پرویز تناولی مجسمه ساز، نقاش، پژوهشگر و مجموعه دار ایرانی است که مجسمههای «هیچ»، «شاعر» و «قفل و قفس» را معروفترین آثار او میدانند.
او در 3 فروردین 1316 در یک خانواده متوسط در شمیران تهران به دنیا آمد. در سن ده سالگی زیر نظر استادانی مثل نیک نواز و ابوالحسن صبا نوازندگی ویلن را شروع کرد. در دوران دبیرستان به هنرستان کمال الملک رفت و سرانجام با تأسیس هنرستان هنرهای زیبای تهران در سال 1332، در رشته مجسمه سازی اسم نویسی کرد. پس از این که دوره مجسمه سازی را در این هنرستان به سرانجام رساند، در سال 1335 به ایتالیا رفت تا به تحصیل در رشته هنر ادامه دهد. در آنجا در آکادمی هنرهای زیبای شهر کارارا مشغول به تحصیل شد. دو سال بعد از تحصیل به خاطر مشکلات مالی و تمام شدنش پس اندازش به ایران بازگشت.
پرویز تناولی و مجسمه سازی
پرویز تناولی با بازگشت به ایران مجسمه سازی را ادامه داد و چند نمایشگاه ترتیب داد. در نمایشگاه اول که در دی ماه سال 1336 برگزار شد، حکاکیها، مجسمههای سفالی و مجسمههای ساخته شده از آهن قراضهها به نمایش درآمدند. در این نمایشگاه آثاری از منوچهر شیبانی هم به نمایش درآمد. این نمایشگاه که در تالار فرهنگ برگزار شده بود در نوع خود یک نمایشگاه خاص بود، زیرا این اولین بار بود که در ایران مجموعه آثاری از یک مجسمه ساز به نمایش درمی آمد. موفقیت این نمایشگاهها جایزه مجسمه سازی اولین بینال تهران را در سال 1337 برای تناولی به ارمغان آورد. به علاوه، وزارت فرهنگ بورسیه تحصیلی هم به او داد تا بتواند تحصیلاتش را در ایتالیا تکمیل کند.
تناولی در سال 1338 به ایتالیا برگشت و در آکادمی بررا در میلان مشغول به تحصیل شد. در این آکادمی زیر نظر مارینو مارینی پیکره ساز مشهور ایتالیایی آموزش دید و در همین سال هم جایزه مجسه سازی بینال کارارا را به دست آورد. سپس در بینال پاریس شرکت کرد. تناولی با کسب مقام اول دوره آموزشی خود را به اتمام رساند و گالری ری ماگل میلان شانزده اثر برتر او در زمینه مجسمه سازی را به نمایش گذاشت.
وی در سال 1338 به ایران بازگشت و در تالار رضا عباسی نمایشگاه انفرادی خود را برگزار کرد. سپس فرصت تدریس در کالج هنر و طراحی مینیاپولیس را به دست آورد. موفقیتهای بعدیاش در این دوران جایزه سلطنتی دومین دورهٔ بینال تهران را برای او به ارمغان آورد. سپس در بیستونهمین بینال ونیز به عنوان نماینده ایران حضور پیدا کرد. در سال 1339 گالری شخصی خود به نام آتلیه کبود را راه اندازی کرد و علاوه بر آثار خود، آثار هنرمندان مطرح آن دوران را به نمایش گذاشت. تناولی در سال 1341 به آمریکا رفت و تا سال 1343 که در آنجا بود چند نمایشگاه انفرادی و گروهی برگزار کرد. در سال 1343 که به ایران بازگشت به عنوان مدیر گروه مجسمه سازی دانشگاه تهران انتخاب شد.
ترکیب هنر نوگرا و سنتی در مجسمههای پرویز تناولی
فعالیت به عنوان مدیر گروه دانشگاه و تدریس در سالهای گذشته او را با هنرمندان معاصر و نوگرا آشنا کرده بود. بنابراین در سال 1346 به همراه سهراب سپهری(آثار نقاشی سهراب سپهری)، بهمن محصص، حسین زنده رودی و ابوالقاسم سعیدی «گروه پنج» را به وجود آورد. او در عین توجه به جنبش نوگرا به مطالعه درباره صنایع دستی ایرانی هم پرداخت. فرهنگ سنتی و عامیانه ایران، شمایل مذهبی و نشانههای تصویری سقاخانهها توجه او را جلب کرد. او این فرمهای عامیانه را در مجسمههای خود به کار برد و از همین رو او را یکی از پیشگامان جنبش سقاخانه و پدر مجسمه سازی نوگرای ایرانی میدانند. پنجرهی مشبک ضریح، بلبل یا هدهد، قفل و پنجهی برنجی از جمله نمادهایی هستند که در آثار او زیاد میبینیم. او این نمادها را در کنار حجمهای هندسی به کار برد. مس و برنز که در شمایل مذهبی و سقاخانهها زیاد استفاده میشوند در مجسمههای او به کار رفتهاند. همچنین، در ساخت این مجسمهها از موادی مثل سرامیک، فولاد و فایبرگلاس استفاده کرده که در هنر سنتی ایران زیاد به کار رفتهاند.
این ترکیبها رفته رفته حال و هوای روایی و استعاری به خود گرفتند و تناولی توانست به کمک آنها مفاهیم ادبی را به تصویر بکشد. او در خلق مجسمههای او «فرهاد کوه کن» را در معنای نمادین در نظر گرفت و از او الهام گرفت. به طوری که با مصالح قراضه و فرمهای سقاخانهای مجسمه او را بازآفرینی کرد. یکی از معروفترین مجوعهی آثار او مجسمههای «هیچ» هستند که از دهه چهل شمسی آنها را خلق کرده است. این مجسمهها با ترکیب خط نستعلیق و شکسته نستعلیق به وجود آمدهاند. در سال 1351 مجسمهای از تناولی در مقابل تئاتر شهر تهران نصب شود که اولین مجسمه نوگرای ایرانی محسوب میشد که در فضای عمومی به معرض نمایش گذاشته شده بود.
علاقه پرویز تناولی به هنر عامیانه و سنتی ایران باعث شد تحقیق در این زمینه را بیشتر کند. در سال 1354 نمایشگاه سیاری به نام «شهرهای شیرنشان فارس» را در آمریکا، انگلستان، سوئیس و استرالیا برگزار کرد. در سال بعد هم نمایشگاه سیاره دیگری از مجموعه «قفل و قفس» را در آمریکا به نمایش گذاشت. این مجموعه قفلهای ایرانی پیش از اسلام تا اوایل قرن بیستم ایران را معرفی و تحلیل میکند.
کتابهای پرویز تناولی
تناولی در زمینه فرهنگ و هنر سنتی کتابها و مقالات متعدد تألیف کرده است. از جمله کتابهای او میتوان «قالیچههای تصویری»، «قفلهای ایران» و «طلسم: گرافیک سنتی ایران» را اسم برد. پرویز تناولی کارشناس فرش و بافتههای عشایری است و انجمن فرش ایران در سال 1352 به همت او تأسیس شد.
او از سال 1368 شمسی در ونکوور کانادا ساکن شد. در سال 1376 مرکز تحقیقات هنر خاور نزدیک واشنگتن جایزهی ژوزف وی.مکمولان را به او اهدا کرد. آثار این هنرمند در دهههای اخیر در نمایشگاههای انفرادی و گروهی و آرت فرهای مختلف به نمایش درآمده و توجه منتقدین و هنرمندان خارجی را جلب کرده است. مجسمههای تناولی در حراجیهای مختلف سراسر جهان با قیمتهای بالا به فروش رفته است. همین موضوع باعث شد تا بسیاری از مجموعه داران و موزههای جهان سعی کنند حتی مجسمههای گمنام او را هم به دست آورند. به طوری که در سال 1387 مجسمه «پرسپولیس» از او با رکورد دو میلیون و پانصد هزار دلار در حراج کریستی به فروش رفت. نمایشگاه «مروری بر آثار هنرمند» که در سال 1396 در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد، آثار تناولی را به نمایش گذاشت و جایگاه این هنرمند معاصر را یادآوری کرد.
در این مقاله زندگی نامه پرویز تناولی مجسمه ساز و نقاش ایرانی را به شما معرفی کردیم. برای آشنایی با سایر هنرمندان معاصر ایرانی و مشاهده آثار آنها از وبسایت درز دیدن کنید.