رابرت جيمز فيشر معروف به بابي فيشر در تاريخ ۹ مارچ ۱۹۴۳ در بيمارستان مايكل ريس در شيكاگوي آمريكا ديده به جهان گشود، پدر او كه گرهارد نام داشت در سال ۱۹۰۹ در برلين آلمان متولد شده بود و يك متخصص بيوفيزيك بود، مادر بابي هم رجينا وندر نام داشت. پدر و مادر بابي زماني كه او تنها دو سال داشت از يكديگر جدا شدند و مادرش كفالت او و خواهر ۷ سالهاش را به عهده گرفت، مادر بابي پرستار بود و ميخواست كه از دانشگاه نيويورك مدرك كارشناسي ارشد پرستاري خود را دريافت كند، به همين دليل، آنها به بروكلين در نيويورك نقل مكان كردند و از همان جا بود كه داستان زندگي يكي از بزرگترين شطرنجبازان تاريخ آغاز شد.
بابي و خواهرش اولين بار در مي ۱۹۴۹ يعني زماني كه شش و يازده سال داشتند يك شطرنج هديه گرفتند و از همان زمان بود كه نحوه حركت مهرهها را از روي دستورالعملي كه همراه شطرنج بود آموختند، در سیزده سالگی دریکی از درخشان ترین بازیهای تاریخ شطرنج «برن» را شکست داد و با یک بازی هیجان انگیز با قربانی وزیر و خلق یک مات اجنتاب ناپذیر این اثر را بر بوم شطرنج جاودانه ساخت.
فیشر و اولین رقابت های رسمی
بابی فيشر در ماه آگوست در پنجاه و هشتمين دوره رقابتهاي شطرنج آزاد آمريكا به طور مشترك اول شد و ۷۵۰ دلار جايزه گرفت، فدراسيون شطرنج آمريكا در اين زمان ريتينگ فيشر را به ۲۲۳۱ ارتقا داد و به اين ترتيب او در ۱۴ سالگي تبديل به جوانترين شطرنج بازي شد كه در آن زمان در آمريكا به درجه استادي ميرسيد.
فيشر در ماه سپتامبر قهرمان رقابتهاي آزاد نيوجرسي شد و در دسامبر همان سال هم عنوان قهرماني رقابتهاي آزاد نرث سنترال را از آن خود كرد، بابي فيشر در ۱۰ ژانويه ۱۹۵۸ زماني كه ۱۴ سال و ۹ ماه داشت در رقابتهاي قهرماني آمريكا به مقام اول رسيد. پس از اين قهرماني بود كه ريتينگ او به ۲۶۲۶ ارتقا پيدا كرد، در اين زمان بابي فيشر به استثناي تورنمنت سانتا مونيكا در سال ۱۹۶۶، در ساير تورنمنتهاي آمريكا كه در آن شركت ميكرد به قهرماني ميرسيد.
کسب عنوان استاد بزرگی
وي در اين زمان در حالي كه تنها ۱۵ سال داشت عنوان استاد بزرگي شطرنج را كسب كرد. وي در همين زمان تبديل به جوانترين شطرنجبازي شد كه نامزد كسب عنوان قهرماني جهان شده است. وي در سال ۱۹۵۹ يك بار ديگر قهرماني خود را در آمريكا تكرار كرد.
بابي فيشر در اين زمان مدرسه را ترك كرد تا تبديل به يك شطرنجباز حرفهاي شود، پرونده آكادميك او نشان ميدهد كه ضريب هوشي (IQ) بابي فيشر ۱۸۰ بوده و قدرت حافظه بسيار بالايي داشته است. وي در چند ماه آينده به موفقيتهاي خود در تورنمنتهاي مختلف آمريكايي و بينالمللي ادامه داد.
اين موفقيتها باعث شد كه فدراسيون شطرنج آمريكا ريتينگ فيشر را به ۲۶۳۶ افزايش دهد و او در يك قدمي رشوسكي كه داراي ريتينگ ۲۶۹۳ بود قرار گيرد ، فيشر در سال ۱۹۶۰ باز هم قهرمان آمريكا شد و در ادامه موفقيتهاي خود در چند تورنمنت بينالمللي در آرژانتين، ايسلند و سوئيس به قهرماني رسيد. وي در همين زمان به همراه تيم ايالات متحده در ميز يك المپياد شطرنج در لايپزيك شركت كرد و ۱۰ پيروزي، شش تساوي و دو شكست در كارنامه خود ثبت كرد. در اين زمان، ريتينگ او باز هم افزايش يافت و به ۲۶۴۱ رسيد.
دیگر افتخارات :
فيشر در ژانويه ۱۹۶۱ يك بار ديگر قهرمان آمريكا شد. وي در جولاي آن سال در يك سري مسابقه مقابل رشوسكي قرار گرفت و با دو پيروزي، هفت تساوي و دو شكست، با او به تساوي رسيد. وي در اين زمان در مصاحبه با روبرت كنتول خبرنگار آمريكايي پيشبيني كرد كه در آينده قهرمان جهان خواهد شد.
فيشر در مارچ ۱۹۶۲ در رقابتهاي اينترزونال كه در استكهلم برگزار شد به قهرماني رسيد. اين اولين باري بود كه شطرنجبازي از كشوري غير از اتحاد جماهير شوروي سابق قهرمان رقابتهاي اينترزونال ميشد. وي در اكتبر ۱۹۶۲ يك بار ديگر روي ميز يك تيم آمريكا در المپياد شطرنج وارنا نشست و هشت پيروزي، شش تساوي و سه شكست حاصل كار او بود. در اين زمان ريتينگ فيشر به ۲۶۸۷ افزايش پيدا كرد.
فیشر و شطرنج بازان روسی
بابي فيشر در ژانويه ۱۹۶۳ همچون سالهاي قبل قهرمان آمريكا شد. وي در اين زمان به تباني شطرنجبازان روسي با يكديگر در تورنمنتهاي بينالمللي معترض بود و اعلام كرد كه تا زماني كه جلوي اين كار گرفته نشود در هيچ يك از تورنمنتهاي فيده شركت نخواهد كرد.
فیشر و کندی !
در نوامبر آن سال قرار بود كه فيشر در يك مسابقه سيمولتانه مقابل چهارصد حريف رقابت كند ولي اين مسابقه به دليل ترور جان. اف . كندي رييس جمهور آمريكا به تعويق افتاد. در اين زمان ريتينگ آمريكاي او براي اولين بار كاهش يافت و به ۲۶۸۵ رسيد. فيشر در ژانويه ۱۹۶۴ با يازده پيروزي از عنوان قهرماني خود در آمريكا دفاع كرد. وي در ساير ماههاي آن سال در رقابتهاي مختلف سيمولتانه شركت كرد، ريتينگ بينالمللي شطرنجبازان اولين بار در سال ۱۹۶۴ توسط آرپاد الو طراحي شد. فيشر و پتروسيان با ۲۶۹۰ امتياز در صدر اين فهرست قرار گرفته بودند، در اين زمان ريتينگ او در آمريكا ۲۷۳۴ بود.
در آگوست ۱۹۶۵ ، فيشر به وسيله يك دستگاه تله تايپ از باشگاه شطرنج مارشال در نيويورك در رقابتهاي كاپابلانكاي كوبا شركت كرد و در ماه دسامبر نيز بار ديگر قهرمان آمريكا شد تا ريتينگ او در آمريكا به ۲۷۳۴ افزايش يابد.
۶۰ بازي خاطرهانگيز من
فيشر در نوامبر ۱۹۶۶ در ميز يك تيم آمريكا در هفدهمين المپياد شطرنج جهان در هاوانا نشست و ۱۴ پيروزي، دو تساوي و يك شكست حاصل كار او بود و در ماه دسامبر براي هشتمين بار قهرمان آمريكا شد، او به قهرمانيهاي خود در رقابتهاي مختلف داخلي و خارجي ادامه ميداد، وي در سال ۱۹۶۹ كار نوشتن كتاب خود را با عنوان «۶۰ بازي خاطرهانگيز من» به پايان رساند.
وي در آپريل ۱۹۷۰ در مسابقه «شوروي مقابل ساير كشورهاي جهان» روي ميز دو به رقابت پرداخت و با دو پيروزي و دو تساوي موفق شد پتروسيان را شكست دهد. وي سپس در رقابتهاي غير رسمي شطرنج فوق سريع پنج دقيقهاي قهرماني جهان در يوگوسلاوي شركت كرد و با ۱۷ پيروزي، چهار تساوي و يك شكست به عنوان قهرماني دست يافت.
تحقیر شطرنج بازان روسی توسط فیشر
و اما کار بزرگی که فیشر در شطرنج جهان انجام داد این بود که در مسابقاتی که اکثر شطرنج بازان حاضر در آن روس بودند ، توانست بالاتر از روسها قرار بگیرد(روسها در بعضی از مسابقات تحت فشار مأموران امنیتی شوروی ناچار به تبانی با یکدیگر هم بودند).
مسابقه مقدماتی قهرمانی جهان در سال ۱۹۷۱ به پیشنهاد فیشر به روش حذفی انجام شد، فیشر با نتایج باور نکردنی و خرد کننده ۰-۶ تایمانوف و۰-۶ لارسن را و با نتیجه ۶/۵ بر ۲/۵ تیگران پطروسیان را در هم کوبید (چیزی که در شطرنج امروز محال است) تا به فینال قهرمانی جهان راه یابد.
مسابقه قهرمانی جهان ۱۹۷۲ بابی فیشر-بوریس اسپاسکی بیش از آنکه یک مسابقه شطرنج باشد ، صحنه نبرد سیاسی غرب و شرق بود، او در همان نبرد تاريخي آن قدر بر سر شرايط و حتي ميزان نور و روشنايي محل برگزاري مسابقه چانه زد كه در نهايت بازي او با اسپاسكي به يك اتاق پشتي و دور از دوربين هاي تلويزيوني و عكاسي منتقل شد و در چنين مكاني بود كه او توانست عقب ماندگي ۰-۲ اوليه خود را در برابر اسپاسكي جبران و در نهايت صاحب پيروزي ۸/۵ – ۱۲/۵ در برابر اين رقيب روسي در ۲۱ بازي فيمابين دو طرف شود.
واگذاری عنوان قهرمانی
“بابي فيشر” شطرنجباز نابغهاي كه در اوج قدرتنماي شطرنجبازان روس، تاج وتخت قهرماني جهان را ازچنگ آنها خارج كرد و بربام شطرنج جهان ايستاد. فیشر بعد از کسب عنوان جهانی در سال ۱۹۷۲ دیگر حاضر نشد آن طور که باید و شاید در صحنه حاضر باشد و چون در سال ۷۵ از رویارویی با کارپوف سرباز زد، مقام قهرمانی جهان را به این حریف سپرد.
نگرانی ها افراطی فیشر
پس از آن بود که فیشر ناپدید و کمتر در اجتماعات رؤیت شد و حالت پارانویا و نگرانی های افراطی وی زمانی فزونی گرفت که در سال ۱۹۸۱ قیافه بی نظم و موهای به هم ریخته او بهانه ای برای اشتباه گرفتن وی با یک سارق بانک در ایالت کالیفرنیای آمریکا شد و فیشر مطمئن گشت که دست هایی علیه وی در کار است و رسانه های آمریکا را متهم به مسموم کردن افکارعمومی علیه خویش کرد.
او بخصوص از این قضیه ناراحت بود که چرا این رسانه ها در توصیف وی مکرراً از واژه های «عجیب و غریب» و «غیرعادی» و «دیوانه وار» سود می جویند و به چه سبب اصرار در به تصویر کشیدن یک کاراکتر ناآرام از وی دارند.
فیشر بهترین شطرنج باز تاریخ
خیلی ها فیشر را بهترین شطرنج باز تاریخ می انگارند و خود او نیز با شیطنت خاصی همین ادعا را مطرح می کرد، ولی زندگی نا آرام و ایده های خاص فیشر، او را پس از اوجگیری خیره کننده اوایل دهه ۱۹۷۰ به سمت سراشیبی و ناکامی سوق داد. گفته می شود که هوش ذاتی و IQ او از آلبرت اینشتین هم بالاتر بوده و بر این اساس تصور می گشت که ثروت بزرگی را خواهد اندوخت.
با این حال او به این امر نائل نشد و در حالی پول های کلان برای هر مسابقه خود طلب می کرد که مشابه ارقام درخواستی وی بیشتر در عرصه بوکس مشاهده می شد. این گونه رفتارها و برخوردها قطعاً باعث بهم ریختن تعادل و انسجام رقبایش و شکست آنها در برابر فیشر می شد. اما در عین حال او را از اکثریت مردم دور می ساخت و تنها کسانی که برای فیشر باقی مانده بودند، تعداد اندکی دوستان نزدیک وی و برخی دوستداران پر و پا قرص شطرنج بودند.
دولت آمریکا در مقابل فیشر
در سال ۱۹۹۲ که فیشر با نادیده گرفتن تذکر اکید دولت آمریکا برای مسابقه ای تکراری اما دوستانه با اسپاسکی به یوگسلاوی رفت، وقتی متن تذکرنامه این دولت را به فیشر نشان دادند، او آن را فاقد کوچک ترین ارزشی توصیف کرد و آن ورقه را به گوشه ای پرت کرد و سپس اسپاسکی را از نو برد و این بار ۳ میلیون دلار دستمزد گرفت و قول داد که حتی یک دلار آن را نیز به عنوان مالیات نپردازد و چنین کرد و در سال ۱۹۹۲ یعنی در بیستمین سالگرد مبارزه تاریخی اش با اسپاسکی، در بلگراد ظاهر شد تا دوباره با وی دیدارهایی (دوستانه) داشته باشد.
این مسئله در تعارض با قواعد بین المللی و نوع سیاست گذاری دولت آمریکا در آن زمان بود که سفر اتباع این کشور را به یوگسلاوی در اوج جنگ بالکان غیر قانونی می شمرد، بنابراین فیشر از آن زمان به بعد از جانب آمریکا یک قانون شکن شمرده شد و تحت پیگرد قرار گرفت.
این مسئله سبب گشت او مثل سال های ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۲ در اکثر اوقات ناپدید و در عزلت باشد، ولی هر از چندگاه در مصاحبه هایی با رادیو فیلیپین دولت زیاده خواه آمریکا را بکوبد و صهیونیست ها را مشتی سارق و جانی بنامد. این چنین بود که وقتی در سال ۲۰۰۴ با یک پاسپورت منقضی شده آمریکایی در فرودگاه ناریتای ژاپن دستگیر شد، تلاش زیادی از سوی آمریکایی ها برای دیپورت شدن او به آن کشور و محاکمه شدنش به جرم های فوق صورت گرفت، اما فیشر از این قضیه رست و پس از ۹ ماه بلاتکلیفی با کمک و مشارکت دولت ایسلند، به آن کشور بازگشت و تا آخرین روز ناآرام و پر ماجرای زندگی اش در همان جا ماند.
نظر فیشر در مورد ۱۱ سپتامبر
در سال ۲۰۰۱ بعد از واقعه ۱۱ سپتامبر فیشر در یک برنامه رادیویی در فیلیپین اتفاق مذکور را رویدادی عالی خواند و گفت : فقط این گونه مسائل سبب خواهد شد که دولت تروریستی آمریکا سر جایش بنشیند و صهیونیست ها که دستی در این دولت دارند، تنبیه شوند. با این حساب دولت آمریکا بیش از هر زمانی وی را تعقیب می کرد و خواستار بازداشت و محاکمه وی بود و رفتن او به ایسلند تنها گزینه ای بود که وی داشت، اما به گفته اینارسون او از این شرایط نیز راضی نبود، زیرا به نظر می رسید که داخل این کشور محبوس شده و حق سفر ندارد..
بازی های فیشر با انجین ها
وي در سال ۱۹۷۷ سه بار مقابل برنامه كامپيوتري گرينبالت دانشگاه MIT مسابقه داد، وي در اين زمان ۲۵۰ هزار دلار دريافت كرد تا در هتلي در لاس وگاس يك مسابقه برگزار كند و ۳ ميليون دلار ديگر هم براي حضور در تورنمنتي در فيليپين دريافت كرد.
فيشر در سال ۱۹۷۸ يك شكايت ۳٫۲ ميليون دلاري عليه يك نشريه آمريكايي مطرح كرد. وي مدعي شده بود كه مسئولان اين نشريه مكالمات او را بدون اجازه ضبط كردهاند.
ابداعات و اختراعات بابی در شطرنج
بابي فيشر در سال ۱۹۸۸ يك ساعت ديجيتال براي شطرنج طراحي كرد كه به ازاي هر حركت، دو دقيقه به زمان شطرنجباز اضافه ميكرد.
شَطرَنج۹۶۰ یا شطرنج بابی فیشر نوعی از شطرنج است که بابی فیشر قهرمان سابق شطرنج جهان، آن را ابداع کرده و در سال ۱۹۹۶ آن را به دنیای شطرنج معرفی کرد. تنها تفاوت این شطرنج با شطرنج کلاسیک در نحوه قرارگیری مهرهها است.
تفاوت اصلی این شطرنج با شطرنج کلاسیک در این است که مطالعه گشایشها و به حافظه سپردن حرکات و پوزیسیونها که یکی از مهمترین بخشهای شطرنج روز دنیا است بیمعنی میشود و از حرکت اول تا حرکت آخر بازیکنان باید به استراتژی خود متکی باشند و نه الگوهای فکری شناخته شده.
بابی فیشر در کنفرانس خبری سال ۱۹۹۶ خود در بوئنوس آیرس هنگام معرفی این شطرنج جدید دلیل خود را از ابداع آن این اعلام کرد که در این بازی خلاقیت و مهارت از حافظه و آنالیز اهمیت بیشتری پیدا میکند.
وی مدعی شد در حال حاضر بسیاری از مسابقات حتی رقابت قهرمانی جهان میان کاسپاروف و کارپف از پیش تعیین میشوند در حالی که در این نوع از شطرنج تعیین بازی از قبل غیرممکن است، وی همچنین گفت بسیاری از شطرنج بازان برتر دنیا مانند آناند و کرامنیک به دلیل این که ساعتها پشت کامپیوتر مینشینند نمره عینک بالایی دارند و بازی شطرنج امروزه به یک کار دشوار تبدیل شدهاست در حالیکه او شطرنج را انتخاب کرده تا کار نکند!
فیشر و رقیب قدیمی
فیشر در مسابقه شطرنج مقابل بوريس اسپاسكي رقيب قديمي خود در ۱۱ نوامبر، با ۱۰ پيروزي، ۱۵ تساوي و ۵ شكست موفق شد اسپاسكي را يك بار ديگر مغلوب كند، وي به خاطر اين پيروزي ۳ ميليون و ۶۵۰ هزار دلار جايزه دريافت كرد.
بيتوجهي فيشر به هشدار دولت آمريكا، كار دستش داد و دادگاهي در آمريكا او را به تحمل ۱۰ سال حبس و پرداخت ۲۵۰ هزار دلار جريمه محكوم كرد.
وي علاوه بر اين محكوم شد كه مبلغ جايزه خود در يوگوسلاوي را به وزارت خزانهداري آمريكا بازگرداند. اما همانطور که گفته شد
فيشر هيچ گاه براي اجراي اين حكم به آمريكا بازنگشت.
نامه فیشر به بن لادن !
فيشر حتي يك بار نامهاي به اسامه بن لادن نوشت و در آن با او ابراز همدردي كرد. وي در اين نامه نوشته بود:
اجازه بده خودم را معرفي كنم. من بابي فيشر هستم، قهرمان شطرنج جهان. اول از همه بايد بداني كه من در نفرتي كه از دولت جنايتكار اسرائيل و حامي اصلياش يعني دولت آمريكا داري با تو شريكم، ما يك چيز مشترك ديگر هم داريم و آن فراري بودنمان از دست سيستم قضايي آمريكا است.
سخنان بزرگان در مورد فیشر:
گری کاسپاروف :
فیشر را باید پیشاهنگ و حتی پایه گذار شطرنج حرفه ای نامید، هرچندصحبت های بی پروای او در عمل یک عامل تبلیغی مناسب برای این رشته ورزشی خاص تلقی نمی شدند. بزرگترین افسوس من این است که او را هرگز از نزدیک ملاقات نکردم.
تیگران پطروسیان :
فیشر، خیلی سرسخت خیلی محکم و بسیار تهاجمی است.
میخائیل تال :
هیچکس در طول تاریخ قهرمانی جهان چنین بازی نکرده است. من صراحتاً به نتایج فیشر رشک می برم او همچون یک ماشین بازی می کند.
استاد بزرگ لو آلبرت :
استادان بزرگ شوروي در ( محافل خصوصي ) شانس كارپف را براي برد ( فيشر ) در سال ۱۹۷۵ مسخره مي كردند ! بيش تر آن ها معتقد بودند او خواهد باخت و به صورتي بد.
مگنوس كارلسن :
آنچه كه من بيش از هر چيز در وجود فيشر تحسين مى كنم، توانايى او در ساده به نظر رسيدن نكاتى است كه در حقيقت براى ما فوق العاده دشوارند. من سعى مى كنم تا از او پيروى كنم.
بوريس اسپاسكي :
من به بابي پيش از مسابقه باخته بودم او از من قوي تر بود و برد او طبيعي بود.
لوبومیر لوبویوویچ :
مردی بدون مرز٬ او هرگز غرب و شرق را از هم جدا نکرد و در تحسین خویش آن ها را به هم نزدیک نمود.
یان تیمان :
بازیکنی بزرگ و الگویی برای بسیاری از افراد٬ کتاب ۶۰ بازی به یاد ماندنی من٬ تاثیر بزرگی بر من گذاشت. باعث شرمساری است که پس سال ۱۹۷۲ او نتوانست جهان شطرنج را با درک بی نظیر خود غنی سازد.
اندرو سولتيس :
شما مي دانيد كه داريد به سمت باخت حركت مي كنيد ! حتي آن موقعي كه من جلوتر بودم مي دانستم كه در حال حركت به سمت باخت هستم !
پایانی برای فیشر
موضعگيريهاي تند فيشر باعث شد كه فدراسيون شطرنج ايالات متحده در سال ۲۰۰۱ عضويت این اعجوبه شطرنج را به طور دائم لغو كند.
فيشر در اكتبر و نوامبر ۲۰۰۷ به دليل نارسايي كليه در بيمارستاني در ايسلند بستري شد وی در اواخر عمر خود در ايسلند سكونت داشت. وي مدتها داراي يك بيماري ناشناخته بود اما سر انجام یکی دیگر از ستاره های دنیای شطرنج خاموش شد و این نابغه شطرنج جهان سرانجام در ۱۷ ژانويه ۲۰۰۸ در ۶۵ سالگي درگذشت و در گورستان كليسايي در ايسلند به خاك سپرده شد.