مدتی است که در رسانههای تلویزیونی و رادیویی اسپانیا بحثهایی درباره وینیسیوس جریان دارد که بهنظر من از پایه نادرست است و لازم میدانم نکاتی را اضافه کنم. لالیگا تحقیقاتی را درباره توهینهای نژادپرستانه علیه وینیسیوس در ورزشگاه «کارلوس تارتیره» آغاز کرده و باشگاه رئال اوویدو نیز وعده داده است موضوع را تا انتها پیگیری کند. با این حال، در حالی که نهادهای رسمی مشغول رسیدگیاند، فضای رسانهای اسپانیا همچنان در نقطهای تکراری متوقف مانده است: همگان منشأ عصبانیت این بازیکن برزیلی را ــ توهینهای نژادپرستانه ــ میپذیرند، اما در عین حال رفتارهای او را نکوهش میکنند.
این الگو بارها تکرار میشود: «بله، به او توهین میشود، اما باید بهتر رفتار کند». گویی این دو موضوع را میتوان از هم جدا کرد؛ در حالی که بخشی از یک فرایند واحد هستند. واکنشهای وینیسیوس ــ از درگیری با تماشاگران گرفته تا حرکات تحریکآمیز ــ برخاسته از همان منبعی است که اعتراضش به نژادپرستی را شکل میدهد: مبارزه دائمی با فضایی خصمانه.
جامعهشناسانی چون دوبوا و فرانتس فانون سالها پیش این تجربه را توضیح دادهاند: زیستن با «هویتی دوگانه» و تحمیل باری مضاعف بر فرد سیاهپوست که باید برای پذیرفته شدن، دو برابر تلاش کند. همین فشارهاست که به شکل خشم، تنش و رفتارهایی ظاهر میشود که از بیرون شاید افراطی جلوه کند، اما در واقع شکلی از بقا و مقاومت است. مسئله تنها در گفتهها خلاصه نمیشود، بلکه در گویندگان نیز هست. در رسانههای ورزشی اسپانیا عمدتاً مردان سفیدپوست حضور دارند و تنوع نژادی یا جنسیتی اندکی دیده میشود. این بدان معنا نیست که رسانهها آشکارا نژادپرستاند، بلکه به دلیل نبود دیدگاههای گوناگون، تحلیلها ناقص و یکسویه باقی میماند. همانطور که استوارت هال یادآوری کرده بود: رسانهها صرفاً اطلاعات منتقل نمیکنند، بلکه معنا میسازند.
بنابراین وقتی از وینیسیوس خواسته میشود «فقط بازی کند و سکوت اختیار کند»، این بازتولید نوعی «نژادپرستی بینژادپرست» است؛ یعنی چارچوبهایی فرهنگی که بدون توهین مستقیم، واکنش قربانی را مقصر جلوه میدهد. من بهعنوان فردی سفیدپوست، میدانم هرگز عمق تجربه زیستن با نژادپرستی را درک نخواهم کرد. اما آموختهام که تنها با حضور صداهای متنوع ــ چه از نظر نژاد، جنسیت، طبقه اجتماعی یا گرایش ــ میتوان به بحثی غنی و منصفانه دست یافت.
رسانههای اسپانیا شاید تعمداً نژادپرستانه عمل نکنند، اما کافی نیست که صرفاً وجود توهینها را بپذیرند و در عین حال شخصیت وینیسیوس را سرزنش کنند. رفتار او، از اعتراض تا نوع بازیاش، جداییناپذیر از تجربه زیستهاش است. روزی که این واقعیت در تحلیلها پذیرفته شود، قضاوتها هم عادلانهتر خواهد بود و مهمتر از آن، انسانیتر.
گیلرمو بالاگه – خبرنگار طرفدار بارسلونا در سی بی اس
