جمهوری کارلیا (به روسی: Респу́блика Каре́лия) یکی از جمهوریهای روسیه است که در سال ۲۰۱۰ میلادی ۶۴۳٬۵۴۸ نفر جمعیت داشتهاست. پایتخت این جمهوری، شهر پتروزاودسک است. جمهوری کارلیا با قطعنامه هیئت رئیسه کمیته اجرایی روسیه (VTsIK) در تاریخ 27 ژوئن 1923 به عنوان یک جمهوری خودمختار در روسیه ثبت شد.
از سال 1940 تا 1956 به جمهوری سوسیالیستی شوروی کارلو-فنلاند Karelo-Finnish Soviet Socialist Republic معروف شد و یکی از جمهوری های شوروی بود. پس از منحل شدن اتحاد جماهیر شوروی در 1991 ، کارلیا همچنان زیر نظر روسیه باقی مانده است.
این جمهوری در شمال غربی روسیه ، بین دریاهای سفید و بالتیک قرار دارد. دریای سفید دارای ساحل 630 کیلومتری (390 مایل) است. این کشور مرزهای داخلی را با استان مورمانسک (شمال) ، استان آرخانگلسک (شرق / جنوب شرقی) ، استان وولوگدا (جنوب شرقی / جنوب) و استان لنینگراد (جنوب / جنوب غربی) دارد و با کشور فنلاند نیز هم مرز است. بلندترین نقطه آن قله Nuorunen در ارتفاع 576 متر (1890 فوت) است.
این جمهوری جزئی از سپر بالتیک یا سپر فنواسکاندیناوی می باشد. سپر بالتیک (انگلیسی: Baltic Shield) که گاهی با نام سپر فنواسکاندیناوی نیز خوانده میشود، در فنواسکاندیا (نروژ، سوئد، فنلاند، شمال غرب روسیه) و در زیر دریای بالتیک قرار دارد. سپر بالتیک به عنوان بخش آشکار شمال غرب پرکامبرین از پوسته پایدار شرق اروپا محسوب میشود. بخش عمده سپر بالتیک از سنگهای گنیس نخستزیستی و پیشینزیستی و سنگ سبزهایی که بر اثر فعالیتهای زمینساخت صفحهای تغییر شکل یافتهاند تشکیل شده است. سپر بالتیک قدیمیترین سنگهای قاره اروپا را در خود دارد و ضخامت آن حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر است. در دوره پلیستوسن یخچالهای بزرگ قارهای باعث فشردگی سطح سپر بالتیک شده و لایه نازکی از رسوبات یخچالی و دریاچههای فراوانی را از خود به جا گذاشتند. امروزه سپر بالتیک بر اثر ذوب یخچالهای طبیعی در دوره کواترنری در حال حرکت جابهجایی است.
این جمهوری همچنین در زمره مناطق فنواسکاندیناوی نیز به شمار می آید. فنواسکاندیا (فنلاندی: Fennoskandia) یا فنواسکاندیناوی (Fenno-Scandinavia) اصطلاحی است که به محدوده جغرافیایی سرزمینهای نوردیک شامل شبهجزیره اسکاندیناوی، فنلاند، کارلیا و شبهجزیره کولا اطلاق میشود. فنواسکاندیا کشورهای فنلاند، سوئد و نروژ را بهطور کامل و نیز استان مورمانسک، بخش عمده جمهوری کارلیا و بخشهایی از شمال استان لنینگراد در روسیه را در بر میگیرد. اصطلاح فنواسکاندیا از واژههای لاتین Fennia (فنلاند) و Scandia (اسکاندیناوی) گرفته شده و نخستین بار در سال ۱۹۰۰ توسط ویلهلم رامسی زمینشناس فنلاندی بهکار برده شد.
رودخانه های وودلا و کم و کوفدا و شویا و سونا و ویگ از این جمهوری عبور می کنند. همچنین دریاچه های Nyukozero-Pyaozero-Segozero-Syamozero-Topozero-Vygozero نیز در کارلیا قرار دارند. همچنین جزایر مختلف دیگری نیز در دریای سفید و محدوده این جمهوری قرار دارند که میتوان به جزایر اولنی و تومیشه و کوندوستروف را نام برد.
بخش اعظم قلمرو جمهوری یعنی 148،000 کیلومترمربع از مساحت آن را جنگل ها پوشانیده اند. همچنین حدود پنجاه ماده معدنی مفید در کارلیا یافت می شود که در بیش از 400 لایه رسوب و لایه های سنگ معدنی قرار دارند. منابع طبیعی جمهوری شامل سنگ آهن ، الماس ، وانادیوم ، مولیبدن و غیره است.
جمهوری کارلنیا در منطقه اقلیمی قاره اقیانوس اطلس واقع شده است. میانگین دما در ژانویه 8.0 درجه سانتی گراد و 16.4 درجه سانتی گراد در جولای است. متوسط بارندگی سالانه 500-700 میلی متر است.
از نظر تاریخی ، کارلیا منطقه ای در شمال غربی روسیه و در شرق فنلاند امروزی بود که تحت کنترل جمهوری نووگراد Novgorod Republic بود. از قرن سیزدهم و به بعد ، بخش های مختلفی توسط سوئد فتح شد و به عنوان کارلیای سوئد شناخته می شد تا اینکه در سال 1721 توسط پیمان نیستاد Treaty of Nystad در روسیه ادغام شدند.
در سال 1920 ، این استان به بخش کارگری کارلیا معروف شد. در سال 1923 ، این استان به جمهوری سوسیالیستی خودمختار اتحاد جماهیر شوروی کارلیا (کارلیا ASSR) بدل شد. در سال 1940 جمهوری سوسیالیستی کارلوفنلاند شناخته می شد و در طول جنگ سرد ، تحت اشغال شوروی قرار داشت و پس از جنگ جهانی دوم به قسمتی از استان لنینگراد بدل شد. در سال 1941 ، فنلاند بخش های زیادی از منطقه را اشغال کرد اما در سال 1944 مجبور به عقب نشینی شد. اگرچه فنلاند در حال حاضر هیچ اقدامی برای بازپس گیری اراضی کارلیایی که به روسیه واگذار شده است ، انجام نداده. جمهوری خودمختار کارلیا به شکل فعلی خود در 13 نوامبر 1991 تشکیل شد. در کشور فنلاند درباره ماجراهای کارلیا به عنوان "سوال کارلیا" یاد می کنند.
بالاترین مقام اجرایی در جمهوری کارلیا رئیس جمهوری است. رئیس جمهور فعلی کارلیا ، آرتور پارفنشیکوف است که در فوریه 2017 به این مقام منصوب شده است. قانون اساسی جمهوری کارلیا در 12 فوریه 2001 تصویب شد.
بر اساس سرشماری سال 2010 ، بزرگترین گروه قومی این جمهوری ، روس ها هستند با 57.2% از جمعیت کل جمهوری. در رتبه بعدی کارلیایی ها هستند که این جمهوری به نام آنها ، نامگذاری شده است با 37.4% از جمعیت مردم جمهوری. سایر اقوام آن وپسیان ها با 3.2% و جمعیت کوچکی از فنلاندی ها و اوکراینی ها و بلاروسی ها هستند.
در حال حاضر تنها زبان روسی زبان رسمی این جمهوری می باشد ، کارلیایی و فنلاندی و زبان وپس نیز توسط جمهوری به رسمیت شناخته می شوند. فنلاندی دومین زبان رسمی کارلیا از جنگ سرد 1940 تا دهه 1980 بود. پس از پرسترویکا(پرسترویکا اصطلاحی روسی است که به یک سری از اصلاحات اقتصادی که در ژوئن ۱۹۸۷ توسط رهبر وقت شوروی، میخائیل گورباچف، معرفی گشت اطلاق میشود) بسیار پیشنهاد هایی برای الحاق زبان کارلیایی به زبان های رسمی جمهوری مطرح می شد ولی بارها و بارها رد می شد. کارلی ها به طور سنتی ارتدکس روسی بوده اند. لوترانیسم توسط مهاجران فنلاندی در زمان فتح سوئد از کارلیا به این منطقه آورده شد و در مناطقی که پس از آن متعلق به فنلاند بودند ، رایج بود. برخی از کلیساهای لوتر در کارلیا باقی مانده است.
مطابق نظرسنجی در سال 2012 ،27٪ از جمعیت كارلیا به كلیسای ارتدكس روسیه پایبند هستند. 2 درصد سایر مسیحیان می باشند و 17.6% نیز آتئیست هستند. اکثریت مردم کارلیا به معنویت بدون دین اعتقاد دارند. بزرگترین شرکت های منطقه شامل Karelsky Okatysh (درآمد 1.01 میلیارد دلار در سال 2017) ، Segezha Pulp and Paper Mill (270.83 میلیون دلار) ، OAO Kondopoga (140.56 میلیون دلار) هستند. در سال 2007 ، صنایع استخراجی 30٪ از تولید صنعتی جمهوری را تشکیل می داد. صنایع فرآوری شده در سال 2007 حدود 56.4٪ از کل تولید را به خود اختصاص داده است. در ادامه کاغذ و خمیر کاغذ (23.6٪) ، فلزات و فلزکاری (7.9٪) ، نجاری (7.1٪) ، مواد غذایی (5.8٪) و ماشین سازی (3.9٪). تولید و توزیع برق ، گاز طبیعی و آب 6/13 درصد از تولید منطقه را تشکیل می دهد.
یک شبکه راه آهن ملی در کارلیا وجود دارد که این منطقه را به سن پترزبورگ ، مسکو ، مرکز روسیه و فنلاند متصل می کند. شرکای اصلی صادرات جمهوری در سال 2001 ، فنلاند (32٪ از کل صادرات) ، آلمان (7٪) ، هلند (7٪) و انگلیس (6٪) بودند.
کارلیا در فرهنگ فنلاندی سونگلند به معنی سرزمین ترانه نامیده می شود به دلیل اشعار کارلیایی موجود در حماسه کالهوالا. کالوالا یا کالهوالا (به فنلاندی: Kalevala) منظومهای است حماسی، بلند و پیوسته به زبان فنلاندی که منبع اصلی اسطورهها و اثر ملی کشور فنلاند بهشمار میآید. این کتاب شعر، گردآوردهای است از فولکلور سدهٔ نوزدهم مردم فنلاندی و کارلیا که توسط دانشمند فنلاندی، الیاس لونروت گردآوری شدهاست. حماسه مزبور حماسه ملی فنلاند است که به نحو گستردهای از روی فرهنگ موثق عامه، و همچنین از سوی مردم قوم کارلی و دیگر گویشوران زبانهای بالتیک-فنلاندی ارجگذاری میشود. وجود داشتن این اثر را یکی از عوامل الهامبخش برای بیداری ملی مردم فنلاند میدانند که سرانجام باعث استقلال فنلاند از روسیه در سال ۱۹۱۷ شد. نام کالوالا به معنای «سرزمین کالِوا» است و این کتاب ۲۲٬۷۹۵ بیت دارد که در پنجاه گفتار بخش شدهاست.
حماسهٔ کالوالا ستیز بین کالوالا، سرزمین قهرمانان، و سرزمین سیاه یا نواحی یخبندان شمالی را وصف میکند. این اثر داستان آفرینش و اعمال قهرمانان گوناگونی چون وایناموئینن است و با وصف انتظار آمدن پادشاهان میرا و تأسیس یک کشور مستقل فنلاندی به پایان میرسد. بهطور کلی کالوالا فرآوردهٔ تخیلی مؤلف آن است، که از الگوهای کلاسیک بهره گرفت تا روایت خام و شفاهی را با آرایههای زیبا به اثر ادبی بدل کند. بدینگونه، کالوالا میراث فرهنگ عامهٔ اروپا را در عصر کافرکیشی تصویر میکند، اما تصویری قابل اتکا مربوط به باورهای فینو، اوگاریتهای پیش از عصر مسیحی نیست. اینها بر اعمال باستانی آیین شمنی اهالی سیبری متمرکز است و تنها بهطور غیر مستقیم در جهان نمادین کالوالا قابل تشخیص است.
پتروزاودسک (به روسی: Петрозаво́дск، به زبان کارلیایی/فنلاندی: Petroskoi) یکی از شهرهای روسیه است. پتروزاودسک مرکز جمهوری کارلیا روسیه است. این شهر ۲۶۶۱۶۰ نفر جمعیت دارد و در کرانهٔ باختری دریاچه اونگا واقع شده. شهر پتروزاودسک به طول ۲۷ کیلومتر در کناره این دریاچه امتداد دارد. فرودگاه شهر، بـِسووتس نام دارد.
.......................
آرشیو