۱. تعریف مسئله🔻
تسلسل علّی یعنی:
هر موجود یا رویداد، علتش موجود یا رویداد دیگری است، و این زنجیره تا بی‌نهایت ادامه داره، بدون هیچ علت آغازین.
در منطق ، «امکان» یعنی تناقضی در تصورِ مفهوم وجود نداشته باشد.
اما تسلسل علّی دو مشکل بنیادین داره:🔻
🔸️الف) وابستگی بدون بنیان
هر موجود وابسته، وجود خود را از چیزی دیگر می‌گیره.
اگر همه وابسته باشن، هیچ‌کدام ذاتاً «دارای» وجود نیستن
نتیجه: ما زنجیره‌ای از نیاز به وجود داریم، ولی هیچ‌چیزی که این نیاز را برطرف کنه در کار نیست. (محال)
اگر همهٔ موجودات وابسته باشن و هیچ‌کدام خودش مستقل نباشه ، زنجیرهٔ وابستگی هیچ‌وقت به «شروع» نمی‌رسه.
بدون نقطهٔ شروع بالفعل، هیچ چیزی در عالم فعلیت پیدا نمی‌کند.
پس باید یک موجود مستقل و بی‌نیاز از علت وجود داشته باشد تا زنجیره روی آن تکیه کند.
🔸️ب) فعلیت نیاز به نقطه تکیه دارد
تحقق یک وابستگی (علت–معلول) نیازمند آن است که علت بالفعل باشه
اگر همه علل در انتظار علت قبل‌تر باشند، هیچ‌وقت نوبت به تحقق فعلی نمی‌رسه
بنابراین فرضِ تحقق یک زنجیره‌ی بی‌نهایت وابسته، خودتناقض هست
برای آنکه A، B را ایجاد کند، A باید بالفعل موجود و مؤثر باشه
اگر A هم منتظر C باشد، و C منتظر D، و این ادامه یابد، هیچ‌گاه فعلیت آغاز نمی‌شود
در نتیجه، اثر هرگز به وجود نمی‌آید، و این با واقعیت مشاهده‌شده (وجود آثار) ناسازگاره
مثال ها🔻
شاخه ها بدون تنه 🔷️
هر شاخه درخت به دیگری وصله و نگه اش داشته ولی هیچ تنه ای در کار نیست
هیچ شاخه ای به وجود نمی اد
زنجیر گیر‌کرده🔷️
زنجیری را تصور کن که هر حلقه را حلقه قبل نگه داشته، ولی هیچ حلقه‌ای به دیوار یا ستون وصل نیست.
کل زنجیر در هوا معلق می‌ماند — خیالی و بدون پشتیبان
قطاری با واگن‌های بی‌لوکوموتیو🔷️
هر واگن توسط واگن جلویی کشیده می‌شود، ولی هیچ لوکوموتیو واقعی در کار نیست. قطار هرگز حرکت نخواهد کرد.
.
نکته :
فرقش با بی‌نهایت ریاضی🔻
در ریاضی، بی‌نهایتِ اعداد یا توالی‌ها اختیاراً مفروض گرفته می‌شود، بدون نیاز به «وجود مستقل» برای اعضا.
در علیت، هر عضو به یک منبع حقیقی برای وجودش نیاز دارد، که این را نمی‌توان صرفاً با «فرض» پر کرد.
به قول حکمای مشاء و متکلمان: تسلسل علّی «امکان وقوع» ندارد، حتی اگر فرضاً بی‌زمان باشد.
نتیجه🔻
تسلسل علّی نه در فیزیک شدنی است (به خاطر محدودیت زمان و انرژی)، نه در منطق فلسفی (به خاطر نیاز به علت قائم به ذات).
تسلسل علل فاعلی به معنای وابستگی هم‌زمانِ بدون علت مستقل، تناقض‌آمیز و ناممکن است.
ناگزیر باید علتی بی‌نیاز از علت (واجب‌الوجود) وجود داشته باشد که زنجیره را آغاز کند
