن خود می‌کند. همچنین نام گرند کنیون در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
کویر رنگی: کویر رنگی از جاهای دیدنی ایالت آریزونا در کشور آمریکا به‌شمار می‌رود. با مساحتی بیش از ۱۹ هزار کیلومتر مربع، این کویر از نزدیکی از انتهای شرقی پارک ملی گرند کانیون شروع می‌شود و در پارک ملی جنگل سنگی به پایان می‌رسد. شهرت این کویر به‌دلیل باریکه‌های درخشان و رنگارنگ زمین آن است که نه تنها شامل رنگ قرمز می‌شود؛ بلکه گونه‌هایی از رنگ ارغوانی را نیز می‌توان در آن دید. این خطوط رنگی رویدادی از تقویم زمین‌شناسی هستند که تغییرات آب‌وهوا و دیگر اثرات طبیعی سال‌های گذشته را نشان می‌دهند.
قبرستان هواپیما دیویس مانتن: قبرستان هواپیما دیویس مانتن توسط موزه ی هوا و فضای پیما مدیریت می‌شوند و از همه‌ی گردشگران تاییدیه‌ی هویتی درخواست می‌کند. بازدید از این قبرستان که بخشی از پایگاه هوایی «دیویس مانتن» به‌شمار می‌رود، مدت‌ها ممنوع بود. این ناحیه، از زمان جنگ جهانی دوم، خانه‌ی هواپیماها و هلیکوپترهای از کار افتاده بوده است که از جمله آنها می‌توان به هواپیماهای کشورهای دیگر، هواپیماهای نیروی هوایی ایالات متحده، هواپیماهای نیروی تفنگداران ایالات متحده، هواپیماهای گارد ساحلی ایالات متحده و حتی هواپیماهای سازمان ناسا اشاره کرد.
بیابان سونورا: بیابان سونورا یکی از زیباترین بیابان‌های منطقه آمریکای جنوبی به‌شمار می‌رود. این بیابان بخش‌هایی از آریزونا، کالیفرنیا و مکزیک را در بر می‌گیرد و مناطق حفاظت‌شده‌ی متعددی از جمله پناهگاه ملی حیات وحش دره کواچلا و پارک ملی جاشوا تری را نیز شامل می‌شود. شاید محیط زیست این نواحی کمی خصمانه به‌نظر برسد؛ اما گونه‌های متعددی از گیاهان و جانوران در این منطقه یافت می‌شوند. این بیابان تنها نقطه‌ی کره‌ی زمین است که کاکتوس ساگوارو به‌طور خود‌رو در آن رشد می‌کند. علاوه‌بر این، حیواناتی نظیر کایوت، مرغ مگس‌خوار و بیش از هزار نوع زنبور در این منطقه زندگی می‌کنند.
آبشار هاواسو: آبشار هاواسو (Havasu Falls) در پایین هاواسو کانیون، در بالای منطقه حفاظت‌شده هاواسوپای و در نزدیکی پارک ملی گرند کنیون قرار دارد. هاواسوپای یعنی مردمی با آب سبز و آبی. دلیل این نامگذاری به وجود استخرهای طبیعی به رنگ کبود در پایین آبشار برمی‌گردد. به آبشار و روستای کنار آن تنها با کوهنوردی یا اسب‌سواری می‌توان دسترسی داشت. فاصله بین پایین آبشار تا بالای آن حدود ۱۶ کیلومتر است. اوایل بهار یا اواخر پاییز بهترین زمان برای کوهنوردی در این منطقه محسوب می‌شود، چون دمای هوا بسیار مناسب است. نکته مهم در مورد هاواسو این است که دمای آب آن در تمام طول سال حدود ۲۱ درجه سانتیگراد باقی می‌ماند.
سد هوور: سد هوور به دلیل این که یکی از بهترین سد‌ها است، به خوبی شناخته شده است؛ اما این بدان معنا نیست که مهندسی فوق‌العاده و شاهکار آن به چشم نیاید. تور‌ها معمولا بازدید‌کنندگان را تا نزدیکی دیواره‌های دره عمیق نزدیک آن می‌برند که حدود ۹۰ گالن آب در هر ثانیه با فشار و صدا از آنجا عبور می‌کند و برق ۳ ایالت را هم تامین می‌کند. تور‌ها معمولا کتابی از مهندسی این سد و دیگر چشماندازهای آن در اختیار شما می‌گذارند که دقیق تر بتوانید بررسی کنید.
فکت های آریزونا
1– آریزونا یک دولت کار درست است. قانون تصریح می کند که هیچ فردی به دلیل عدم عضویت در یک سازمان کار، از فرصت بدست آوردن و حفظ شغل محروم نخواهد ماند.
2– آریزونا ماهی قزل آلای مخصوص خود را دارد که فقط در همان منطقه یافت می شود.
3– کاکتوس “سوگارو” گل رسمیِ آریزوناست که در ماه ژوئن شکوفه می دهد و این شکوفه ها به گل های زیبای سفید روی آن تبدیل می شود. این کاکتوس، بزرگ ترین کاکتوس آمریکایی است. سن کاکتوس های سوگارو توسط ارتفای آنها از سطح زمین مشخص می شود.
4– آریزونا دارای معادن مس است که به اقتصاد این کشور رونق زیادی بخشیده است.
5– چوب سنگ شده یک فسیل رسمی است که بر اثر حفاری بدست آمده است. بیشتر این فسیل ها از جنگل های سنگیِ شمالِ آریزونا بدست آمده اند.
6– درخت پالو ورد (Paloverde)، درخت رسمیِ ایالت اریزونا است، که به معنای عصای سبز است و در ماه آوریل یا ماه مِی، پر از شکوفه های به رنگ زرد طلاییِ چشم نواز می شود.
7– چکاوکِ کاکتوس پرنده ی رسمیِ ایالت آریزونا است. این پرنده ی زیبا به طول ۷ یا ۸ اینچ رشد می کند و ترجیح می دهد در مناطق حفاظت شده ی بیابانی، بر روی بازوهای “کاکتوس های سوگاروی غول پیکر” لانه بسازد.
8– سنگ فیروزه یکی از گوهرهای زینتی این ایالت است که در بیشر نقاط این ایالت یافت می شود.
9– ناو جنگی یو اس اس در ایالت آریزونا به افتخار این ایالت نام گذاری شده است. این ناو در سال ۱۹۱۳ شروع به کار کرد و در سال ۱۹۱۵ از طریق نیروی دریایی بروکلین به آب انداخته شد.
10– پرچم های کاستیلیان و بورگاندیانِ اسپانیا، پرچم مکزیک و پرچم آمریکا، همگی در منطقه ای فرود آمدند که تبدیل به آریزونا شده است.
11– در سال ۱۹۶۲، راه آهنِ آریزونا جنوب اقیانوس آرام را به ایالت های شرقی متصل کرد.
12– پارک ملی کلرادو، پارک ملی چیریکا، دریاچه ی پاول/رنگین کمان، دره ی سنگی و دره ی رودخانه ی نمک از جمله شگفتی های طبیعیِ ثبت شده ی آریزونا هستند.
13– از روی پل اصلی لندن سنگ به سنگ، در دریاچه ی هاواسو بازسازی شده است.
14– از زیباترین گونه های خزندگان، مار زنگیِ بینی است که در آریزونا یافت می شود.
15– رنگ های آبی و طلایی رنگ های رسمی ایالت آریزونا هستند که در این منطقه زیاد به چشم می خورد.
16– چهار گوشه از چهار ایالت، از جمله آریزونا در یک نقطه قرار دارند که زمانی که فردی روی آن بایستد، می توان گفت همزمان در چهار ایالت ایستاده است.
17– ماهی قزل آلای آریزونا گونه ای مورد تهدیدِ انقراض است.
18– قبیله ی سرخپوستی هوپی به خاطر تولید ذرت های چند رنگ مورد توجه قرار گرفته است.
19– تنگه ی بزرگ مَرمَر، نام خود از دیواره های بزرگ شیشه ای و سنگ های مرمر اطاف این تنگه، گرفته است.
20– بزرگ ترین تلسکوپ خورشیدیِ دنیا در رصد خانه ی ملی در شهر سلز قرار دارد.
21– در زمان های گذشته در آریزونا برای حمل نقل کالا از شتر استفاده می شده است.
22– ایالت آریزونا در ۱۴ فوریه ی ۱۹۱۲ به عنوان چهل وهشتمین ایالت در آمریکا شناخته شد.
....................................................
آرشیو
