شاندیز مرکز شهرستان بینالود
شاندیز شهری در استان خراسان رضوی در شمال شرق ایران است. از ویژگی‌های منحصربه‌فرد شاندیز، دره‌های مصفا و پرآبی است، که به همراه درختان سر به فلک کشیده، گل‌های وحشی، آب و هوای معتدل شاندیز و رودخانه‌های روانی که از دامنه‌های شمالی کوه‌های بینالود سرچشمه می‌گیرند مناظر زیبایی را آفریده‌اند و گردشگران بسیاری را در تمام فصول سال به این ناحیه می‌کشانند که رودهای مغان، مج، مایان، دِهبار، جاغرق، کَنگ و زُشک از جمله این رودها می‌باشند. این شهر در ۱۵ کیلومتری شمال غربی مشهد قرار دارد. شاندیز طبق مصوبه دولت و هیئت وزیران در سال ۱۳۸۴ به عنوان اولویت اول و تنها منطقه نمونه بین‌المللی گردشگری ایران شناخته شده‌است.
شهرزیبا سردسیر و ییلاقی شاندیز از سطح دریا ۱۴۰۰ متر ارتفاع دارد و در طول جغرافیایی ۵۹ درجه و ۱۷دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۶ درجه و ۲۳ دقیقه جای گرفته‌است. این شهر از شمال به میان ولایت و از جنوب به شهرستان نیشابور و از مشرق با طرقبه و از غرب با گلمکان و گلبهار مجاور می‌باشد و دارای وسعتی حدود ۳۷٬۸۲۵ کیلومتر مربع است.
به علت قرارگرفتن در دامنه‌های شمالی سلسله ارتفاعات کوه بینالود و برخورداری از آب و هوای معتدل آب فراوان و باغ‌های وسیع و مناظر طبیعی دیدنی به عنوان یکی از کانون‌های عمده مسافران و گردشگران از شهر مشهد و سراسر ایران است. این شهر دارای پوشش گیاهی انبوه و متراکمی از درختان و فضای سبز مناسبی می‌باشد. سراسر جنوب این شهر ارتفاعات بینالود خراسان واقع که قله شیرباد در زشک شاندیز نیز مرتفع‌ترین نقطه استان به‌شمار می‌رود.
طبق مصوبه دولت در مهر سال ۸۶ شهر شاندیز و شهر طرقبه از بخش به‌طور مشترک به شهرستان طرقبه شاندیز ارتقاء یافتند. آب وهوای شهر شاندیز معتدل می‌باشد و با توجه به طبیعت سرسبز، پوشش گیاهی، درختان انبوه و متراکم، رودخانه، ارتفاعات جنوبی و غربی شهر، در تابستان‌ها آب و هوایی خنک و زمستانهایی بسیار سرد دارد. میانگین دمای سالانه آن نیز ۲۵ درجه سانتی گراد می‌باشد.
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۳٬۹۸۷ نفر (در ۴٬۳۴۲ خانوار) بوده‌است. با توجه به شواهد این منطقه قبل از ورود دین اسلام نیز مسکونی بوده و با توجه به این که راه قدیم مشهد به نیشابور از این منطقه می‌گذشته دارای رونق فراوانی بوده‌است.
به توپ بستن قلعه تاریخی شاهاندژ (شاندیز) توسط حسام‌السلطنه حاکم خراسان در عهد قاجاریه یکی از مهمترین حوادث تاریخی این شهرستان است که در کتاب روضه‌الصفای ناصری بدان اشاره شده‌است. به توپ بستن قلعه تاریخی این شهر به علت نافرمانی مردم شاندیز (شاهاندژ) از حکومت ظالم مرکزی صورت گرفته‌است. مردم شاندیز به فرماندهی سردار یوزباشی حسن خان شاهاندژی (شاندیزی) مقاومت جانانه در مقابل سپاه قاجار از خود نشان میدهند و بعد از مقاومت چندروزه، قلعه تاریخی شاهاندژ به توپ بسته شده و اموال اهالی شهر به غارت رفته و سردار حسن خان شاندیزی نیز درراه دفاع از مردم و شهر کشته می‌شود.
در کتاب مطلع‌الشمس از اعتماد السلطنه دربارهٔ وجه تسمیه این شهر گفته شده، شاندیز را قبلاً «شاه‌دژ» یا «شاه‌دیز» به معنای شاه‌قلعه می‌نامیدند و در ابتدا مردم شاندیز به خاطر در امان بودن از حملات راهزنان و همچنین استفاده از موقعیت منطقه‌ای در بالای تپه‌ای مشرف به رودخانه و در قلعه شاندیز مسکن داشته و از سال‌های ۷۸۰ تا ۸۰۰ هجری قمری به محل فعلی شهر نقل مکان کرده‌اند. روضه الصفا شاندیز را شاهان دژ نامیده به معنی قلعه منسوب به شاهان.نماد شهر شاندیز درخت چنار ۲۷۰۰ ساله این شهر است که زمانی به عنوان نشان و آرم شهرداری شاندیز نیز به کار می‌رفته‌است. به گفته اهالی داخل تنه این درخت قطور آنقدر وسیع بوده که در داخل درخت چنار شاندیز چند مغازهٔ قهوه‌خانه، قصابی و کفاشی و… وجود داشته‌است.
اطراف این چنار در حال حاضر میدان امام خمینی - مرکز شهر شاندیز - به‌طور فعال به عنوان مرکز سیاسی اجتماعی اقتصادی شناخته می‌شده‌است و مرکز تجمع و گرد همایی‌ها و مراسم مختلف مردم شهر شاندیز مختلف بوده‌است.
مهمترین محصول تولیدی باغی در این شهر گیلاس است. سوغات مهم این شهر، صنایع دستی و به ویژه پوستین‌دوزی است. پوست و محصولات پوستی سوغات معروف و ناب این شهر است و کلیه محصولات پوستی مانند کت و کلاه و … از شهر شاندیز به دیگر شهرهای ایران ارسال می‌گردد. غذای معروف شاندیز، شیشلیک شاندیز است که از شش تکه گوشت گوسفند با روش پخت مخصوص تهیه می‌شود.
از مهمترین مراکز تفریحی و دیدنی شهر شاندیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: پارک جنگلی شاندیز در غرب شهر شاندیز، مجموعه توریستی رفاهی تفریحی گلستان شاندیز، مجموعه توریستی و گردشگری رستوران‌های پدیده شاندیز و مرکز خرید و تفریحات پدیده شاندیز،خیابان آبشار،رصدخانه نجوم رضوی شاندیز،موزه شهرداری شاندیز واقع در پارک جنگلی شاندیز
مهمترین راه ارتباطی شهر شاندیز مسیر آسفالته شاندیز-مشهد به طول ۲۰ کیلومتر می‌باشد و فرعی جاده حسن‌آباد به جاده سنتو از طرفی و از طرف دیگر به جاده شاندیز را می‌توان نام برد. راه شاندیز از طریق گراخک به گلمکان و از آنجا به چناران و از سمت جنوب شاندیز نیز از طریق نغندر به شهر طرقبه و از طریق کوه‌های زشک و بعد از عبور از خور به نیشابور منتهی می‌شود.
شاندیز در آبان ۱۳۷۵ دارای ۳۶۴۳ نفر سکنه بالای ۶ سال بوده‌است. از این تعداد ۸۴٫۰۸ درصد باسواد بودند که شامل ۳۵/۸۷ درصد مرد و ۶۲/۸۰ درصد زن بوده‌است. در این سال ۵۹۳ نفر در مقطع ابتدایی، ۳۹۲ نفر در مقطع راهنمایی، ۳۰۰ نفر در مقطع متوسطه و ۵۷ نفر در دانشگاه‌ها مشغول تحصیل بوده‌اند.در سرشماری آبان ۱۳۸۵ شهر شاندیز دارای ۱۱۰۰۰ نفر سکنه بوده که از این تعداد ۵۱۴۹ نفر باسواد شامل ۲۷۴۹ نفر مرد و ۲۴۰۰ نفر زن بوده‌اند. همچنین ۵۶۹ نفر بی‌سواد که ۲۱۵ نفر مرد و ۳۴۵ نفر زن بوده‌است. مردم شاندیز ایرانی‌تبار بوده و به زبان فارسی صحبت می‌کنند.گویش مردم شاندیز از مجموعه گویشهای خراسانی است.
اقتصاد شهری شاندیز بر پایه بیشتر باغداری، کشاورزی، گردشگری، اداری و خدماتی است. از قدیم هم معیشت عمده مردم شهر شاندیز باغداری و خدمات توریستی بوده و مشاغل و بخش‌های دیگر اقتصادی در آن توسعه کمتری پیدا کرده‌است. شهرک صنعتی طوس شاندیز و مجموعه بزرگ ورزشی ثامن شاندیز و همچنین مجموعه توریستی پدیده شاندیز و همچنین مرکز خرید و تفریحات پدیده شاندیز که در حال احداث می‌باشد و از بزرگترین و متنوع‌ترین مجموعه‌های خاورمیانه می‌باشد.
از محلات و مناطق مهم شهری شاندیز می‌توان به پاچنار، گورگاه، خادر، ارچنگ، سرخاندیز، محله، کاریز نو، پشته قلمکار - قلعه کهنه - قرقی و سرآسیاب، حصارسرخ، فرهنگیان، فرش مسکن مهر، ابرده … اشاره کرد.
طرقبه مرکز شهرستان بیناود
شهر طُرقَبه یکی از شهرهای شهرستان طرقبه شاندیز به شمار می‌آید، از جمله آبادی‌های بزرگ طوس قدیم بوده که در میان دره‌های سرسبز رشته‌کوه بینالود واقع گردیده است. طرقبه دارای مراکز متعدد گردشگری است و از مراکز مهم گردشگری استان خراسان به شمار می‌رود. این منطقه کوهستانی زیبا دارای باغ‌ها و پارک‌های زیادی است و به داشتن تپه‌های زیبا و شب‌های خنک در تابستان مشهور می‌باشد و نیز محصولات باغی فراوان از جمله سیب و گیلاس مرغوب دارد.
این شهر زادگاه.... شهردار پیشین تهران محمد باقر قالیباف است. این شهر به ریه های تنفسی مشهد هم معروف است.بند گلستان و سد چالیدره از مراکز مهم دیدنی این شهر محسوب می شود. طرقبه دارای سابقه‌ای تاریخی طولانی بوده و به عنوان یکی از مناطق ولایت توس، با نام ترغبذ در قرون اسلامی شناخته می‌شده است.
ابن حوقل در توصیف ولایت توس، طرقبه را تروغوز نقل کرده و می نویسد : «اگر طوس در مجموع نیشابور باشد شهرهای آن عبارتست از رادکان ، طبران ، نوقان ، تروغوز است ». مقدسی صاحب احسن التقاسیم در نیمه دوم قرن چهارم هجری ولایت طوس را چنین توصیف نموده است: «طوس خزانه ایرانشهر است که قصبه اش طابران ، نوقان ، رادکان ، جنابذ ، استورقان و تروغبذ است ».
ریشه نام طرقبه، از «ترغبذ» می‌باشد که از دو بخش «تُرُق» و «بَذ» تشکیل شده و به معنی آبادی بزرگ است. پسوند «بذ» در پارسی باستان برای غیر انسان به معنی بزرگ بوده‌است. این نام با گذشت زمان دگرگونی آوایی پیدا کرده و به طرقبه تبدیل شده‌است. بعضی افراد آن را به معنی راه‌های بهتر بیان کرده و گفته‌اند «طُرُق» جمع مکسر طریق و «به» به معنی بهتر است و در نتیجه طرقبه به معنی راه‌های بهتر می‌باشد.
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۲۰٬۹۹۸ نفر (در ۶٬۶۱۲ خانوار) بوده‌است. یکی از غذاهای محلی طرقبه دیزی و آبگوشت است. یکی دیگر از غذاهای پرمصرف در میان بازدیدکنندگان شیشلیک است، که اساساً بره بریانی و گوشت و استخوان گاو به‌شکل حرف T همراه با برنج می‌باشد. یکی دیگر از غذاهای محلی طرقبه فسنجان است چون مردم این منطقه در باغ‌هایشان گردو دارند (این غذاهم با گردوی سابیده درست می‌شود) لذا مورد استفاده زیادی دارد. از دیگر غذاهای طرقبه می‌تواند قورمه را نام برد.
طرقبه به دلیل آب و هوای مطبوع و امکانات و خدمات شهری از قبیل پارک عمومی زیبا و رودخانه کنار آن، درمانگاه و مسجد و رستوران‌های متعدد درمحیط طبیعی و فروشگاه‌های بزرگ صنایع دستی (بازار بین‌المللی بعثت) برای خرید سوغات‌هایی نظیر فرش، سبدهای حصیری و تابلوهای حکاکی شده و هتل طرقبه از جمله مکان‌های گردشگری مشهد به شمار می‌رود.
شهرستان بینالود
شهرستان بینالود (طرقبه شاندیز)، یکی از شهرستان‌های استان خراسان رضوی است. این شهرستان شامل دو بخش مرکزی می‌باشد: بخش طرقبه و بخش شاندیز. از ابتدا نام شهرستان بینالود برای این منطقه انتخاب شده بود ولی بعدها با مذاکراتی که با بخش‌ها صورت گرفت، نام شهرستان طرقبه شاندیز برای این منطقه در نظر گرفته شد. زیرا با شهر جدید بینالود در نزدیکی نیشابور همنام است و اشتباه گرفته می شود. در نهایت بدین شکل شد که از هر دو نام استفاده می‌شود، اولی در وزارت کشور و استانداری و دومی در فرمانداری و سطح شهرستان. شایان ذکر است مراحل تغییر نام رسمی این شهرستان به طرقبه شاندیز در استانداری خراسان رضوی و دفتر تقسیمات کشوری وزارت کشور انجام شده و منتظر تأیید هیئت دولت می‌باشد.
این شهرستان تا تابستان ۱۳۸۷، یکی از بخش‌های شهرستان مشهد بود که از این تاریخ با انتزاع از شهرستان مشهد، به شهرستان ارتقاء یافت. محدودهٔ این شهرستان از دوراهی طرقبه شاندیز (بعد از پل مهندس پرتویی) که عملاً انتهای بلوار وکیل‌آباد مشهد است آغاز می‌شود و از شمال به محور مشهد قوچان محدود می‌شود. این شهرستان از جنوب با شهرستان نیشابور و از غرب نیز به شهرستان گلبهار متصل می‌باشد. شهرستان طرقبه شاندیز پس از مشهد و نیشابور مهمترین شهرستان توریستی و گردشگری استان خراسان رضوی محسوب می‌شود. شهر شاندیز نیز به‌عنوان نخستین منطقهٔ بین‌المللی نمونهٔ گردشگری ایران در سال ۱۳۸۴ توسط دولت برگزیده شده‌است.
سوغات این شهرستان صنایع دستی، پوستین‌دوزی، بستنی و شیشلیک می‌باشد. روستای ویرانی از روستاهای شاندیز به عنوان بازار اصلی نمایشگاهی و تولیدی مبلمان خراسان در حاشیهٔ جادهٔ مشهد شاندیز قرار دارد. شیوهٔ پخت شیشلیک شاندیز در تیرماه سال ۱۳۹۵ در فهرست میراث معنوی ناملموس ایران به ثبت رسیده‌است.
ارتفاعات مهم بینالود و قله‌های چمن در جنوب این شهرستان قرار دارد. مشهد وَ این شهرستان دارای مراکز متعدد تفریحی پذیرایی، اقامتی، رفاهی بوده و مطابق آمار رسمی با پذیرش بیش از پنجاه و سه/۵۳ میلیون مسافر و گردشگر، از مهمترین و گردشگری‌ترین نقاط ایران محسوب می‌شود.
جاذبه های بینالود
منطقه حفاظت شده حیدری: منطقه حفاظت‌شده حیدری در نزدیکی شهر بینالود قرار دارد و یکی از جاهای دیدنی بینالود به حساب می‌آید. این منطقه زیستگاه گونه‌های متفاوت گیاهی و جانوری است. منطقه حفاظت‌شده حیدری زیستگاه اصلی قوچ اوریال است. پلنگ، گربه وحشی، گربه پالاس، کفتار، شاهین، کبک و تیهو از دیگر جاندارن این منطقه هستند. پوشش گیاهی این منطقه شامل گیاهانی مثل داغداغان، کرکو، زرشک و سنجد می‌شود.
سنگ نگاره شتر : یکی از جاهای دیدنی بینالود، سنگ‌نگاره‌ای در نزدیکی روستای بید است. این سنگ‌نگاره‌ها در مسیر شهر بینالود نزدیک به روستای بید قرار دارد که تصویر حیوانات گوناگونی مثل شتر، شیر، گوزن، بزکوهی و انسان‌های شکارچی در آن نقاشی شده است. در سنگ‌نگاره‌ها نقاشی بزکوهی نماد برکت و فراوانی و شیر نر نشان‌دهنده محل زندگی این حیوان در آن منطقه بوده است. سنگ نگاره شتر قدمت چند هزار ساله دارد و از آثار ملی ثبت شده است.
منطقه ییلاقی طرقبه: از دیگر جاهای دیدنی بینالود، منطقه ییلاقی طرقبه است. این منطقه در حدود ۱۶۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد. طرقبه در جنوب غربی مشهد قرار گرفته و از سمت غرب و شمال توسط بینالود احاطه شده است. این ناحیه خوش آب و هوا به دلیل پوشش گیاهی انبوه و سبز خود، یکی از بهترین مکان های گردشگری بینالود در میان گردشگران می‌باشد. چشمه‌ها، کوه‌ها، رودخانه‌ها و باغ‌های متعدد جذابیت این منطقه را بیشتر کرده است.
روستای کنگ طرقبه: در میان جاهای دیدنی بینالود، روستای کنگ طرقبه بسیار دیدنی است. کنگ در یک معنی دژ مستحکم و معنای دیگر پرنده‌ای پنجه قوی می‌باشد که در کوهستان‌ها زندگی می‌کند. روستای کنگ در میان کوهستان‌های بینالود قرار گرفته است. این روستا از دوران پیش اسلام برجای مانده و طبیعت روستا بسیار زیباست. روستای کنگ یکی از بهترین نمونه‌های باارزش معماری پلکانی به حساب می‌آید و به ماسوله خراسان شهرت دارد.
دره ارغوان: درختان ارغوان بومی مناطق شرق مدیترانه است. در ایران نیز مناطقی مانند خراسان رضوی، ایلام، کرمان و سمنان از موهبت این درختان شگفت انگیز برخوردار هستند. رنگ ارغوانی برگ های این درختان مورد توجه گردشگران قرار گرفته است. به همین دلیل دره ارغوان سالانه میزبان گردشگران زیادی است. این دره در دامنه های رشته کوه بینالود قرار دارد. درختان ارغوان و چنار های تنومند پوشش گیاهی غالب منطقه را تشکیل میدهند.
پارک کمر مقبولا: پارک سنگی طبیعی در ایران با نام پارک کمر مقبولا، نه تنها دارای اشکال عظیم و غریب سنگ های آتشفشانی است بلکه نقش ها و حجاری های سنگی متعددی هم، بر روی آن ها دیده می شود. شاید در سال های آینده شاهد ثبت جهانی این پارک بازمانده گدازه های آتشفشانی در یونسکو باشیم. برای دیدن این منطقه می بایست از طرقبه مشهد مسیری 3 کیلومتری را به سمت شمال طرقبه طی کنید.
دریاچه و سد چالیدره: این جاذبه بیشتر مورد توجه شهروندان و گردشگران مشهد قرار گرفته و مکانی بی نظیر برای کمپینگ یا تفریح فراهم نموده است. نه تنها می توانید از طبیعت زیبای اطراف دریاچه لذت ببرید، بلکه می توانید تفریحات بسیاری را انجام دهید. مجموعه تفریحات آبی این مکان، مانند لنج تفریحی قایق‌های موتوری و پدالی و سرگرمیهایی مانند تله سیژ، بانجی جامپینگ و ترن کوهستان است. امکان ماهیگیری در این دریاچه دارید
...............................
آرشیو
