پُلدُختَر شهری است در جنوب استان لرستان و بر سر راه قدیم تهران - جنوب قرار داشت اما اکنون جادهٔ تهران - جنوب از شهر خرم‌آباد به واسطهٔ آزادراه خرم زال، به جنوب متصل شده‌است. این شهر مرکز شهرستان پلدختر است. شهرت این شهر به خاطر وجود پل‌های باستانی و اهمیت ارتباطی آن است. شهر پلدختر در ۱۰۰ کیلومتری جنوب باختری خرم‌آباد واقع شده‌است.
نام این شهر از نام پل بزرگ و محکمی که از روزگار ساسانیان به جا مانده گرفته شده‌است. قبلاً به این شهر جایدر و پاپیل (پای پُل) گفته می‌شد که از سال ۱۳۰۸ به پلدختر تغییر نام یافت. هم‌اکنون ستون‌های تخریب شده از پل تاریخی که بر روی رودخانه زده شده قابل رویت بوده و کنگره آن که جاده سراسری از زیر آن رد میشود همچنان پا بر جاست.
شهر پلدختر در دامنهٔ کوه مَله، از رشته کوه زاگرس واقع شده‌است. شهر پلدختر از نظر جغرافیایی در ۴۷ درجه و ۴۲ دقیقه درازای خاوری و ۳۳ درجه و ۹ دقیقه پهنای شمالی و دارای ارتفاعی بین ۶۵۰ متر تا ۷۱۰ متر از سطح دریا قرار دارد. پلدختر در تابستان دارای آب و هوایی گرم و در زمستان معتدل و نسبتاً سرد می‌باشد؛ ولی هر چند سال یک بار پلدختر شاهد بارش برف آن هم به صورت جزئی و کلی می‌باشد. پلدختر از شهرهای پر باران لرستان می‌باشد.
مردم پلدختر لر هستند و به زبان لری با گویش بالاگِریوِه‌ای سخن می‌گویند. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۲۶٬۳۵۲ نفر (۷٬۵۶۳ خانوار) بوده‌است.
پلدختر دارای ۵ محلهٔ اصلی می‌باشد. این محله‌ها عبارتند از: زیر جده (ساحلی) که حدوداً مرکز شهر است. کاوکالی، پشت بهداری، ولاب و دردیا.هم چنین ۵ کوی: کوی پاسداران، کوی بسیجیان (تنگ علی)، کوی فرهنگیان، کوی شهرداری، کوی سازمانیها.قدیمی‌ترین این محله‌ها محلهٔ پشت بهداری و قدیمی‌ترین کوی، کوی سازمانیها می‌باشد.
سرانه فضای سبز در شهر پلدختر برای هر نفر ۵٫۶ متر مربع است. از مهمترین پارک‌های این شهر میتوان به پارک شهرداری، پارک صخره‌ایی و پارک فدک اشاره کرد. فاصله پلدختر تا تهران ۶۰۵ کیلومتر و تا اهواز ۲۶۸ کیلومتر است. پلدختر بر سر شاهراه تهران-خوزستان قرار گرفته و دارای اهمیت ارتباطی و راهبردی است. جاده شماره ۳۷ که مناطق شمال و غرب ایران را به جنوب و استان خوزستان متصل می‌کنند از پلدختر می‌گذرد.
شهرستان پلدختر از شمال و شرق به شهرستان خرم‌آباد، از غرب و شمال غربی به شهرستان رومشکان و کوهدشت، از جنوب به استان خوزستان و ایلام محدود می‌باشد. شهرستان پلدختر در حدود ۱۱۰ کیلومتری جنوب غربی خرم‌آباد واقع شده و شهرستان مرزی بین استانهای لرستان و ایلام و خوزستان است. پلدختر حدود ۲۵ کیلومتر با شهرستان رومشکان فاصله دارد؛ و همچنین حدود ۴۵ کیلومتر با شهرستان دره‌شهر از استان ایلام و حدود ۱۰۰ کیلومتر با اندیمشک خوزستان فاصله دارد.
شهرستان پلدختر دارای آب و هوایی متفاوت است. مرکز این شهرستان یعنی شهر پلدختر آب و هوای گرمی در تابستان و معتدل و نسبتاً سرد در زمستان دارد. اما در شرق و شمال شهرستان پلدختر آب و هوای سردی در زمستان وجود دارد. از جمله دهستان های میانکوه همچون روستاهای قلعه نصیر، آبسرد، چمشک و بخش معمولان زمستان‌های سردی دارند. میانگین بارش سالانه در شهرستان پلدختر ۳۷۲/۶ میلی‌متر می‌باشد که به همین علت از شهرستان‌های پُر باران استان لرستان است. در ارتفاعات این شهرستان، برف زیادی می‌بارد و حتی دوام این برف‌ها پس از بارندگی به ۷ روز تا۲۰ روز می‌رسد.
صنایع کارخانه‌ای پلدختر، بیشتر صنایع ساختمانی است که مصالح ساختمانی تولید شده آن نیز به دیگر شهرستان‌ها صادر میشود از این کارخانه‌ها میتوان به کارخانهٔ شن و ماسه، سیمان و گچ اشاره کرد.
کشاورزی در این منطقه رواج نسبتاً خوبی دارد و آب مورد نیاز برای آن از رودخانه‌ها و چاه‌ها تأمین میشود. محصولات کشاورزی و باغی و صیفی این منطقه عبارتند از: خیار، انجیر سیاه، گندم، جو، بنشن، تره‌بار، برنج، باقلا، ذرت، گوجه و انواع سبزیجات. پلدختر مقام نخست تولید انجیر در کشور را داراست. همچنین در پاییز و زمستان به دلیل آب و هوای مناسب آن نیز مقام نخست تولید سبزی را در کشور به خود اختصاص داده‌است. این در حالی است که فرآورده‌های کشاورزی این شهرستان همراه با فراورده‌های دامی و لبنی جزو صادرات آن است.
عبور جاده های ترانزیتی همچون آزادراه خرم زال،جاده قدیم خرم آباد-پلدختر-اندیمشک و جاده کرمانشاه-اسلام آباد غرب-پلدختر-خوزستان و جاده پلدختر-دره شهر(ایلام) باعث ایجاد مشاغل خدماتی حمل و نقل بسیار در این شهرستان شده است .
پلدختر از نفت خیزترین شهرستان‌های کشور و نفت خیزترین شهر لرستان است. در پلدختر تاکنون ۳۴ تاقدیس نفت کشف گردیده‌است. نفت پلدختر استخراج و به استانهای دیگر صادر میشود. شهرستان پلدختر دارای چاه‌ها و پالایشگاه‌های پمپاژ نفت و گاز زیادی می‌باشد. از مهمترین چاه‌های نفت و گاز میتوان به چاه نفت و گاز روستای مورانی واقع در ۲۰ کیلومتری پلدختر اشاره کرد که به پالایشگاه کرمانشاه پمپاژ میشوند. هم چنین میتوان از پالایشگاه‌های پمپاژ پلدختر به پالایشگاه تنگ فنی و پالایشگاه نفت آسار و پالایشگاه افرینه(مرکز آموزشی شرکت ملی نفت) نام برد.
تالاب‌های پلدختر که در گویش محلی به آن ها (گریا) می گویند در ۱۵ کیلومتری این شهر و در روستای ولیعصر (میر آباد) قرار دارند. این تالاب‌ها زیستگاه بسیاری از گونه‌های جانوری مانند پرندگان مهاجر و انواع آبزیان می‌باشد. از این تالاب‌ها میتوان به تالاب گوی شیر اشاره کرد. همچنین از دیگر تالاب‌های این شهرستان میتوان به تالاب‌های تنگ فنی اشاره کرد که آنان هم زیستگاه انواع جانوران، هستند. تالاب‌های پلدختر شهرت ملی دارند.
جنگل‌های بلوط در اکثر نقاط استان لرستان پراکنده‌اند. شهرستان پلدختر نیز از این پوشش دارا بوده. عمدهٔ این جنگل‌ها در پلدختر، در منطقهٔ بادامک پلدختر است. رودخانه کشکان از مرکز شهرستان پلدختر می‌گذرد. رودخانه کشکان از بلندای گرین، هرو و دو آب سرچشمه می‌گیرد. شاخهٔ اصلی آن از به هم پیوستن دو رود هرو و دو آب تشکیل میشود و در فاصلهٔ ۳۰ کیلومتری شهر خرم‌آباد در جایی به نام دو آب به رود خرم‌آباد برخورد می‌کند و پس از آن در روستای افرینه در ۳۰ کیلومتری پلدختر با رود چولهول برخورد کرده و به سمت پلدختر حرکت می‌کند. این رود از وسط پلدختر می‌گذرد و پس از آن به رودخانهٔ سیمره ریخته و بعد هم به رود کرخه می‌ریزد. این رودخانه آب تمام زمین‌های کشاورزی روستاهای حاشیه خود را تأمین می‌کند. آبشار آبتاف پلدختر آبشاری فصلی است که در ۲ کیلومتری شمال این شهر و بر سر راه پلدختر - خرم‌آباد قرار دارد.
از غذاها و خوراک‌های محلی پلدختر میتوان به ، دِنو رو، نانِ گِرده، نانِ ساجی، نانِ بلوط و چِزِنَک رُغِه اشاره کرد. و از جمله صنایع دستی پلدختر جاجیم، گلیم و فرش لُری است.
جاذبه های پلدختر
دره خزینه: دره خزینه نام جاذبه‌ای منحصر به فرد است که در میانه‌های جاده پلدختر به اندیمشک و در جوار روستایی به همین نام قرار دارد. این دره نشانه‌هایی از فرسایش در طی سال‌های دور و دراز را دارد و گویی پس از فراز و نشیب‌های بسیار به شکل امروزی خود درآمده است.دره خزینه یکی از شگفتی‌های طبیعت ایران به‌شمار می‌رود که در اثر سال‌ها فرسایش به وجود آمده است. این دره میزبان یک پل معلق است که از آن با عنوان بلندترین پل معلق ایران یاد میشود. این دره شباهت‌های زیادی به گرندکانیون آمریکا دارد.
تنگه هلت: تنگه هلت یکی از جذاب ترین دیدنی های پلدختر به شمار می‌رود که در مسیر آزادراه خرم آباد – اندیمشک و ما بین تونل خرگوشان 1 و 2 قرار دارد. ین مکان دقیقا همان جای آرام و پاکیزه ایست که تنها صدایی که در آن می‌شنوید، نجوای آب رودخانه با صخره هاست که آرامش را به انسان منتقل می‌کند. تنگه هلت در مسیر رودخانه زال قرار دارد و این رودخانه از میان دیواره‌های صخره‌ای مسحور کننده‌ی تنگه هلت عبور می‌کند و به رودخانه سیمره می‌ریزد.طول تنگه هلت حدودا 4 کیلومتر است و اگر با سرعت متوسط حرکت کنید تقریبا 1.5 الی 2 ساعت مسیر رفت و 1.5 الی 2 ساعت مسیر برگشت زمان می برد.
پل گاو میشان: پل گاو میشان در فاصله ۳۰ کلیومتری شهرستان پلدختر و برفراز رودخانه سیمره در حد فاصل استانهای ایلام و لرستان احداث شده است. جهت پل گاو میشان شمال شرقی به جنوب غربی می باشد.طول آن حدود ۱۷۵ متر و عرض گذرسطح پل نزدیک به۸متر و ۲۰ سانتیمتراست،و در حال حاضردارای ۶چشمه طاق می باشد .عرض چشمه اصلی پل گاو میشان حدود ۳۳متر و ۷۰ سانتیمتر و مصالح اصلی آن ملاط , آجر وسنگ تشکیل می دهند.معماری پاتاقها به سبک معماری دوره ساسانی است اما در چشمه طاقها آثار مرمت دوره های صفوی وقاجاری دیده می شود. بنا به گفته برخی مورخان نامگذاری این پل به پل گاو میشان به جهت پرورش گاومیش در منطقه بوده است اما با توجه به اهمیت گاو در آیین مهر پرستی ممکن است این نام از آیین مهرپرستی ماخوذ شده باشد.پل گاو میشان که از بناهای عظیم دوره ساسانی است به شماره ۲۲۲۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پل کلهرت: این اثر در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۵۸۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. پایه های این پل بصورت بیضی شکل می باشد و از ویژگی منحصر به فردی برخوردار می باشد که از آن جمله می توان به وجود سکویی در داخل دو پایه اصلی پل نام برد . این سکو از ۱۲ پله ساخته شده وکاربرد آن دقیقاً روشن نیست ولی احتمالاً به عنوان پشت بند از آنها استفاده شده است . رنگ ملات پل در قسمت پایه ها متمایل به قرمز رنگ است که به علت ترکیب آن با یک نوع شنهای قرمز رنگ و همچنین یک نوع گیاه به نام تره پی Tarahpey استفاده شده است . کتیبه ابی در قسمت غربی پل بر سینه کوه بالاتر از مسیر گذر روی پل به طرف شمال غربی آن به دستور بدر بن حسنویه نوشته شده است و قرینه آن در قسمت جنوب بر سینه کوه وجود داشته که متأسفانه به علت عملیات راهسازی تخریب گردیده است.
پل کرودختر پلدختر: این پل به دستور شاپور اول ساسانی ساخته شده است. طول پل دویست و هفتاد متر و ارتفاع آن از رودخانه سی متر است. رودی که در زیر این پل جریان دارد کشکان نام دارد که در طول مسیر با پیوستن به رودهای دیگر به کرخه تبدیل میشود. پل دختر در جاده شاهی قرار داشت که شهر استخر را به بیشاپور وصل میکرد و از آنجا به شهرهای بین النهرین مانند تیسفون وهترا میرسید. این پل از هشت تاق تشکیل شده بود که اکنون فقط یکی از آنها باقی مانده است و به صورت تونلی درآمده است که جاده آسفالت امروزی از زیر آن می گذرد.
غار کوگان پلدختر: این غار شگفت انگیز نمونه ای است از آثار معماری صخره ای که به وسیلۀ دست بشر در دیوارۀ کوه کوگان کنده شده است. این غار در ۴۵ کیلومتری جنوب خرم آباد و شرق شهرستان پلدختر واقع شده است. ورودی غار بصورت چهار گوش در اندازه ۲,۵۰ در ۲,۲۰ متر است و به سمت شمال باز می شود غار شامل دو طبقه می باشد طبقه اول چهار اتاق و فضاهای مرتبط به هم تشکیل شده است . طبقه دوم غار حدوداً ۳,۴ متر بالاتر از کف قسمت اول غار است . غار کوگان دارای اطاقهای دست کند تو در تویی است که در روزگاران دوره اشکانی و پیش از آن مورد استفادۀ بشر بوده است. با توجه به آثار به یادگار مانده از جمله محرابه ها، آبدان ها و دیگر نشانه های معماری این اثر را به آیین مهر هم نسبت می دهند.
کاروانسرای چمشک: این بنا در منطقه چمشک از توابع شهرستان پلدختر ودر مسیر راه باستانی شاپور خواست به خوزستان قرار گرفته است .شکل اصلی بنا به صورت چهار ضلعی و ارتفاع آن به ۵ متر می رسد طول و عرض با روی این کاروانسرا ۴۴*۴۸ متر و ورودی آن به سمت جنوب و هلالی شکل است و دارای ۱۲ اتاق و از دو قسمت ساخته شده است که قسمتی برای سکونت کاروانیان و قسمتی دیگر جهت نگهداری چهارپایان مورد استفاده قرار گرفته است مصالح مورد استفاده در این بنا سنگ ،گچ وملات می باشد ناودانهای آن همه از سنگ ودارای بارویی با کنگره های نیم دایره تزئینی است. این کاروانسرا دومین منزل از خرم آباد به خوزستان است که پس از آن کاروانسراهای قلعه نصیر ، اوسر ، میشوند ، چارتا و قلعه رزه ، واقع شده اند . بنای مذکور مربوط به دوره صفویه می باشد(شاه عباس اول ) وبه شماره ۲۱۱۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
غار کلماکره پلدختر: غار کلماکره یک غار با اهمیت تاریخی در استان لرستان در غرب ایران است. این غار در شهرستان پلدختر در استان لرستان واقع شده است. کاسه‌های ماهی بادامی این غار بسیار معروف است. تکوک‌های بسیار نفیسی از این خزانه ایران باستان به خارج از کشور قاچاق شد. گفته میشود که این خزانه یکی از مهمترین خزائن دولت‌های ایران باستان مانند هخامنشیان و ساسانیان بوده است.
مقبره حیات الغیب: مقبره حیات الغیب یکی از جاذبه‌های گردشگری استان لرستان است که در روستایی به همین نام در ۴۵ کیلومتری جنوب غربی خرم‌آباد و در مسیر جاده خرم‌آباد به اهواز و در ساحل شمال غربی رودخانه کشکان قرار دارد.در این منطقه دو بنا در مجاورت یکدیگر واقع شده‌اند که بنای بزرگ‌تر مدفن محمد بن احمد رضی‌الدین؛ از نوادگان امام موسی کاظم(ع) و ملقب به «حیات‌الغیب» و بنای کوچک‌تر معروف به «گنبد الیاس» می‌باشد.تاریخ ساخت این بنا بر اساس کتیبه سنگی موجود در مقبره، به دوره قاجاریه نسبت داده میشود و بنابر آنچه که از شواهد استنباط میشود، ابتدا گنبد الیاس به صورت مجزا ساخته و سپس مقبره حیات‌الغیب، در جنب آن احداث شد و در دوره قاجاریه، ورودی آنها در هم ادغام شد.
مقبره خلیل اکبر: مقبره خلیل اکبر بر روی تپه ای طبیعی قرارداد اهالی آنرا خلیل کر نیز می گویند. نام صاحب مقبره سازنده و بانی آن بر چهار چوب در قدیمی به طور برجسته کنده شده است که قطعات آن از یکدیگر جدا شده اند. با این وجود بعضی از صاحب نظران بر این باورند که خلیل اکبر یکی از پیشوایان مذهبی است که او را بابا گفته اند. بنای مقبره خلیل اکبر دارای یک گنبد خانه با پلان مربع و یک ورودی الحاقی در قسمت شرقی آن است گنبد بر روی هشت طاق به شکل مخروطی با ارتفاع ۱۰متر به صورت دو جداره و از آجر ساخته شده است . مصالح بنا قلوه سنگهای طبیعی است که به وفور در منطقه یافت میشود و همراه با ملاط گچ استفاده شده است . روی گنبد از آستری گچی پوشیده شده است. این مقبره که در قرن ششم هجری قمری و در دوره ی خوارزمشاهیان بنا شده است در روستای خلیل اکبر در منطقه میانکوه شرقی شهرستان پلدختر قرار دارد که سالانه گردشگران زیادی را به این منطقه می کشاند.
پل معلق پلدختر: پل معلق پلدختر در کنار دیگر جاذبه های گردشگری این منطقه بی نظیر و بکر، هر روزه گردشگران بسیاری را به این منطقه کشانده تا با قدم زدن بر روی این پل معلق، اوج هیجان را تجربه کنند.این پل در جاده پلدختر به اندیمشک و در روستای دره خزینه، در ارتفاعی بیش از ۸۵ متر از سطح روخانه سمیره و با طول ۱۱۲ متر احداث شده که به همین سبب لقب مرتفع ترین پل معلق خاورمیانه را کسب کرده است.بی شک قدم زدن بر روی این پل با ارتفاع زیاد از سطح رودخانه و تماشای منظره های زیبا اطراف، تجربه ای است بسیار جذاب و جالب که در کمتر نقطه ای بر روی زمین می توان آن را تجربه کرد.اما اخیرا متاسفانه این ظرفیت و جاذبه بی مثال گردشگری کشور و منطقه پلدختر، توسط عده ای افراد ناشناس، از ضلع غربی و در قسمت ماژین استان ایلام تخریب شده و به پایین رودخانه سقوط کرده است که جای بسیار افسوس و ناراحتی دارد.
آبشار افرینه: آبشار افرینه، آبشاری عریض و پر‌آب در شهر پلدختر است که در روستایی با همین نام قرار دارد. سرچشمه این آبشار در ۳۸ کیلومتری خرم‌آباد از به‌هم پیوستن رودهای چشمک و افرینه تشکیل میشود و آب آن در نهایت به رودخانه کشکان می‌ریزد. این آبشار دائمی است و از بین شیارهای صخره‌ای با ارتفاع ۱۲ متری به سمت پایین سرازیر میشود و حوضچه‌های بزرگی را تشکیل می‌دهد که در فصل تابستان به محلی برای آب‌تنی تبدیل میشوند.
......................................
آرشیو