طرفداری | این پاکت‌های قهوه‌ای‌رنگی که یکی‌یکی از شکاف در به داخل می‌افتاد، دل دین وینداس را لبریز از نگرانی می‌کرد. وینداس مهاجمی سرسخت اما مؤثر بود که ۱۸ سال در بالاترین سطح فوتبال بازی کرد و در هر چهار لیگ فوتبال انگلستان حضور داشت؛ از جمله بازی در لیگ برتر با تیم‌های برادفورد سیتی، میدلزبرو و هال سیتی، و نیز در لیگ برتر اسکاتلند با تیم آبردین.
اگرچه هرگز در زمره فوق‌ستاره‌های فوتبال قرار نداشت، اما در دوران اوج فوتبال انگلستان درآمد خوبی به دست آورده بود. با این حال، تنها هفت سال پس از بازنشستگی‌اش در سال ۲۰۰۹، عملاً ورشکسته شد. حساب‌های بانکی او به دلیل یک قبض مالیاتی ۱۶۴ هزار پوندی (معادل ۲۲۳ هزار دلار با نرخ امروز) خالی شده بود؛ مبلغی که حاصل یک سرمایه‌گذاری ناموفق در صنعت فیلم و همچنین تسویه‌حساب مربوط به طلاقش بود.
وینداس در گفت‌وگو با نشریه اتلتیک می‌گوید:
یادم می‌آید به یک پیتزافروشی رفته بودم. وقتی وارد شدیم، یک زوج در حال سفارش بودند. لب‌های آن جوان را خواندم که گفت: «این دین وینداس است، تازه ورشکسته شده»؛ واقعاً خجالت‌آور بود. بازنشسته می‌شوی و فوتبال را پشت سر می‌گذاری؛ همین به‌تنهایی کافی‌ست تا زندگی‌ات سخت شود. اما این [ورشکستگی] اوضاع را بدتر کرد. استرس داشت مرا از پا درمی‌آورد.
با این حال، وینداس تنها نیست. بازیکنان پیشین تیم ملی انگلیس، دیوید جیمز، وس براون و لی هندری نیز پس از پایان دوران حرفه‌ای‌شان که آن‌ها را به بالاترین سطح فوتبال رسانده بود، ورشکسته اعلام شدند. همچنین، اداره مالیات بریتانیا (HMRC) در سال گذشته علیه امیل هسکی، مهاجم سابق لیورپول و تیم ملی انگلیس، به دلیل مالیات‌های پرداخت‌نشده به مبلغ ۱.۶ میلیون پوند، پرونده‌ای ثبت کرد.
تنها در ماه گذشته، ترور سینکلر، بازیکن پیشین تیم ملی انگلیس، به‌دلیل نادیده گرفتن بدهی مالیاتی ۳۶ هزار پوندی، ورشکسته شد. اندکی پس از آن، اداره مالیات بریتانیا علیه شان رایت فیلیپس، دیگر بازیکن سابق تیم ملی، در دادگاه عالی لندن تقاضای اعلام ورشکستگی کرد. نماینده رایت فیلیپس به تلگراف گفت که او از این موضوع بی‌اطلاع بوده و وعده داد که «به‌شدت» با آن مقابله خواهد کرد.
و این‌ها تنها چند نمونه از موارد اخیر هستند. جرماین پنانت، سلستین بابایارو، کریس ساتن، آساموا جیان و رویستون درنته، همگی دوران حرفه‌ای موفقی داشتند، اما پس از بازنشستگی، دارایی‌شان از بین رفت. در گذشته نیز دیگو مارادونا و رونالدینیو، دو تن از بزرگ‌ترین ستارگان تاریخ فوتبال، پس از پایان دوران بازیگری‌شان با مشکلات مالی روبه‌رو شدند.
هر بازیکن در چنین شرایطی، داستان خاص خود را دارد، اما اغلب الگوهای مشترکی در میان آن‌ها دیده می‌شود: سرمایه‌گذاری‌های ناموفق، طلاق‌های پرهزینه یا سبک زندگی پرزرق‌وبرقی که از کنترل خارج شده است. اما چرا شمار زیادی از آن‌ها گرفتار چنین بحران‌هایی می‌شوند؟ و فوتبال برای جلوگیری از تکرار این وضعیت چه اقداماتی می‌تواند انجام دهد؟
نداشتن آموزش مالی: داستان کورتیس اندرسون
کورتیس اندرسون
تیم ملی فوتبال زیر ۱۷ سال انگلیس در سال ۲۰۱۷ قهرمان جام جهانی شد. با گذشت زمان، ارزش و اهمیت این تیم بیشتر مشخص می‌شود. بازیکنانی مثل فیل فودن، که در فینال مقابل اسپانیا دو گل زد و نقش مهمی در پیروزی ۵ بر ۲ داشت، همراه با مارک گوئهی، جیدون سانچو، امیل اسمیت رو، کانر گالاگر، آنخل گومز، مورگان گیبس وایت و کالوم هادسون اودوی، بعدها به تیم‌های بزرگ‌سالان و باشگاه‌های معروف اروپایی رسیدند و دوران حرفه‌ای موفقی را آغاز کردند.
در میان آن‌ها، کورتیس اندرسون، دروازه‌بان تیم، کمتر دیده شد، اما نقش او در موفقیت تیم کم‌اهمیت نبود. اندرسون در شش بازی از هفت بازی آن رقابت‌ها درون دروازه بود. او آن زمان عضو آکادمی منچسترسیتی بود، اما در سال ۲۰۲۲، در حالی که تنها ۲۲ سال داشت، فوتبال حرفه‌ای را کنار گذاشت. او پس از پایان قراردادش با باشگاه وایکامب واندررز (در لیگ فوتبال انگلیس) که هرگز برای تیم اصلی آن بازی نکرده بود، تصمیم به خداحافظی گرفت. اندرسون در طول آن مدت فقط به دو تیم غیرلیگی قرض داده شده بود.
پیش از آن هم فرصت زیادی برای پیشرفت در منچسترسیتی نداشت. او با مبلغ ۱۵ هزار پوند از تیم بلکپول به سیتی آمده بود، اما نتوانست جایگاه ثابتی پیدا کند. با کاهش علاقه‌اش به فوتبال، تصمیم گرفت به سراغ تحصیل در رشته برنامه‌ریزی مالی برود. اکنون اندرسون ۲۴ ساله است و رئیس بخش برنامه‌ریزی مالی ورزشی در یک شرکت به نام «مارکلند هیل ولث» است. او درباره تجربه‌اش می‌گوید:
باشگاه‌ها مشاوره مالی نمی‌دهند، و در زمینه آموزش مالی، بازیکنان جوان خیلی کم حمایت می‌شوند. ما در سن ۱۶ یا ۱۷ سالگی گاهی هشدارهایی درباره قمار، الکل و چیزهای مشابه می‌شنیدیم، اما یادم نمی‌آید کسی آمده باشد و درباره مسائل مالی با ما صحبت کرده باشد.
او ادامه می‌دهد:
تنها چیزی که در این زمینه از مربی دروازه‌بانم شنیدم، چند توصیه کوتاه درباره پس‌انداز و احتیاط در خرج کردن بود. نه آموزش مالی حساب‌شده‌ای بود و نه رسمی. بیشتر شبیه توصیه‌های پدرانه بود. البته این حرف‌ها از طرف خود باشگاه نبودند، و به همین دلیل این موضوع، مسئله‌ای حساس به‌حساب می‌آید.
اندسون حالا به باشگاه‌های لیگ برتر و لیگ‌های پایین‌تر سر می‌زند و متوجه شده که بسیاری از فوتبالیست‌ها در مواجهه با پولی که به دست می‌آورند، دچار سردرگمی هستند. درآمد آن‌ها بیشتر صرف خرید ماشین‌های لوکس، خانه‌های گران و ساعت‌های گران‌قیمت می‌شود. اما برنامه‌ای برای آینده ندارند. او می‌گوید:
بازیکنانی که به کار ما علاقه‌مند می‌شوند، معمولاً بازیکنانی هستند که به سن ۲۸ یا ۲۹ سال رسیده‌اند. آن‌ها می‌فهمند که باید برای آینده کاری کنند. اما اگر این آگاهی را از سن ۲۱ سالگی داشتند، زندگی‌شان خیلی راحت‌تر می‌شد.
او توضیح می‌دهد:
من وقتی به باشگاه‌ها و آکادمی‌ها می‌روم، هیچ‌وقت چیزی از بازیکنان نمی‌خواهم یا آن‌ها را به کاری مجبور نمی‌کنم. فقط از آن‌ها می‌خواهم که از حالا به عادت‌های مالی خوب فکر کنند. چون وقتی به سبک خاصی از زندگی عادت می‌کنید، شاید هیچ‌وقت تصور نکنید که روزی تمام شود. این چیزی است که من حتی در لیگ برتر هم می‌بینم. سعی می‌کنم مفاهیم مالی ساده را توضیح دهم، اما این کار همیشه راحت نیست، چون بیشتر این بازیکنان تا حالا به این مسائل فکر نکرده‌اند.
سوفیان دافی می‌تواند داستانی مشابه آنچه برای اندرسون رخ داده است، برای شما روایت کند. بیست سال پیش، او تا سن ۱۶ سالگی در آکادمی باشگاه آژاکس هلند حضور داشت و در کنار دوست صمیمی‌اش، کنت ورمیر، دروازه‌بان تیم ملی هلند، بازی می‌کرد. آن‌ها هشت سال پیش شرکت Sport Legacy را تأسیس کردند و اکنون به منافع بیش از ۱۰۰ ورزشکار در سطح بین‌المللی رسیدگی می‌کنند.
دافی می‌گوید:
آموزش، نخستین قدم است. بسیاری از بازیکنان، سبک زندگی خاصی دارند؛ اما زمانی که درآمد فوتبال قطع می‌شود و باید وام مسکن پرداخت کنید و از خانواده حمایت نمایید، با یک شکاف مالی مواجه خواهید شد. همچنین، افرادی در این صنعت هستند که از فوتبالیست‌ها سوءاستفاده می‌کنند.
او ادامه می‌دهد:
بسیاری به من گفتند که این کار را شروع نکنم، چون فوتبالیست‌ها بی‌فکرند و تمام پولشان را خرج می‌کنند. اما من می‌خواستم خلاف این را ثابت کنم. هدفم این بود که تعداد بازیکنان ورشکسته را کاهش دهم. با ورود به رده‌های پایه و ارائه آموزش، قصد داشتم این دیدگاه را تغییر دهم.
ماشین خودپرداز متحرک: نگاهی به زندگی رایان بابل
نه اندرسون و نه دافی هرگز از خرج کردن درآمد بازیکنان شکایتی ندارند، اما هر دو بر ضرورت حفظ تعادل مالی تأکید می‌کنند. خرید یک خودروی گران‌قیمت، با توجه به دستمزدهای چشمگیر لیگ برتر، شاید اجتناب‌ناپذیر باشد؛ همچنین خرید لباس‌های برند و تعطیلات لوکس.
رایان بابل، وینگر سابق تیم‌های لیورپول و هلند، به‌خوبی با این موضوع آشناست. او که اکنون سفیر Sport Legacy در دبی است، می‌گوید:
من هم سهم خودم را داشتم. یادم هست در ۲۱ سالگی یک بنتلی خریدم و در ۲۵ سالگی یک رولزرویس. اما به‌طور کلی، هزینه زیادی صرف خودرو نکردم؛ بیشتر هزینه‌ها برای سبک زندگی بود: سفر، اجاره خانه‌های گران‌قیمت، خرج‌کردن برای تفریح. کارهایی معمولی. حتی یادم هست که هزینه دوستانم را هم پرداخت می‌کردم. در یک مقطع، مجبور شدم قاطعانه بگویم: هر روز که کریسمس نیست! با گذر زمان بالغ‌تر می‌شوی و متوجه می‌شوی این روند پایدار نیست.
بابل از والدینش به‌خاطر آموزش ارزش پول در دوران کودکی تقدیر می‌کند. او می‌افزاید:
فوتبال هیچ دانشی در زمینه مدیریت مالی به شما نمی‌دهد. این مسئولیت بر عهده خودتان است. به دلیل ورود زودهنگام به ورزش حرفه‌ای، معمولاً مدرسه را به پایان نمی‌رسانید و آموزش‌های مالی نمی‌بینید. همین‌جاست که اغلب مشکلات آغاز می‌شود. هیچ راهنمای مشخصی وجود ندارد.
او ادامه می‌دهد:
برخی بازیکنان شبیه ماشین‌های خودپرداز متحرک هستند و اطرافیان از این موضوع آگاهند. آن‌ها می‌خواهند تا جایی که ممکن است از این موقعیت بهره‌مند شوند. تأسف‌بار است، اما ریشه‌اش در تمایل بازیکنان برای کمک به دیگران و جلب تأیید است. اما واقعیت تلخ این است که وقتی پول تمام می‌شود، بسیاری از اطرافیان ناپدید می‌شوند. ما داستان‌های زیادی از این دست شنیده‌ایم. این واقعاً غم‌انگیز است.
آمار و دلایل پنهان ورشکستگی
هیچ آمار رسمی‌ای درباره تعداد فوتبالیست‌های سابق که ورشکسته شده‌اند، وجود ندارد. بر اساس آمار مؤسسه خیریه XPro در سال ۲۰۱۳، سه نفر از هر پنج بازیکن ظرف پنج سال پس از بازنشستگی با ورشکستگی مواجه می‌شوند؛ اما این آمار مورد تردید قرار گرفته است. گوردون تیلور، رئیس سابق اتحادیه فوتبالیست‌های حرفه‌ای (PFA)، به بی‌بی‌سی گفته بود که رقم واقعی بین ۱۰ تا ۲۰ درصد است.
با این حال، هیچ‌کس انکار نمی‌کند که فراوانی موارد ورشکستگی در میان افراد مشهور با دوران حرفه‌ای آن‌ها که در آن میلیون‌ها پوند به‌دست می‌آورند، در تضاد است. تخمین زده می‌شود که بازیکنان لیگ برتر به‌طور متوسط هفته‌ای بیش از ۱۰۰ هزار پوند درآمد دارند و مجموع دستمزد ۲۰ باشگاه در فصل ۲۳-۲۰۲۲ به ۴.۱ میلیارد پوند رسیده است.
در ابتدای قرن بیست‌و‌یکم، رقم دستمزدها کمتر بود، اما همچنان برای پشتیبانی از ستاره‌های بزرگ کافی به‌نظر می‌رسید. دیوید جیمز، دروازه‌بان سابق تیم ملی انگلیس، که برای تیم‌هایی چون لیورپول، منچسترسیتی، استون ویلا، وست‌هم و پورتسموث بازی کرد، در سال ۲۰۱۴ ورشکسته شد و مجبور شد مجموعه یادگاری‌هایش را به فروش بگذارد. گزارش‌ها حاکی از آن بود که طلاق او از همسرش در سال ۲۰۰۵، سه میلیون پوند برایش هزینه داشت.
لی هندری، هافبک سابق استون ویلا، نیز در سال ۲۰۱۲، زمانی که هنوز بازی می‌کرد، با شکایت اداره مالیات بریتانیا با درخواست ورشکستگی مواجه شد. به گفته او، این مشکلات مالی باعث افسردگی شدید و پنج یا شش اقدام به خودکشی شد. او در مصاحبه‌ای با بی‌بی‌سی رادیو ۴ در سال بعد گفت:
قصد داشتم از خانواده‌ام مراقبت کنم و پولم را سرمایه‌گذاری کنم. اما در مسیر، طلاقی داشتم که از نظر مالی مرا از پا درآورد و سرمایه‌گذاری‌هایم در حوزه املاک نیز شکست خورد. به نظر می‌رسید تمام کسانی که به من مشاوره می‌دادند، پاسخی نداشتند. جایی برای کمک نبود.
سرمایه‌گذاری‌های اشتباه و مسائل مالیاتی
دین وینداس
دین وینداس، یکی دیگر از بازیکنانی است که پس از بازنشستگی با مشکلات مالی و روانی روبه‌رو شد. وی که در دوران حرفه‌ای خود هفته‌ای ۳۰ هزار پوند درآمد داشت، اکنون ماهیانه تنها ۵۰۰ پوند به اداره مالیات پرداخت می‌کند. او می‌گوید:
در سال ۲۰۰۱ که برای میدلزبرو بازی می‌کردم، شخصی به زمین تمرین آمد و یک فرصت سرمایه‌گذاری در صنعت سینما پیشنهاد داد. اطلاعات زیادی نداشتم، اما دیدم که بسیاری از چهره‌های مشهور در آن مشارکت دارند. با خودم گفتم اگر آن‌ها وارد شده‌اند، من هم باید باشم. او ادامه می‌دهد:
فکر می‌کردم بعد از ۱۵ سال مبلغ خوبی دریافت می‌کنم، اما سال‌ها گذشت و پاکت‌های قهوه‌ای از اداره مالیات می‌آمد. در نهایت، یک قبض مالیاتی ۱۶۴ هزار پوندی دریافت کردم.
وینداس اضافه می‌کند:
من همیشه مالیاتم را پرداخت می‌کردم و فرار مالیاتی نداشتم، فقط در طرح اشتباهی سرمایه‌گذاری کرده بودم. حالا که به گذشته نگاه می‌کنم، می‌دانم تصمیم بسیار بدی بود.
همین مسائل مالیاتی و سرمایه‌گذاری‌های نادرست اغلب در پشت پرده ورشکستگی بازیکنان سابق قرار دارند. به‌عنوان نمونه، اداره مالیات در سال ۲۰۲۳ علیه وس براون، مدافع سابق منچستریونایتد، پرونده‌ای مطرح کرد. براون در یک پادکست گفت:
وقتی پول زیادی به دست می‌آورید، نیاز به افراد درست اطرافتان دارید. و من چنین افرادی نداشتم.
اندرسون هم تأکید می‌کند:
مالیات موضوع بزرگی است. بسیاری از بازیکنان دقیقاً نمی‌دانند باید چه میزان بپردازند. مواردی مانند هزینه‌های ایجنت، بیمه خصوصی و دیگر بندهای مالی ممکن است در کد مالیاتی آن‌ها لحاظ شده باشد. اگر حسابدار شما به این نکات توجه نکند، ممکن است پنج سال بعد با قبض‌های سنگینی مواجه شوید. و اگر نتوانید پرداخت کنید، فاجعه آغاز می‌شود.
طلاق و پیامدهای آن
برخی بازیکنان سابق لیگ برتر مانند کیت گیلزپی و پل مرسون با اعتیاد دست‌و‌پنجه نرم کرده‌اند، اما نرخ بالای طلاق پس از بازنشستگی نیز یکی از دلایل شناخته‌شده فروپاشی مالی است. تقسیم دارایی‌ها در شرایطی که درآمد کاهش یافته، می‌تواند فشار زیادی ایجاد کند.
وینداس نیز تأیید می‌کند که جدایی از همسرش، هلن، برایش آسیب‌زننده بود. او که اخیراً به بیماری دمانس مبتلا شده و زندگی‌اش را از نو ساخته، می‌گوید:
من مقدار زیادی از پولم را در جریان طلاق از دست دادم. این نتیجه کار خودم بود، تقصیر من بود.
وینداس می‌افزاید:
نمی‌توانم از طرف دیگر بازیکنان صحبت کنم چون داستان آن‌ها را نمی‌دانم، اما بسیاری از آن‌ها پس از طلاق ورشکسته می‌شوند. اگر آن سرمایه‌گذاری و طلاق نبود، من هم در چنین شرایطی قرار نمی‌گرفتم.
هرچند هیچ دو داستانی کاملاً مشابه نیستند، اما روند وقایع نشان از یک الگوی تکراری دارد: میلیون‌ها پوند به‌دست می‌آید و سپس از دست می‌رود. پشیمانی زمانی آغاز می‌شود که جریان درآمد متوقف می‌شود. اندرسون در پایان می‌گوید:
نحوه وقوع این اتفاقات و راه‌های پیشگیری از آن‌ها به داشتن افراد مناسب در اطراف شما مربوط می‌شود. من بر آموزش تأکید دارم. لازم نیست همه چیز را بدانید، فقط کافی‌ست بدانید که باید کاری انجام دهید.
