شهر کوهبَنان مرکز شهرستان کوهبنان، شمالی‌ترین نقطه استان کرمان است .فاصله این شهر تا کرمان ١٧٨ کیلومتر است. و در سرشماری سال ١٣٩۵، ۷٬۷۶۱ جمعیت داشته است.
واژه کوهبنان از واژه کوهبانان می‌آید. چون بلندترین نقطه مرزی کرمان، کوهبنان است، در زمان قدیم افرادی از طرف حاکمان مأمور می‌شدند در بالای کوه مستقر شده و دیده‌بانی انجام دهند. آن گروه را کوهبانان می‌نامیدند و محلی که آنها در آن به کوهبانی می‌پرداختند را کوهبنان نامگذاری کردند. واژه کوهبنان در کتب مختلف به صورت گوناگون آمده‌است از جمله: کوبنان، کوبونان، کهبنان، کبینان و کهنبان. برخی دیگر بنان را به معنای پسته کوهی دانسته و معنی کوهبنان را کوه پسته می‌دانند که این احتمال موجه است زیرا در گویش محلی این منطقه واژه بنه به معنی پسته کوهی است. دلیل دیگر به وجود کوهبانان بر اطراف شهر است که کوهبنان نامگذاری شده ویا وجود گیاه بنه روی کوهای آن است که به کوه بنه معروف بوده که بعدها به کوهبنان تغییر پیدا می‌کند.که دور تا دور شهر کوه پوشش داده است.
مارکوپولو در سفرنامه خود از کوهبنان به عنوان شهری بزرگ و آباد یاد کرده است. کوهبنان در گذشته مرز میان محدودهٔ کرمان و یزد بوده، حاکمان نشینان این دو منطقه همواره بر سر آن نزاع داشته‌اند.
این شهر از نظر جغرافیایی دارای دو مرکز شهر، دو بخش، دو دهستان، 94 روستا می باشد که اطراف کوهبنان تشکیل شده از کوه های درآسو، کوه هشونی، کوه سرخ، کوه برسمو، کوه ساردو، کوه فتح آباد، کوه پنج طاق است. در این کوه ها گیاهان دارویی و درمانی فراوانی یافت می شود. رودخانه هشونی، رودخانه طغرالجرد، رودخانه رشکها، رودخانه جور، رودخانه استاج، رودخانه همکار، رودخانه بندر، رودخانه سنگ بند آب آب بند، رودخانه ده علی، رودخانه شور، رودخانه کهن همگی جز رودهایی هستند که در بخش کوهبنان وجود دارد. امام زادگان، مدارس، بیمارستان ها، درمانگاه ها، و دیگر خدمات رفاهی در این شهرستان کوهستانی موجود است.
از نظر اقتصادی و کشاورزی نیز شهر کوهبنان حرفی برای گفتن دارد؛ کوهبنان از نظر اقتصادی وضعیت نرمالی دارد و مردم از وضعیت زندگیشان راضی هستند. در کوهبنان 39 محصول زراعی و 33 نوع محصول باغی( میوه های موجود در باغ ها) قابل کشت و برداشت هستند. عمده محصولاتی که در این منطقه یافت می شود عباتند از؛ گندم ، جو ، یونجه ، سیب زمینی ، پیاز ، زیره سبز ، ارزن ، لوبیا سبز ، حنا، چغندر قند، وسمه، پرتغال ، نارنج ، گریپ فروت و....
0.8 جمعیت مردم کرمان در کوهبنان زندگی می کنند و به امرار معاش پرداخته اند و از نظر جمعیتی در نقشه کرمان رتبه بیست و سوم را به خود اختصاص داده است. نیم از این جمعیت خانم و نیمی دیگر نیز آقا هستند و خانواده های بسیاری در این منطقه زندگی می کنند از دید نقشه بیشتر این جمعیت در روستاهای کوهبنان زندگی می کنند.
از نظر آب و هوایی کوهبنان شهری کوهستانی ولی با آب و هوای معتدل می باشد که روزهای گرمی دارد و شب های سرد بهتر است بگوییم چون شهرستانی کوهستانی است در شب ها منطقه ای سردسیر محسوب می شود و روزهای بسیار گرم و اکثر اوغات طاقت فرسایی دارد مخصوصا در فصل تابستان. از نظر برف و باران چون در نزدیک کوه می باشد معمولا بیشتر فصول سال بارش باران به جز تابستان ها بارش باران و برف طبیعی است.
زبان و گویش مردم کوهبنان تفاوت هایی با زبان و گویش کرمان دارد به گونه ای که مردم روستاهای شمالی کوهبنان به جهت نزدیکی به استان یزد لهجه ای آمیخته از لهجه کرمانی و یزدی دارند.از آنجا که کوهبنان در قدیم مرز میان محدودهٔ کرمان و یزد بوده، حاکمان این دو منطقه همواره بر سر آن نزاع داشته‌اند.
وسـعـت کوهـبـنان ۳۳۳۰ کیـلومتــر مـربــع است که مـعـادل ۱/۸۲ درصـد مساحـت کل استـان کرمان را شـامل می شـود . این شـهرستـان از شـمال به شهرستــان بافـق از جـنـوب به شهرسـتان زرنـد از مشرق به شهرستان راور و بهاباد و ازمغرب به نوق رفسنجان و زرند محدود است . سـردترین ماه سال دی ماه و گـرمترین ماه سال تیرماه است . متوسط درجـه حـرارت این شهرستان ۱۲/۸ درجه سانتی گراد می باشد . معروفتـرین رودخـانـه آن رودخانه شـور می باشد کـه فصلـی است و از کوههـای اطراف سـرچشـمه گرفتــه و از جنوب غرب بـه شاخـه اصلی شور می ریزد . وزش بادهای موسمی در فصل تابستان و پائیز از مشـرق به سمت مغرب و از اواخر زمستـان و فصل بهار بادهایی از شمال به جنوب و از مغـرب به مشرق و از جنوب شرقی به شمال غربی می وزند .
اطراف کوهبنان را کوهـهای مرتفعی احـاطه کرده اند که بزرگتـرین آنها کوه داودان با ارتفاع ۳۶۶۰ متر است . گسـل کوهبـنان جـزء گسل های فـعال ایران می باشد که علل تهدید کننده برای مساکـن و صنـایـع است .
کوهبـنان از نظر فرهـنگی همیشه جایگاه ارزشمندی به ویژه در زمینـه های علم و دانـش و کمال و معرفت داشته است . شـهـر کوهبـنان مـامـن و مـاوای مشـاهیــر و عــرفـای بــزرگی همــچــون شـاه نعــمـت الـله ولـی، افضـل الدین ابـوحامـد کـرمانی کوهبنـانی ، بـرهان الدیـن خـلیل اللـه ، شمس الائـمـه کوهـبنـانی ، محمد شهیـد کوهبنانی ، شرف کوهبنانی ، زاهد عمانی و…. بوده است .
کوه های "کمر آسیاب" و "سرخ" به ترتیب در شمال و شرق و کوه "تل سیاه" در جنوب غربی آن قرار دارد. بلندترین کوه منطقه کوه "کوهبنان" است که 3660 متر ارتفاع دارد و به کوه "داودان" مشهور است. در زمان "مقدسی قرن چهارم هجری" شهر کوچکی بوده که دو دروازه داشته است. مارکوپولو می گوید: "کوهبنان شهر بزرگی است که در آخرین نقطه خاک کرمان قرار دارد. آهن، فولاد و توتیای فراوان دارد و از صنایع دستی آن آینه های بزرگی است که در بازار شهر به فروش می رسد".
رسوباتی از دریاچه های آب شور و شیرین به دست آمده اند که حاوی آثار گیاهی فراوانی است که نشان دهنده این است که بارش و رطوبت در این منطقه بیشتر از امروز بوده است. در این منطقه سنگهای رسوبی آهکی"marl"، " تورب " و "peat " وجود دارد که از نظر مقدار باقیمانده های گیاهی (قارچها، سرخس ها) و همچنین نرم تنان بسیار غنی است و در دوره آب و هوای مرطوب تشکیل شده است که با تایید نظریه فوق کمک می کند. زمین شناس آلمانی به نام "هوک رید" پس از انجام یک سری بررسی های زمین شناختی در منطقه کوهبنان موفق به کشف و شناسایی دو محل باستانی گردید که قدمت آن را به دوره "مزولیتیک" (میان سنگی) و آغاز نوسنگی "protoneolithic" نسبت می دهند (1961). عمده آثار به دست آمده از این دو محل باستانی عبارتند از؛ تعدادی ادوات سنگی که شامل ریز ابزار های هندسی نیز می باشند (microlithes geometriques).
در دوره تسلط غزها و پس از آن که از زرند جز ویرانه ای باقی نمانده بود کوهبنان موقعیت والایی در زمینه تجارت و بازرگانی کسب کرده بود از معادن این شهر می توان به سرب گوگرد بوکسیت(سنگ آلومینیوم) نمک شوره و خاک نسوز اشاره کرد. اهمیت صنایع دستی کوهبنان در قرون گذشته بسیار بیش از صنایع غذایی بوده است چنان که مارکو پولو از تهیه آهن فولاد سرمه آیینه های بزرگ وشفاف و توتیای عالی در این شهر گزارش داده است. از دهات ده علی و گوجهر پنبه به دست می آید که به یزد صادر می شود.پسته نسبتا خوبی نیز در این آبادی ها یافت می شود که بیشتر آن در یزد به فروش میرسد.
جاذبه های کوهبنان
برج افزاد کوهبندان: برج افزاد کوهبندان در روستایی به همین نام قرار دارد و از آثار تاریخی استان کرمان به شمار می رود. برج افزاد روی بلندی قرار گرفته و ۵ طبقه و ۱۰ متر ارتفاع دارد.
روستای تاریخی درگزک کوهبنان : روستای تاریخی درگزک یک منطقه ویژه توریستی و گردشگری در جنوب شرق ایران به ویژه استان کرمان و شهرستان کوهبنان است .در سفر به روستای تاریخی درگزک کوهبنان می توانید از یک دیدنی منحصر به فرد دیگر هم دیدن کنید که شاید نمونه اش را هیچ جای دیگر کشور پیدا نکنید. یک آکواریوم طبیعی وسط زمین!روییدن گیاهان آبزی در این چشمه جلوه‌ای بسیار زیبا به این محل بخشیده که نظاره آن آرامش واقعی و خاص به هر بیننده می‌دهد و می‌توان آن را آکواریوم طبیعی نامید که بی‌نظیر است.حالا که درباره قدمت این روستا گفتیم، بد نیست بدانید که کوهبنان هم به دلیل همین برج های مراقبت که نمونه اش را در «درگزک» می بینید، به این نام معروف شده.چون واژه کوهبنان از واژه کوهبانان می‌آید و از آنجایی که بلندترین نقطه مرزی کرمان، کوهبنان است، در زمان قدیم افرادی از طرف حاکمان مأمور می‌شدند در بالای کوه مستقر شده و دیده‌بانی انجام دهند. آن گروه را کوهبانان می‌نامیدند و محلی که آنها در آن به کوهبانی می‌پرداختند را کوهبنان نامگذاری کردند.
آکواریوم طبیعی روستای درگزک : این چشمه خودجوش و طبیعی محل زندگی چند نوع ماهی از جمله ماهیان عید قرمزی است که حدود ۱۸ سال در آن زندگی کرده‌اند که این آکواریوم در نوع خود در ایران بی‌نظیر و دیدنی است. روییدن گیاهان آبزی در این چشمه جلوه‌ای بسیار زیبا به این محل بخشیده که نظاره آن آرامش واقعی و خاص به هر بیننده می‌دهد و می‌توان آن را آکواریوم طبیعی نامید که بی‌نظیر است، همچنین در این روستا چند اثر طبیعی دیگر چون رودخانه و کلوت‌هایی چون کلوت‌های شهداد، وجود آرامگاه پیری بر حق وجود دارد که این منطقه را به کلکسیون آثار طبیعی و تاریخی تبدیل کرده است.
منطقه حفاظت شده کوه آسیاب : منطقه حفاظت شده کوه آسیاب کوهبنان دارای دو رشته کوه مرتفع به هم پیوسته به نامهای کوه داه بدان (مشهور به کوه آسیاب یا حسن کل) و کوه کلیسا با دره و ریزالهای فراوان بوده که این مکانها زیستگاه امنی برای حیات وحش منطقه محسوب می شود. هم چنین با دارا بودن پوشش جنگلی و مرتعی انبوه یکی از بهترین مناطق بکر و مستعد شهرستان می باشد و پست ترین نقطه منطقه، دامنه ارتفاعات مجاور شهر کوهبنان با ارتفاع ۲۰۱۴ متر از سطح دریا و بلندترین نقطه، ارتفاعات کوه داه بدان (مشهور به کوه آسیاب یا حسن کل) با ارتفاع ۳۲۸۰ متر از سطح دریا می باشد .
برج بابعبدان: برج بابعبدان کوهبنان مربوط به سده‌های ۶ تا ۹ ه. ق. – دوره ایلخانی است و در شهرستان کوهبنان، بخش طغرالجرد، دهستان طغرالجرد، روستای بابعبدان، بافت قدیم روستا واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۸ اسفند ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۵۳۰۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تخت امیر: تخت امیر «تخت لطیفی» بنای ساخته شده از سنگ و ساروج در دامنه کوه خانقاه، محلی برای عبادت عارفان و چله‌نشینی آنها بوده که روایت است عارفان بزرگی چون برهان‌الدین کوهبنانی، شاه نعمت‌الله‌ولی و … در آن جا به تدریس می‌پرداختند و جلسات شبانه خود را برای آموزش علوم و فنون مختلف در آنجا تشکیل می‌داده‌اند.
برجها و قلعه های قدیمی: آثار چندین برج در قسمتهای مختلف شهر و روستاهای اطراف به چشم می خورد که برای دیده بانی انبار غلات و دفاع در برابر مهاجمان استفاده می شده است در کنار بی بی عصمت افزاد ده علی کوهجهر وفتح آباد نمونه هایی از این برجها دیده می شود.
خانقاه شیخ ابوسعید: در کنار کوهی به نام کوه خانقاه، در کنار پارک برهان‌الدین و در نزدیکی زیارتگاه خواجه خضر، بنایی به نام خانقاه ابوسعید ابوالخیر قرار دارد. بالای این کوه هم قلعه‌ای مشهور به قلعه دختر قرار دارد که البته در حال تخریب است. در ساخت بنا از مصالح سنگ و آجر چهارگوش و خشت استفاده شده است. در محوطه این بنا سکویی قرار دارد که از سنگ مرمر است و به احتمال زیاد محل درس و مراسم مذهبی شاگردان بوده است.
سنگ نوشته: در دامنه کوه خانقاه و موازی با تخت لطیفی مقابل مسجدالرضا اشعاری زیبا بر دل صخره ای سخت حک شده است که منسوب به کمال الدین خجندی است و قدمت آن حدود ۷۰۰ سال می دانند.
درختان سرو کوهی: در ۱۴ کیلومتری شمال شهر کوهبنان روستایی وجود دارد با درختان بسیار زیبا و تنومند دور تا دور این درختان ۱۲ تا ۱۵ متر و سنشان بیش از ۵ هزار سال است. این درختان به طور طبیعی در دامنه تپه ای روئیده اند که منطقه بسیار زیبا و بکر به وجود آورده است.
گذر مارکو پلو: مارکوپلو جهانگرد معروف ایتالیایی ضمن عبور از کوهبنان و اقامت چند روزه در کوهبنان در کتاب خود این چنین می نویسد “کوهبنان شهری خیلی بزرگ است که آهن، فولاد، توتیا و آیینه های فولادی تولید و صادر می شود”.
خانه آل طه: این بنا یکی دیگر از آثار زیبا و تاریخی کوهبنان است. بنایی آجری و گنبدی که بر پشت بام آن بادگیری زیبا خود نمایی می کند. نمای جلوی ساختمان با آجرهای تزئینی و به صورت هندسی مزین گردیده است. فضاهای موجود در این تالار ستوندار، هشتی، شبستان و حیاطی هستند که با درختان زیبا و کهن سال چنار به آن جلوه می دهد همین طور باغی از درختان پسته در مجاور حمام شخصی و قدیمی که نشان از عیا نی بودن این بنا دارد و قدمت آن متعلق به دوره قاجاریه می باشد.
آسیابهای هشت گانه: آسیابهای هشت‌گانه آبی کوهبنان یکی از شاخص‌ترین آثار تاریخی ایران است که نشان از خلاقیت مردمان کوهبنان و قدرت درک و فهم ایرانیان دارد که سلسله آسیابهای آبی هشت‌گانه در شمال شهر کوهبنان قرار دارند. هشت آسیاب که به صورت متوالی و پشت سر هم ساخته شده و هر کدام به نام صاحب آن نامیده می‌شوند که آب این آسیاب‌ها از قنات ده‌ملک گرفته می‌شود و در کنار این آسیاب‌ها درختان تنومند چنار وجود دارد که فضایی مشجر و زیبا را به وجود آورده است، مکانی مناسب و حیرت‌انگیز با طنین زیبای آب که آرامش و آسایش مسافران است، قدمت این آثار را بیش از یک هزار سال می‌دانند.
قلعه دختر کوهبنان: در بالای کوه خانقاه و در نوک این کوه بنایی زیبا ساخته شده که این بنا از سنگ و ساروج ساخته شده که قدمت آن را به دوره ساسانیان نسبت می دهند در حالی که این قلعه چهار برج و بارو دارد.در اثر گذر زمان بخشی از این اثر تاریخی فرو ریخته و در صورت غفلت در آینده فقط نامی از آن باقی خواهد ماند.البته چندین سال پیش به همت شهرداری تعدادی پله ساخته شده که در صورت ادامه راه رسیدن به قلعه دختر کوهبنان آسان تر می شود. در مورد وجه‌تسمیه‌ی این نام بر قلعه چنین آورده است که: قلعه دختر را به معنی قلعه بکر و محکم و فتح نشدنی، همچنان که فتح قلعه کوهبنان نیز در زمان حمله سلطان شاه غز با سپاه پنج هزار نفری ممکن نگردید. اما روایت مردم کوهبنان از وجه‌تسمیه‌ی قلعه‌ی دختر که در سایت‌های گردشگری که وابسته به میراث‌فرهنگی هستند شاید به علت خرافی بودن آورده نشده، رهنمای درست‌تر و بهتری است! روایت مردمی از وجه‌تسمیه‌ی این قلعه چنین است که: در روزگار کهن، زنی حاکم کوهبنان بوده سخت ظالم، وی زن‌های حامله را وادار می‌کرده که خشت و گل و آب برای ساختن قلعه به بالای کوه ببرند، یک روز که خود سوار بر اسب مشغول بازی با ترنج بوده و ترنج را بالا و پایین می‌انداخته، برای گرفتن ترنج از روی اسب پرت می‌شود و کشته می‌شود؛ وی را همانجا به خاک می‌سپارند. در حوالی این قلعه بر فراز کوه در شهر کوهبنان امام‌زاده‌ای به نام بی‌بی عصمت وجود دارد که به واسطه‌ی شفای زنی در سال 1342 خورشیدی در میان مردمان شهره است.
اقامتگاه بوم گردی آویشن: خانه قدیمی بوم گردی آویشن معروف به خانه آقا بزرگ یکی از جاذبه های گردشگری در روستای “کهن” کوهبنان است. این اقامتگاه با انواع دمنوش و چای آتشی، غذاهای سنتی از جمله بز قرمه، کل‌جوش، کشک بادمجان، قاتق قرمه، نان تازه، دوغ، ماست و کره محلی و… به‌صورت شبانه‌روزی آماده پذیرایی از گردشگران و میهمانان است.
امامزاده سید سلیمان: این زیارتگاه باشکوه در غرب شهر کوهبنان واقع شده و از مهمترین و معتبرترین امامزاده های استان کرمان است. نسب شریف این امامزاده به ۱۲ واسطه به امام ششم می رسد. وی سید جلیل القدر از سادات کرمان بوده و در منطقه کوهبنان اقامت داشته است ساختمان اولیه مرقد ایشان خشت و گلی بوده است که از قدمت ان اطلاعی در دست نیست اما حدود ۵۰۰ سال پیش گنجعلی خان حاکم کرمان این محل را باز سازی کرده است.
............................
آرشیو