دوست محمد مرکز شهرستان هیرمند
شهر دوست محمد مرکز شهرستان هیرمند است. این شهر در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی شهر زابل و در نزدیکی مرز افغانستان جای گرفته است. شهر دوست محمدخان در دشت واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا تقریباً۴۷۰ متر و آب و هوای آن گرم و خشک است.
این شهر در اوایل سال ۱۳۸۷ از مرکزیت بخش به شهرستان ارتقا یافت و هم‌اکنون دارای فرمانداری و برخی امکانات مشابه سایر شهرستان‌ها می‌باشد. شهر دوست محمد یکی از شهرهای مهم سیستان محسوب می‌شود. قدمت این شهر به دوره قاجار می رسد. یکی از نخستین مدارس شرق کشور و استان که دومین یا سومین مدرسه تاسیس شده در استان سیستان و بلوچستان بوده است به نام مدرسه فرخی در این شهر تاسیس شد. سه خاندان سارانی ، میر و سراوانی از نخستین ساکنان این شهر بوده اند. دوست محمدخان سارانی که گفته می شود مدافع حقوق مردم منطقه بوده است و در برابر مالیات های گزاف خاندان علم قائنات مقاومت می کرده است در نهایت به شهر بیرجند تبعید می شود.
از خاندان میر این شهر که از نسل خوانین قدیم منطقه سیستان بوده اند و در کتبی مانند احیاالملوک و جغرافیای نیمروز از گذشته و اعتبار آنان یاد شده است نیز کمتر کسی در این شهر باقی مانده و در چند دهه اخیر به سایر نقاط کشور مهاجرت کردند. همین خاندان هسته اصلی مبارزات انقلابی بر ضد حکومت پهلوی را تشکیل می داده اند. خاندان سراوانی دوستمحمد نیز از خاندان های قدیمی این شهر اند که از قدیم کارگاه های رنگ رزی آنان مشهور بوده است. با گسترش دوست محمد و استقرار ادارات آبادی های کندو و محمودی ها نیز به این آبادی اتصال یافت و به شکل طولی گسترش یافت. امروزه ساکنان شهر دوست محمد ترکیبی از خاندان های قدیمی، مهاجران روستاهای اطراف و جمعیت عظیمی از مهاجران تابعه افغانستان اند. نزدیکی زیاد این شهر به مرز افغانستان سبب ورود جمعیت زیادی از مهاجران کشور همسایه به آن شده است.
مردم شهر دوست محمد ترکیبی از فارسی زبانان شیعه سیستانی و مردمان تسنن بلوچ است. البته بافت این شهر به گونه ای است که بلوچ و سیستانی معمولا با هم رابطه خویشاوندی دارند و با قدم زدن در بازار این شهر و میان مردمش می فهمیم مردم شیعه و سنی این شهر تفاوتی میان خود نمی بینند.
شهرستان هیرمند یکی از دروازه‌های تجاری ایران به افغانستان است و مبادلات تجاری از طریق مرز میلک در جنوب هیرمند انجام می‌شود و سالانه تجار ایرانی، افغان و… وارد هیرمند وراهی مقصد و مبدأ خود می‌شوند. علاوه بر این وجود دریاچه هامون و جاذبه‌های دیدنی مانند آتشکده کرکویه می‌تواند موجب رونق گردشگری شهرستان و شهر دوست محمد می‌شوند
شهرستان هیرمند
شهرستان هیرمند یکی از شهرستان‌های شمالی استان سیستان و بلوچستان ایران است.مرکز این شهرستان، شهر دوستمحمد است. شهرستان هیرمند در تاریخ ۱۸ آذر ۸۶ از شهرستان زابل جدا شد و مستقل گردید. شهرستان هیرمند از شمال تا شرق با مرز افغانستان، از جنوب با شهرستان زهک و از غرب با شهرستان زابل همسایه است.
خشکسالی‌های پیاپی و خشک شدن دریاچه هامون همراه با بسته شدن مرز افغانستان و بدی آب و هوا و بادهای گرد و خاک ناشی از خشک شدن هامون و نبود شغل مناسب برای جوانان آسیب بسیارجدی به این شهرستان وارد کرده که به سبب آن بخش قابل توجه باشندگان این شهرستان به دیگر شهرهای کشور کوچ کرده‌اند.
جمعیت شهرستان هیرمند طی مشکلات اخیر نظیر خشکسالی، خشک شدن هامون و انسداد مرز نه تنها افزایش نداشته بلکه در چند سال گذشته روند کاهشی را طی می کند. جمعیت شهرستان هیرمند براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ برابر با ۶۳،۹۷۹ نفر بوده‌است.
شهرستان هیرمند یکی از دروازه‌های ایران به افغانستان است و مبادلات تجاری از طریق مرز میلک در جنوب هیرمند انجام می‌شود و سالانه تجار ایرانی، افغان و… وارد هیرمند وراهی مقصد و مبدأ خود می‌شوند. علاوه بر این وجود دریاچه هامون و جاذبه‌های دیدنی مانند آتشکده کرکویه می‌تواند موجب رونق گردشگری شهرستان و شهر دوست محمد می‌شوند.
جاذبه های هیرمند
ارگ جلال آباد: ارگ خان ملک ( جلال آباد ) از آثار تاریخی مهم سیستان در دوره پهلوی است که در کیلومتر ۱۸ جاده مواصلاتی زابل به شهرستان هیرمند با فاصله یک کیلومتر در قسمت شمال واقع شده است.مساحت این ارگ سه هزار متر مربع و چهار برج تشکیل یافته است.ارتفاع هر برج ۷۰ متر و عرض آن ۵/۵ متر است که دو برجی که در قسمت شمالی قرار دارند به علت فرسایش تخریب شده و اکنون باسازی شده است.داخل ارگ اتاق‌های متعددی کنار یکدیگر قرار دارند و به سبک کاروانسراهای قدیمی ساخته شده است.این ارگ به شکل مربع ودرارای ۴ برج در چهارگوشه است با یک محوطه حدودا” ۲۰۰ متر در وسط که با طاقهای زیبا ودربهایی ورودی در چهار گوشه بنا شده است ، دیوارهای این ارگ مستحکم و از خشت وگل به قطر یک متر است.مواد و مصالح به کار رفته در بنا عمدتا خشت خام و آجر بوده و تقریبا تمامی عناصر معماری سنتی ایران در خصوص پوشش‌ها نظیر طاق آهنگ، چهار گرده پوش، عرق چین و … در این بنا بکار رفته است و از این روی می‌توان ارگ جلال آباد را موزه معماری سنتی شهرستان هیرمند نامید.
آتشکده کرکو: آتشکده کرکو از آثار شاخص شهرستان هیرمند از دوره ساسانی است که به نقل از کتاب تاریخ سیستان «معبد گرشاسب و محل نگهداری آتش مقدس زرتشتیان» بوده است.آتشکده کرکو از معابد مهم دین زرتشت در دوره ساسانیان بوده که دستور ساخت آن توسط «کرتیر» موبد قدرتمند آن دوران صادر شده است.امروزه از این آتشکده بقایای دیواری با مصالح آجر ساسانی به ابعاد 70×50 بر جای مانده که یک نمونه از این آجرها در موزه منطقه‌ای جنوب شرق در شهر زاهدان در معرض دید عموم قرار گرفته است همچنین در جوار بقایای آتشکده، بنایی مربوط به دوره قاجار به چشم می‌خورد که دارای گچبری و کتیبه گچی است.بقایای آتشکده کرکو در پانزدهم دیماه 1310 به شماره 119 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این بنا در کیلومتر 25 مسیر مواصلاتی زابل-دوستمحمد و در مرکز روستای کرکو واقع شده است.
آسبادرند: آسباد رنده شهرستان هیرمند را می‌توان قدیمی‌ترین سازه مکانیکی ایران نامید، این اثر با ارتفاع تقریبی 12 متر دارای دو محور و دو آس خانه بوده که به همین دلیل به آس دو پره نیز مشهور است.همچنین بر روی جدار خارجی دیوار های مرتفع آن تزیینات خشتی به چشم می خورد که تا به امروز زینت بخش این اثر است، قدمت آس باد رنده که به قرون میانه اسلامی می رسد گواهی بر پیشرفت مهندسی بومی در این خطه از ایران اسلامی است که می‌تواند پشتوانه خوبی در راستای رشد و بالندگی میهن عزیزمان در راستای تولید انرژی پاک توسط احداث توربین‌های بادی و تبدیل شهرستان هیرمند به منطقه ویژه انرژی شود.این اثر تاریخی در کیلومتر 20 جاده زابل به دوستمحمد و در مجاورت روستای شندل قرار دارد در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
جنگل نیاتک: جنگل نیاتک با مساحت 2 هزار و 400 هکتار در حوزه شهرستان هیرمند یکی از جاذبه های طبیعی منطقه به شمار میرود.پوشش گیاهی، قالبا درختان طاق و گز بوده و عبور رودخانه فصلی نیاتک از میانه این جنگل و تشکیل آبگیرها و نیزار های متعدد، مناظر چشم نواز و تفرج گاهی بی نظیر را ایجاد کرده است. همچنین وجود تپه های ماسه ای بزرگ و جانوارانی نظیر روباه، راسو، گربه جنگلی، گراز وحشی، دراج، هوبره و چکاوک این جنگل را به هدف گردشگری طبیعت گردان بدل کرده است.
...........................................
آرشیو
