قرارداد صلحی میان امام حسن(ع) و معاویه در سال ۴۱ هجری بود که پس از وقوع جنگ میان آنان صورت گرفت و به کناره‌گیری اجباری امام حسن(ع) از خلافت منجر شد. علت این جنگ عدم بیعت معاویه با امام حسن(ع) به عنوان خلیفه مسلمانان بود
زمینه پذیرش صلح
طبق گزارش ابن اعثم کوفی تاریخ‌نگار قرن چهارم هجری، پس از شهادت امام علی(ع)، مردم عراق به امام حسن(ع) پیشنهاد بیعت دادند؛ اما امام(ع) حاضر به پذیرش بیعت نشد، مگر به شرط آنکه با هر کسی که جنگید، آنها نیز بجنگند و اگر صلح کرد آنها نیز صلح کنند.[۲۵] پس از قبول این شرط، امام(ع) با آنها بیعت کرد.[۲۶]
دلایل پذیرش صلح
مورخان و محدثان بر این باورند که دلایل پذیرش صلح شامل حفظ دین،[۶۳] حفظ جان امام(ع) و خانواده‌اش،[۶۴] حفاظت از جان شیعیان،[۶۵]کوتاهی یاران در مبارزه با معاویه،[۶۶] خیانت سرداران[۶۷] و خطر خوارج[۶۸] بوده است.
به گفته شیخ صدوق، معاویه به اشعث بن قیس و دیگران وعده ۲۰۰ هزار درهم و فرماندهی شام را برای قتل امام حسن(ع) داد؛ لذا امام(ع) برای محافظت از خود زره می‌پوشید و از اجتماعات دوری می‌کرد تا جایی که در یکی از نمازها به ایشان تیراندازی شد، اما آسیبی ندید؛ اما در ساباط توسط یکی از خوارج زخمی شد.[۶۹] دینوری از مورخین قرن سوم هجری، نقل می‌کند که امام حسن(ع) به حجر بن عدی دلیل صلح را تمایل مردم به صلح و بی‌میلی به جنگ دانسته و برای حفظ جان شیعیان و جلوگیری از کشتار، صلح را پذیرفته است.[۷۰]
شیخ صدوق از علمای شیعه قرن چهارم هجری، از امام حسن(ع) نقل کرده که ادامه جنگ باعث نابودی کامل شیعیان می‌شد.[۷۱] ابن عربی، مفسر قرن ششم، بر این باور است که یکی از دلایل صلح امام حسن(ع) این بود که مشاهده کرد خوارج اطراف او را فراگرفته‌اند و اگر با معاویه بجنگد، خوارج بر سرزمین‌ها مسلط می‌شوند و اگر با خوارج وارد نبرد شود، معاویه بر او پیروز می‌شود.[۷۲]
مهدی پیشوایی، در تحلیل صلح امام حسن(ع) بیان می‌کند که با شنیدن خبر رویارویی سپاه امام حسن(ع) و سپاه معاویه، سران روم شرقی که دشمن مشترک هر دو طرف بودند، تصمیم به حمله به سرزمین‌های اسلامی گرفتند. معاویه پس از صلح و آگاهی از حرکت سپاه روم، به دلیل ناتوانی در مقابله با چنین نیرویی، با امپراتوری روم شرقی پیمان صلح بست و متعهد شد صد هزار دینار به آنها بپردازد. در نتیجه، اگر جنگی رخ می‌داد، امپراتوری روم برنده میدان بود، نه امام حسن(ع) و نه معاویه.[۷۳]
نظر امام حسین(ع) درباره صلح
برخی منابع اهل سنت امام حسین(ع) را مخالف صلح معرفی کرده‌اند؛[۱۱] در حالی که مورخان شیعی همچون مهدی پیشوایی و رسول جعفریانمعتقدند امام حسین(ع) صلح را برتر از جنگ می‌دانست و مردم را به پیروی از امام حسن(ع) دعوت می‌کرد. همچنین تا پایان عمر امام حسن(ع) و ده تا یازده سال پس از شهادت وی، بر همین موضع ماند.[۱۲] زمانی که شیعیان افراطی خواستار رهبری امام حسین(ع) شدند هم، او توصیه کرد از قیام خودداری کنند.[۱۳] به گفته سیدعلی خامنه‌اینویسنده کتاب انسان ۲۵۰ ساله، صلح امام حسن(ع) با حمایت امام حسین(ع) انجام شد؛ حتی در واکنش به اعتراض یکی از یاران امام حسن(ع)، امام حسین(ع) قاطعانه از این تصمیم دفاع کرد، بنابراین نمی‌توان گفت اگر امام حسین(ع) جای امام حسن(ع) بود این صلح انجام نمی‌شد.[۱۴]
👇📎
توضیحات کامل
