پیش نوشت: عکس مربوط به اسطوره ی فوتبال اسکاتلند و منچستر یونایتد، دنیس لاو، در رستورانی کوچک در شهر تورینو است. دنیس در دهه ی هفتاد مدتی در باشگاه تورینو توپ می زد. در اوج شهرت...
شاید برای متولدین دهه ی هفتاد تیم های ایتالیایی جذابیت خاصی نداشته باشند. ولی مطمئنا برای متولدین دهه ی شصت اوضاع به گونه ی دیگریست! همین طور اگر به خاطرات متولدین دهه ی 50، 40، و 30 رجوع کنیم این جذابیت بزرگ تر و بیشتر هم خواهد شد!
در ابتدا بد نیست بدانیم لیگ فوتبال حرفه ای انگلستان اولین لیگ رسمی فوتبال در جهان بود که از سال 1889 رسما آغاز به کار کرد. تنها 9 سال زمان نیاز بود تا در سال 1898 لیگ حرفه ای فوتبال ایتالیا به عنوان دومین لیگ رسمی فوتبال در جهان آغاز به کار کند. ایتالیایی ها از همان ابتدا علاقه ی زیادی به ورزش فوتبال نشان دادند و این بازی مهیج به سرعت از انگلستان رهسپار ایتالیا شد. در وصف قدمت و اعتبار تاریخی لیگ ایتالیا همین کافی است که بدانیم آلمانی ها 5 سال، اسپانیایی ها 31 سال! و فرانسوی ها 35 سال!! دیرتر از ایتالیایی ها لیگ حرفه ای خود را شروع کردند. البته شکل امروزی مسابقات لیگ حرفه ای ایتالیا، موسوم به سری آ از سال 1929 آغاز به کار کرد.
سال های ابتدایی پیدایش فوتبال در سرزمین چکمه ای عرصه ی قدرت نمایی باشگاه قدیمی و با ریشه ای به نام جنوا بود، که توانست در هفت سال نخستین شروع لیگ، شش قهرمانی به دست آورد. میلان و یوونتوس اولین تیم هایی بودند که به ترتیب در سال های 1901 و 1905 توانستند با کنار زدن جنوای قدرتمند به اولین قهرمانی های تاریخ خودشان در رقابت های لیگ ایتالیا برسند. یکی دیگر از تیم های تاریخی لیگ ایتالیا که توانست در حوالی سال های جنگ جهانی اول به هشت قهرمانی در رقابت های لیگ برسد باشگاهی به نام "پرو ورچلی" نام داشت، که متاسفانه به ورطه ی نابودی کشیده شد و امروز تبدیل به تیمی آماتور و ضعیف شده است.
دیگر غول فوتبالی ایتالیا، یعنی باشگاه اینترمیلان هم در سال 1910 به اولین قهرمانی خود در لیگ داخلی رسید. دهه ی 1920، آخرین سالهای سلطنت جنوا، و دوران شکوفایی تیم هایی همچون بولونیا و تورینو بود. در دهه ی 30 یوونتوس به اوج قدرت رسید و توانست با ثبت یک رکورد تاریخی به 5 قهرمانی پیاپی در لیگ دست پیدا کند. بولونیا و اینتر هم رقبای اصلی یووه در آن سال ها بودند. با ورود به دهه ی 40 و در بحبوحه ی جنگ دوم جهانی ورق به نفع تیم دوم شهر تورین برگشت و تورینوی قدرتمند توانست به 5 قهرمانی پیاپی اما منقطع (به دلیل دو سال تعطیلی لیگ در دوران جنگ) در سری آ دست پیدا کند.
آ.اس.رم هم در سال 1942 به اولین قهرمانی خود در رقابت های سری آ رسید. دهه ی 50، دوره ی بازگشت میلان به اوج قدرت بود. در این دوره میلان، یووه و اینتر جای پای خود را به عنوان قوی ترین تیم های ایتالیایی در رقابت های سری آ محکم تر کردند. فورنتینا هم در 1956 توانست به اولین قهرمانی خود برسد. در دهه های 60 و 70، قهرمانی ها بین قدرت های سنتی لیگ تقسیم شد. هر چند با شگفتی سازی کالیاری در 1970 به همراه اسطوره ی تکرار نشدنی اش، لوئیجی ریوا، این تیم هم نام خود را بین قهرمان های تاریخ سری آ ثبت کرد.
دیگر تیم محبوب پایتخت، یعنی لاتزیو هم توانست در 1974 بلاخره طلسم قهرمان نشدنش را بشکند و به مقام اولی سری آ برسد. لاتزیو از دهه ی 20 به طور متناوب در جایگاه های بالای جدول حضور داشت ولی هیچ وقت به مقام قهرمانی نرسیده بود.
دهه های 80 و 90 اما دوران شکوفایی و عظمت فوتبال ایتالیا بودند. با قهرمانی ایتالیا در جام جهانی 1982 و فاصله ی کیفی و تاکتیکی شدیدی که لیگ ایتالیا با سایر لیگ های مطرح اروپایی پیدا کرده بود، ستاره های فوتبال از سرتاسر جهان آرزوی حضور در تیمی متوسط از لیگ ایتالیا را در سر می پروراندند. برای مثال تیم هایی مثل ورونا و کالیاری هم توانایی بستن قرارداد با فوق ستاره های برزیلی و آرژانتینی را پیدا کرده بودند! دلیل این امر هم قانونی بود که به موجب آن تیم های حاضر در سری آ اجازه ی داشتن بیش از سه بازیکن غیر ایتالیایی در ترکیب ثابت خود را نداشتند و به ناچار ستاره های فوتبال دنیا مجبور بودند برای حضور در لیگ سطح بالا و تاکتیکی ایتالیا به اصطلاح در تیم های مختلف این کشور پخش شوند.
به همین دلیل سری آ به اوج شکوفایی و قدرتی رویایی رسیده بود و این قضیه روی کیفیت تیم ملی ایتالیا هم تاثیر زیادی داشت. به شکلی که ایتالیا در جام های جهانی 86، 90، 94 و 98 همواره یکی از پرستاره ترین، قدرت مندترین و ترسناک ترین تیم های ملی جهان به حساب می آمد که حتی برزیل، آرژانتین و آلمان هم از روبرو شدن با آن هراسی بی اندازه داشتند. هر چند قرعه های بد، بدشانسی و از همه مهم تر ضربات پنالتی تیم ملی ایتالیا را از رسیدن به افتخاری بزرگ در این دو دهه بازداشت.
برای درک بهتر موضوع و شناخت پیدا کردن از میزان پرستاره بودن تیم های ایتالیایی و سطح وحشتناک سری آ از اواخر دهه ی 70 تا اواخر دهه ی 90 به تعدادی از ستاره های مطرح شاغل در تیم های سری آ در آن دوره ی به خصوص اشاره می کنم:
اینترمیلان: جوزپه برگومی، لوتار ماتئوس، آندریاس برمه، یورگن کلینزمن، والتر زنگا، ایوان زامورانو، رونالدو و ...
پارما: استفانو پیولی، دینو باجو، لیلیان تورام، بوفون، هرنان کرسپو، سباستین ورون و ...
تورینو: کلودیو سالا، دنیس لاو، انزو فرانچسکولی، عابدی پله، انزو شیفو و ...
آ.س.رم: آلدایر، رودی فولر، آبل بالبو، برونو کونتی، کافو، جیانینی، دل وکیو، توتی و ...
لاتزیو: پائولو دی کانیو، آرون وینتر، پُل گاسکوئین، جوزپه سینیوری، ویری، سالاس، میهایلوویچ، استانکوویچ، پاول ندود، کوتو، دیگو لوپز و ...
میلان: جیانی ریورا، فرانکو بارزی، کارلو آنچلوتی، روبرتو دونادونی، رود گولیت، فان باستن، رایکارد، آلبرتینی، مالدینی، ساویسویچ، مارسل دسایی، ژرژ وه آ و ...
یوونتوس: دینو زوف، پلاتینی، مارکو تاردلی، بونیک، کابرینی، پائولو روسی، جنتیله، آناستازی، یان راش، شیره آ، اسکیلاچی، کازیراگی، دیدیه دشام، روبرتو باجو، دل پیرو، زیدان و ...
اودینزه: زیکو، چیرو بیلاردی، اولیور بیرهوف و ...
ناپولی: ریکاردو آلمائو، جیانفرانکو زولا، دیگو مارادونا، آنتونیو کارِکا، چیرو فرارا، رود کرول، فابیو کاناوارو
سامپدوریا: پاگلیوکا، جیانلوکا ویالی، روبرتو مانچینی، آتیلو لومباردو و ...
فیورنتینا: آنتونیونی، باتیستوتا، روی کوستا، مارسیو سانتوس، دی لیویو، برایان لادروپ، اشتفان افنبرگ، فرانچسکو بایانو و ...
(تعداد ستارگان شناخته شده ی سری آ در آن سال ها بسیار بیشتر از این مقدار بود. صرفا خواستم اشاره ای به تعدادی از اسامی کرده باشم، در حد حضور ذهن)
با آغاز هر فصل از رقابت های سری آ چشم تمام فوتبال دوستان جهان، حتی مردم انگلیس و آلمان و اسپانیا به صفحه ی تلویزیون دوخته می شد تا بازی فوق ستاره های فوتبال را در چهارچوب مسابقات سری آی ایتالیا تماشا کنند. لیگ ایتالیا در شروع هر فصل بیش از 10 مدعی قهرمانی داشت! و تیم های نیمه ی پایین جدول به راحتی توانایی رقابت با بهترین تیم های اروپایی را داشتند. از 1983 تا 1991، در عرض 8 سال 7 تیم مختلف به مقام قهرمانی سری آ رسیدند! رم، یووه، ورونا، ناپولی، میلان، اینتر و سمپدوریا! در دهه ی 90 اما سایر تیم ها مقهور قدرت بی مثال دو ابرقدرت تاریخ فوتبال، یعنی میلان و یوونتوسِ دهه ی نود بودند.
میلان و یووه تمام جام های دهه ی نود را درو کردند و رم و لاتزیو در ابتدای قرن 21 به این قدرت نمایی، پایانی هر چند کوتاه مدت دادند. قدرت میلان و یووه ی دهه ی 90 به قدری بود که این دو تیم علاوه بر رقابت بسیار سنگینی که در سری آ با یکدیگر و سایر تیم های قدرتمند لیگ مثل اینتر، فیورنتینا، تورینو، ورونا، ناپولی، سمپدوریا، پارما، رم، لاتزیو و اودینزه داشتند، به راحتی به مراحل بالای لیگ قهرمانان (در آن زمان با عنوان جام باشگاه های اروپا برگزار می شد) می رسیدند. به طوری که سه سال پیاپی رسیدن یوونتوس به فینال لیگ قهرمانان امری عادی و معمولی به شمار می رفت! (همه می دانیم امروزه، سه سال پیاپی رسیدن به فینال لیگ قهرمانان به چه معناست)اما نطفه ی مصیبت ها و تیره روزی های لیگ ایتالیا دقیقا در همین دهه ی نود طلایی بسته شد.
زمانی که لیگ ایتالیا درگیر تورم بی مثال و خرج و مخارجی عجیب و غریب شده بود. عناوین قهرمانی بین میلان و یووه دست به دست می شد و سایر تیم ها که سهمی از بازار تبلیغات و پول حاصل از مقام های قهرمانی می خواستند دست به خرج های کلان و ریسکی می زدند. از پارما، فیورنتینا و لاتزیوی نیمه ی دوم دهه نود چیزی جز جسدی متحرک از خاطراتی ناب و طلایی باقی نمانده است. تک تک این تیم ها به ورطه ی ورشکستگی و بدهی های کلان افتادند و به دلیل جبران نشدن وام ها و قرض ها در زمین فوتبال، به ناچار چوب حراج به بازیکنان گران قیمت خود زدند. ولی حتی برای باشگاهی مثل فیورنتینا، حراج بازیکنان هم دردی را دوا نمی کرد. فیوره ورشکست شد، سقوط کرد و منحل شد. تا جایی که دو فصل با نام فلورنتینا در سری c2 بازی کرد و باید از خانواده ی دلاواله ممنون بود که با سرمایه گزاری روی بنفش های فلورانس، این تیم تاریخی را به دامان دوست داران فوتبال ایتالیا بازگرداندند.
پس از ورشکستگی و افت مالی شدید تعدادی از باشگاه های بزرگ، کوچ ستاره های بزرگ دنیای فوتبال از لیگ ایتالیا آغاز شد. بوندسلیگا و لالیگا نفس راحتی کشیدند و بازیکنان بومی به دامان لیگ های داخلی کشورشان بازگشتند. سری آ هم دوباره به عرصه ی تاخت و تاز بی دردسر قدرت های سنتی لیگ، یعنی یووه، میلان و تا حدودی اینتر و رم تبدیل شد. در سال های ابتدایی قرن بیست و یکم به دلیل کسب جام های متعدد، بالانس مالی یووه و میلان حتی از دهه ی نود هم بهتر شده بود. ولی کار به همین جا ختم نشد. ماجرای کالچوپولی و رسوایی های پیش آمده بزرگ ترین و کاری ترین ضربه ی تاریخ سری آ را به فوتبال این کشور وارد کرد.
یوونتوس که ریشه دارترین و پرافتخارترین تیم کشور از نظر افتخارات داخلی بود و سهم انکارناپذیر و عظیمی در قهرمانی های ایتالیا در سال های 1982 و 2006 داشت، قربانی اول رسوایی ها نام گرفت و اگر وفاداری و بزرگ منشی پنج فوق ستاره و اسطوره ی باشگاه، یعنی دل پیرو، بوفون، ندود، ترزگه و کامورانزی نبود شاید یووه هیچ وقت مثل امروز به عرصه ی قدرت باز نمی گشت. میلان هم پس از کالچوپولی هرگز آن میلان کهکشانی و قدرتمند سابق نشد و سومین قدرت سنتی ایتالیا یعنی اینترمیلان جای این دو باشگاه را در صدر جدول رقابت های سری آ گرفت. جذابیت رقابت های سری آ هر روز کمتر از دیروز می شد و شرایط مالی باشگاه ها هر روز بدتر از دیروز! آخرین ستاره ها یکی یکی لیگ ایتالیا را ترک کردند و طرفدارانی که سالیان سال عادت به دیدن بهترین ستاره های جهان فوتبال در تیم های خود داشتند، طبیعتا انگیزه ی چندانی برای پر کردن ورزشگاه ها نداشتند.
خالی ماندن سکو ها و خاموش شدن تلویزیون ها و شبکه های کابلی بدترین اتفاق ممکن برای تیم های ورزشی است. چون مهم ترین اصل اقتصاد ورزشی در قرن 21 که همان تبلیغات و جذب مخاطب است در فوتبال ایتالیا رو به افول گذاشت و خلا ناشی از آن به سرعت توسط لالیگا و بوندسلیگا پر شد. و البته لیگ برتر انگلستان که تا 20 سال پیش خواب رقابت با سری آ را هم نمی دید تبدیل به رقابتی ترین و جذاب ترین لیگ دنیا شد و جایگاه سنتی لیگ ایتالیا را شاید برای همیشه تصاحب کرد.
در حال حاضر تنها چیزی که برای ما طرفداران دو آتشه و قدیمی لیگ ایتالیا باقی مانده، تاریخ لبریز از افتخار و نام های بزرگ است. باید منتظر بمانیم و امیدوار باشیم که سرمایه گذاران بزرگ بین المللی به دلیل همین تاریخ و نام ها وقدمت ها سراغ تیم های لیگ ایتالیا بیایند و بار دیگر سری آ را امیدوار به رقابت با لیگ برتر، لالیگا و بوندسلیگا کنند.
مقاله ارسالی کاربر : علی هوشمند
