اختصاصی طرفداری - پپ گواردیولا دست کم تا بازی برگشت مرحله نیمه نهایی لیگ قهرمانان بین بایرن مونیخ و اتلتیکومادرید به اعتقاد بسیاری از تاکتیک نویسان، سرمربی بود که هیچ گاه حاضر نیست از اصول و عقایدش سرپیچی کند. سرمربی مانند مارچلو بیلسا. تا آن زمان برای بسیاری فرقی میان گواردیولا و بیلسا از لحاظ پافشاری روی عقاید فنی خود، وجود نداشت.
با این حال دیدار بایرن و اتلتی در دور برگشت مرحله نیمه نهایی لیگ قهرمانان اروپا تبدیل به نقطه عطفی برای سرمربی اسپانیایی شد. گواردیولا گرچه در آن دیدار علی رغم نمایشی تحسین برانگیز بازی را در مجموع واگذار کرد، اما شاهد رشد و بلوغ خودش بود. دیداری که از لحاظ فنی به دلایل گوناگون حاوی نکات متفاوتی نسبت به آن چیزی بود که تا پیش از این از گواردیولا سراغ داشتیم. نکات فنی که من از آن همواره تحت عنوان «اصولِ مقدس» نام برده ام.
پس از آن دیدار و در منچسترسیتی، پپ گواردیولا نشانه های بیشتری از عبور از این «اصولِ مقدس» را به نمایش گذاشت. جایی که پس از نابودی توسط لیورپولِ یورگن کلوپ در لیگ قهرمانان اروپا، تصمیم گرفت روشی متفاوت تر را به طور خاص در دیدارهایش با این تیم در پیش گیرد. روشی که پیشتر در این یادداشت فنی به طور مفصل درباره آن صحبت کرده ام. فصل گذشته اما برای پپ گواردیولا یک ناکامی مطلق بود. فصلی که او هم در لیگ قهرمانان اروپا شکست بدی خورد و هم در لیگ برتر انگلیس با اختلافی معنادار کار را به لیورپولِ یورگن کلوپ واگذار کرد.
فصل جدید پپ گواردیولا، منچسترسیتی جدیدی را از لحاظ فنی ارائه داده است. منچسترسیتی که به طور مشخص، نسبت به فصول گذشته زیر نظر این سرمربی اسپانیایی به شکلی معنادار متفاوت بازی می کند. این تفاوت اما پس از یک شروع لغران، حالا تیمی مقتدر را ساخته. اقتداری که البته دیگر لزوما از جنس بردهای پر گل 6-0 و 7-0 نیست، بلکه اقتداری است که می تواند سیتی را به شکلی متفاوت برنده از زمین خارج کند. سیتیِ جدید، حالا تیمی پوست کلفت تر از همیشه است. تیمی که سخت تر گل می خورد و لزوما نیازی هم نیست که گل های زیادی به ثمر برساند. دلیل این تفاوت ها چیست و این تفاوت ها را پپ گواردیولا چگونه ایجاد کرده است؟ در این یادداشت به طور ویژه و مفصل به آن می پردازیم.
ابتدا به سراغ داده های فنی پیشرفته می رویم. داده هایی که من همواره در یادداشت های دو سال اخیرم روی آن تاکید کرده ام و سعی کرده ام تا در حدی که قالب یک یادداشت اجازه می دهد، آن ها را به طور کلی معرفی و آموزش دهم. همان طور که بارها گفته ام، این داده های فنی پیشرفته ابعاد فنی فوتبال را به طور کامل تحت تاثیر و اختیار خود قرار داده و تیم های فنی بزرگ ترین باشگاه های دنیا و در راس آن ها سرمربیان این باشگاه ها، بیش ترین زمان ممکن را روی استخراج و تحلیل این داده ها صرف می کنند. تحلیل هایی که در نهایت نتایج آن را درون زمین مسابقه هر هفته می بینیم. برای بررسی تغییرات فنی منچسترسیتی نسبت به فصل گذشته زیر نظر گواردیولا نیز به سراغ داده های فنی پیشرفته و تحلیل آن ها می رویم.
نخستین داده فنی یپشرفته که در این یادداشت روی آن بحث می کنیم، داده فنی پیشرفته «Pressure» است. داده ای که به ما می گوید بازیکنان یک تیم چند بار تلاش کرده اند تا زمانی که بازیکنان حریف توپ را حمل، دریافت و یا پاس می دهند، روی آن ها ایجاد فشار کنند. ایجاد فشاری که به منظور بازپس گیری توپ صورت می گیرد. ما در این یادداشت به طور خاص روی یک سوم تهاجمی منچسترسیتی متمرکز می شویم. یعنی جایی که مطابق همیشه انتظار داریم تیم های گواردیولا از حیث ایجاد فشار و پرس در آن فوق العاده عمل کنند. به تصویر زیر دقت کنید که مقایسه ایست بین منچسترسیتیِ فصل 2019/2020 و منچسترسیتی در فصل جاری. جایی که وضعیت این تیم از حیث داده فنی پیشرفته «Pressure» در یک سوم تهاجمی به ازای هر بازی مورد بررسی قرار گرفته است (تمامی داده های پیشرفته فنی از کمپانی Statsbomb استخراج شده است).
همان طور که می بینیم منچسترسیتی فصل گذشته به طور میانگین در هر بازی مقدار 43.57 «Pressure» را از خود ثبت کرده در حالی که این مقدار در این فصل به ازای هر بازی 34.55 است. یعنی به طور میانگین بازیکنان سیتی این فصل نسبت به فصل گذشته در یک سوم تهاجمی حدودا 9 بار کمتر بازیکنان حریف را در جهت بازپس گیری توپ و تنگ کردن عرصه بر آن ها در هر بازی، تحت فشار قرار داده اند. به این معنی که خط جلوی سیتی تمایل کمتری به «High-pressing» و «Counter-pressing» از خود نشان داده است. البته توجه داشته باشید که داده پیشرفته فنی «Pressure» این فصل با توجه به شرایط خاص ویروس منحوس چینی و فشرده شدن بازی ها، به شکلی معنادار در لیگ برتر انگلیس نسبت به فصل گذشته کاهش پیدا کرده اما این معناداری در تیمی همچون منچسترسیتی نسبت به سایر تیم ها بیشتر به چشم آمده. وقتی داده های فنی پیشرفته دیگر را نیز در همین زمینه بررسی کنیم، این معنادار بودن ملموس تر هم می شود.
داده فنی پیشرفته دیگر در همین زمینه «PPDA» یا همان (Passes Allowed Per Defensive Action) است که پیش از این بارها درباره آن صحبت کرده ام. «PPDA» در واقع با تقسیم تعداد پاس های تیم شماره (1) در زمین خودش بر تعداد کنش تدافعی انجام شده توسط تیم شماره (2)، میانگین پاس های تیم شماره (1) تا پیش از رخ دادن اولین کنش تدافعی توسط تیم شماره (2) را در نیمه زمین تیم شماره (1) به ما ارائه می دهد. طبیعتا هر چه عدد به دست آمده کمتر باشد، میزان فشار و پرسینگ تیم شماره (2) با شدت بیشتری در زمین تیم شماره (1) جریان داشته است. حالا به تصویر زیر دقت کنید که مقایسه ای میان منچسترسیتی فصل گذشته و فصل جاری در این زمینه است.
می بینیم که سیتی فصل گذشته و طی 18 بازی مقدار 8.09 را از خود ثبت کرده بود و تا آن زمان در رتبه دوم بهترین تیم های لیگ برتر انگلیس از این حیث قرار داشته. با این حال این فصل آن ها مقدار 10.02 را از خود ثبت کرده اند و در رتبه پنجم از این حیث تا اینجای فصل و طی 18 بازی قرار گرفته اند. تغییری بسیار پررنگ برای تیم های پپ گواردیولا که به شدت به چشم می آید. به عنوان مثال لیورپول فصل گذشته و طی 18 بازی مقدار 8.36 را از خود ثبت کرده بود و تا اینجای فصل جاری نیز مقدار 8.56 را از خود ثبت کرده است. می بینیم که تغییر در سبک بازی یورگن کلوپ علی رغم فشرده شدن بازی ها آن چنان ملموس نیست. این داده فنی یپشرفته بسیار مهم نیز به ما می گوید که منچسترسیتی تعادل بهتری بین ارائه بازی «Ultra-aggressive» و بازی با رویکرد «Mid-block» و یا «Low Block» (توضیح مفصل فنی) پیدا کرده است. مسئله ای که به این تیم کمک کرده گل های کمتری دریافت کند و در عین حال موقعیت های گل کمتری نیز به حریف بدهد.
حالا به داده فنی پیشرفته «xGA» یا (Expected Goals Allowed) توجه کنید. در این یادداشت به طور ویژه و مفصل درباره داده پیشرفته فنی «xG» توضیح داده ام. «xGA» نیز به ما می گوید که تا چه اندازه روی دروازه خودی موقعیت گل با کیفیت ایجاد شده است. به تصویر زیر دقت کنید که وضعیت تمامی تیم های حاضر در لیگ برتر را از این حیث نشان می دهد. می بینیم که سیتی با مقدار 14.3 در رتبه نخست قرار دارد و به حریفان کمترین موقعیت گل با کیفیت را داده است. این مقدار برای سیتی نسبت به فصل گذشته نیز به ازای هر 90 دقیقه کاهش پیدا کرده است. یعنی آن ها نسبت به فصل گذشته نیز از این حیث موفق تر عمل کرده اند.
تحلیل داده ها به ما چه می گوید؟ منچسترسیتی این فصل زیر نظر گواردیولا ترجیح داده تا کمتر روی تشکیل «High line» تمرکز کند. آن ها ترجیح می دهند تا اصرار کمتری به «High-pressing» و «Counter-pressing» داشته باشند و به جای آن روی گرفتن آرایش دفاعی نرمال و یا رویکرد «Mid-block» تمرکز کنند. این طور می شود که آن ها با سازماندهی بهتری دفاع می کنند و موقعیت های گل با کیفیت کمتری به حریفان می دهند. در عین حال نیز این فرصت برای آن ها فراهم است تا با جدیت بیشتری روی ضد حملات حریف دفاع کنند. یکی از بزرگ ترین مشکلات سیتیِ گواردیولا طی سالیان اخیر این بوده که معمولا خیلی راحت اسیر ضد حملات حریفانی می شود که این کار را به طور سازمان یافته انجام می دهند و به نوعی تخصص بازیشان است. اما در این فصل آن ها از این حیث نیز پیشرفت کرده اند.
به تصویر زیر دقت کنید که وضعیت بهترین تیم های لیگ برتر انگلیس را از حیث ایجاد بیش ترین «xG» از طریق حملات سریع یا ضد حمله را نشان می دهد. می بینیم که سه تیم استون ویلا، وولوز و منچستریونایتد به ترتیب بیشترین مقدار «xG» را از طریق ضد حمله روی دروازه حریفان ایجاد کرده اند. حالا باید دید که سیتی در برابر این سه تیم چه عملکردی داشته؟ دو برد و یک تساوی و فقط یک گل خورده. منچسترسیتیِ گواردیولا که یکی از مستعدترین تیم ها برای دریافت ضد حمله است، در برابر سه تیم متخصص در این امر تا اینجا در لیگ برتر انگلیس تنها یک گل دریافت کرده است. چه چیزی باعث این مسئله شده؟ تمامی مواردی که تاکنون با یکدیگر درباره آن صحبت کردیم.
پپ گواردیولا بر خلاف آن چیزی که از او پیش بینی می شد، مشکلی با «کُشتنِ اصولِ مقدسش» ندارد. او حالا تبدیل به یک آدم منعطف در زمینه مربی گری شده و می تواند ایده های فنی اش را با مرور زمان و تغییر احوالات فنی تیم های مختلف تغییر دهد. منچسترسیتی این فصل لزوما آن تیمی نیست که بخواهد 6 گل وارد دروازه تمامی حریفانش کند، اما تبدیل به تیمی شده که سخت تر گل دریافت می کند و سخت تر موقعیت گل به حریفان می دهد و باز هم آن قدر در حمله خوب است که بتواند پیروزی را برای خودش تضمین کند. به همین دلیل است که پپ گواردیولا می تواند امیدوار باشد که سال های بیشتری در اوج باقی بماند چرا که ایده هایش با مرور زمان، می تواند کامل تر و حتی منعطف تر شود.