هوخشتره، نخستین پادشاه ایرانشهر
هوخشتره سومین پادشاه از سلسله ماد بود که به قدرت رسید. این پادشاه نوه دیاکو ماد (نخستین شاهنشاه ماد) و پسر فرورتیش (دومین شاهنشاه ماد) بود. او همچنین پدربزرگ کوروش بزرگ (پدر مادر ایشان) نیز می باشد . در فلات ایران زمین تمدن های زیادی تشکیل شدند که قدمت آنها به ۷۰۰۰ سال نیز میرسد. اما این تمدن ها محدود به مناطق خاص و نسبتا کوچک بودند که اکثریت فلات ایران را در بر نمی‌گرفتند مانند عیلامیان، لولوبی ها، گوتی ها، کاسپی ها و... . حتی در زمان دیاکو و فرورتیش نیز پادشاهی ماد به منطقه شمال غرب ایران محدود میشد.
اما در زمان هوخشتره نخستین پادشاهی سراسری ایران بوجود آمد که بیش از ۸۰ درصد فلات ایران را در برگفته بود. از این رو می‌شود هوخشتره را نخستین پادشاه سراسری ایرانشهر نامید.
زندگی نامه هوخشتره
هـوخشتره یا هووخشتره فرزند فرورتيش ( خشتريه ) يكي ازتواناترين و نخستين پادشاهي است كه يك سلطنت سراسري را در ايران تشكيل داد و ايران را به عنوان يك قدرت جهاني آن روز مطرح ساخت .
نام اين پادشاه را هرودوت رخدادنگار يوناني كوآكسار نوشته ، اما از سنگنبشته داريوش بزرگ چنين برمي آيد كه هـوخشتره درست تر است . اين شاه همانندش در تاريخ كم است هنگامي كه بر تخت فرمانروايي نشست اوضاع ماد بسيارخطرناك و موقعيت شاه نامناسب بود. ولي به زودي تشخيص داد كه براي سر و سامان دادن به اوضاع نامناسب كشور بايد دست به كارهايي بزند و اصلاحاتي را آغاز كند . نخستين اقدام او فراهم كردن سپاهي منظم و يكپارچه بود چرا كه از تجربه ي تلخ پدرش با آشور به خوبي آموخته بود كه سپاهيان چريكي ماد را هرگز ياراي نبرد با سپاهيان ورزيده و جنگ آزموده آشور را ندارند . بنابراين لشكري هميشگي همانند آشوريان فراهم كرد . پياده نظام آماده به تير و كمان و شمشير شد و سواره نظام تيراندازان چيره دستي بودند كه از كودكي به اسب سواري ، تيراندازي همانند سواران پارتي چندين قرن پس از خود عادت كرده بودند .
هـوخشتره پس از بازسازي ارتش و سامان دادن به اوضاع كشوري با نبوپولسارشاه بابل دست دوستي داد و براي استوار سازي اين پيمان دخترش آميتيش را به همسري پسر نبوپولسار يعني نبوكدنضر(بخت النصر دوم ) بود داد.
آنچنان كه از تاريخ بر مي آيد آميتيس پس از مدتي زندگي در جلگه ميانرودان دلگير شده و براي كوه هاي بلند ميهنش دلتنگي بسيار مي كرد و از اين رو همسرش دستور با ساخت باغ هايي سر به فلك كشيده تا بلنداي ديوارهاي آن براي اميتيس نماد كوهساران باشد اين باغ ها در تاريخ به باغ هاي آويزان ( معلق ) شهره شده است .
هوخشتره پس از فراهم كردن سپاه و لشكري به سوي آشور تاخت آشوريها سخت ايستادگي كردند ولي سرانجام سردار آشوري شكست خورد و سپاه ماد وارد آشور شده نينوا پايتخت آشور را به شهربند ( محاصره ) خود درآورد . اما به دليل ستبري ديواره هاي نينوا هوخشتره نتوانست به درون آن رخنه كند و به اين گونه بود كه بخشي از سپاه را فرمان داد كه جلگه هاي آبادان آشور را غارت و ويران كنند چرا كه مي خواست نام آشور را براي هميشه از ميان بردارد البته اين كينه ورزي مادي ها به شوند ستمگري هاي آشوريان بر مادي ها بوده است .
هنگامي سپاه ماد با پيروزي به پيش مي رفت به ناگه گزارش تاخت و تاز سكاها در آذربايجان و ديگر جاها رسيد و به اين گونه بود كه هوخشتره ناچار شد دست از محاصره نينوا بردارد و به درون خاك خود برگردد و با دشمن به نبرد بپردازد . در نبرد با سكاها هوخشتره به سختي شكست خورد و ناچار شد كه شرايط انها را بپذيرد . آنها شش سال با هم در جنگ و صلح به سر مي بردند تا اينكه در سال ششم هوخشتره سرداران و افسران سكاها را به يك مهماني فراخواند و همه آنان را مسموم كرد و سپس لشكر سكاييان را از ايران بيرون كرد .
پس از اين كه هوخشتره از سوي سكاها آسودگي خاطر فراهم كرد با همياري نبوپلسر امپراتوري آشور را از ميان برداشتند و ساراگوس چون در برابر مادها و بابل ، تاب ايستادگي نياورد خود و خانواده اش را در آتش سوزاند . سپس شهر نينوا با خاك يكسان شد و دنيا از ستمگري هاي دولت آشور ، رهايي يافت .
سر انجام پس از مرگ هوخشتره، فرزند ایشان ایشتوویگو به حکومت نشست. ایشتوویگو نیز در جنگ با کوروش بزرگ شکست خورد تا پادشاهی هخامنشی به عنوان دومین سلسله سراسری ایران تشکیل شود.
بن مایه (منابع) :
مشرق قديم وتاريخ تمدن مادها : حسن پيرنيا – ايراندخت مرزبان
زرتشت كوروش و حقوق بشر : مسعود متواضع