کلیک کن
از مشخصات فنی J-10C تا تأثیر آن بر توازن قدرت در منطقه؛ آیا جنگنده پیشرفته‌ی چینی، گزینه نهایی ایران برای نوسازی ناوگان هوایی خود خواهد بود؟
تبلیغات
در میانه‌ی دهه ۱۹۸۰، آسمان چین به‌وضوح تصویر گذشته را بازتاب می‌داد: اسکادران‌هایی از جنگنده‌های فرسوده‌ی ساخت شوروی و مدل‌های بومی J-7، که دیگر پاسخگوی نیازهای یک قدرت نوظهور نبودند. اما پشت‌صحنه پروژه‌ای در حال شکل‌گیری بود که می‌توانست صنعت هوافضای نظامی چین را وارد عصر تازه‌ای کند: طرحی با عنوان محرمانه «پروژه شماره ۱۰».
این برنامه در سال ۱۹۸۱ با حمایت مستقیم ژانگ تینگ‌فا، فرمانده وقت نیروی هوایی و موافقت دنگ شیائوپینگ، با بودجه ۵۰۰ میلیون یوان تصویب شد. هدف برنامه روشن اما بلندپروازانه بود: طراحی و ساخت نخستین جنگنده کاملاً بومی چین، بدون تکیه بر مدل‌های شوروی.
محصول نهایی یعنی جنگنده Chengdu J-10 هرچند همه‌ی این اهداف را محقق نمی‌کرد و با ترکیبی از نوآوری داخلی و الگوگیری فنی خارجی توسعه یافت، اما به‌عنوان نقطه‌ی آغاز دگرگونی راهبردی در توان هوایی چین شناخته شد.
ورود J-10 به خدمت در دهه ۲۰۰۰، به نیروی هوایی چین این امکان را داد که به‌تدریج وابستگی خود به واردات هواپیماهای روسی را کاهش دهد و گامی بلند در مسیر خودکفایی نظامی بردارد.
این جنگنده‌ی چینی با طراحی بال دلتا، رادارهای دیجیتال، سامانه‌های پرواز fly-by-wire و آویونیک پیشرفته، اولین سکوی واقعی نظامی برای آزمایش و توسعه فناوری‌هایی چون موتور توربوفن WS-10 بود.
تبلیغات
همچنین نسخه‌های پیشرفته‌تر آن به‌ویژه J-10C، با تجهیز به رادارهای AESA، موشک‌های دوربرد PL-15 و سیستم‌های جنگ الکترونیک، جایگاه این «اژدهای نیرومند» را به‌عنوان یک جنگنده چندمنظوره نسل ۴٫۵ در سطح منطقه‌ای و حتی جهانی تثبیت کردند.
روند توسعه جنگنده J10
سال ۱۹۸۱ هنگامی‌که نیروی هوایی چین (PLAAF) تصمیم گرفت پروژه‌ی ساخت جنگنده‌ی جدید خود را اجرایی کند، رقابتی میان سه مؤسسه طراحی هوافضای داخلی برگزار کرد تا بهترین پیشنهادهای خود را در این زمینه ارائه دهند. برنده‌ی این رقابت شرکت چنگدو بود؛ با طرحی برگرفته از پروژه نیمه‌تمام J-9 که شباهت‌هایی به جنگنده سوئدی Viggen نیز داشت.
جنگنده سوئدی Viggen
جنگنده چینی J-10
جنگنده Chengdu J-10 با نام رمز Vigorous Dragon به نخستین پروژه موفق چین برای طراحی یک جنگنده چندمنظوره پیشرفته تبدیل شد؛ گرچه پیشبرد این طرح ساده نبود. بر خلاف بسیاری از پروژه‌های هوایی که معمولاً تنها به ۳۰ درصد فناوری جدید نیاز دارند، در طراحی J-10 بیش از ۶۰ درصد فناوری نوین به‌کار گرفته شد که به معنای ورود به قلمرویی ناشناخته و پرریسک بود.
تبلیغات
بیش از ۶۰ درصد از فناوری‌هایی که در توسعه‌ی جنگنده جی ۱۰ استفاده‌شدند، تکنولوژی‌های جدید بودند
چنگدو در ابتدا قصد داشت این هواپیما را برای برتری هوایی طراحی کند، اما به‌مرور توانایی‌های تهاجمی و عملیات در تمام شرایط آب‌وهوایی را هم به آن افزود. به‌این‌ترتیب جنگنده جی ۱۰ از نظر کلاس پروازی، در رده جنگنده‌های سبک نظیر F-16 و MiG-29 قرار می‌گرفت.
نخستین پرواز جنگنده J-10 در سال ۱۹۹۸ و با موتور توربوفن روسی AL-31FN انجام شد
پس از ۱۷ سال تلاش، نخستین پرواز J-10 در ۲۳ مارس ۱۹۹۸ با موتور توربوفن روسی AL-31FN انجام شد. ورودی هوای نیمه‌بیضوی زیر بدنه، با طراحی ساده و مؤثر، هوای پایدار موردنیاز موتور را تأمین می‌کرد.
با ورود رسمی J-10 به خدمت در سال ۲۰۰۵، چین به جمع معدود کشورهایی پیوست که توان طراحی و تولید جنگنده نسل چهارم را به‌صورت مستقل دارند.
عکاس: Kaboldy / Wikimedia Commons
ویژگی بصری بارز J-10 در طراحی بال دلتا کانارد آن دیده می‌شود: بال‌های مثلثی با دو کانارد مفصلی در جلو که پایداری، مانورپذیری و عملکرد در زوایای حمله بالا را بهبود می‌بخشند. این ترکیب آیرودینامیکی در کنار بدنه چابک، به جنگنده قابلیت انجام مانورهای دقیق در درگیری‌های نزدیک را می‌دهد.
گرچه برخی منابع غربی و مهندسان روسی معتقدند که جنگنده جی ۱۰ با بهره‌گیری از برنامه‌ها و فناوری‌های جنگنده‌ی Lavi ساخته شده است، ولی چین و طراحان اصلی هواپیما این ادعا را تکذیب کرده‌اند و توسعه‌ی جنگنده را پروژه‌های قدیمی‌تر چین نظیر جی ۹ نسبت می‌دهند.
با ورود رسمی J-10 به خدمت در سال ۲۰۰۵، چین به جمع معدود کشورهایی پیوست که توان طراحی و تولید جنگنده نسل چهارم را به‌صورت مستقل دارند.
آیا ایران می‌تواند J-10C بخرد؟
پس از لغو تحریم تسلیحاتی سازمان ملل در سال ۲۰۲۰، بحث پیرامون نوسازی ناوگان هوایی ایران و مذاکره با کشورهای مختلف برای خرید جنگنده‌های نسل جدید جدی‌تر شد.
براساس گزارش برخی رسانه‌های بین‌المللی، ایران از اواخر سال ۲۰۲۴ مذاکراتی را با چین برای خرید جنگنده‌های J-10C آغاز کرده و منابع نزدیک به این مذاکرات از بررسی خرید حدود ۳۶ فروند از این هواپیما خبر داده‌اند. باوجود انتشار برخی خبرهای پراکنده درباره‌ی تحویل زودهنگام این جنگنده‌ها، تاکنون هیچ مقام رسمی در ایران یا چین این موضوع را تأیید نکرده است.
تحلیلگران معتقدند که در صورت نهایی‌شدن این معامله، ایران می‌تواند به بخشی از توانمندی‌های هوایی نوین منطقه‌ای دست یابد.
البته باید در نظر داشت که فرایند خرید تجهیزات نظامی پیچیده و زمان‌بر است و به عوامل متعددی مانند شرایط سیاسی، سازوکارهای مالی و ملاحظات فنی بستگی خواهد داشت. تا این لحظه خرید جنگنده‌های J-10C در مرحله‌ی مذاکره و ارزیابی باقی‌مانده و نمی‌توان از آن به‌عنوان یک قرارداد قطعی یاد کرد.
جنگنده‌ی J-10C به لطف فاکتورهایی مانند مشخصات فنی چشمگیر و سیستم‌های مدرن روز، قیمت رقابتی، توانمندی‌های رزمی متنوع و درنهایت نبرد موفقیت‌آمیز در برابر همتای فرانسوی، به گزینه‌ی جذابی برای کشورهایی تبدیل شده که به دلایل مالی یا محدودیت‌های سیاسی قادر به خرید جنگنده‌های آمریکایی اروپایی نیستند؛ روندی که نشان می‌دهد این جنگنده در آینده نیز نقش پررنگ‌تری در بازار جهانی تسلیحات ایفا خواهد کرد.
