آنالیز فوتبال امروز وارد دنیای تازه‌ای شده است.
تا همین چند سال پیش، باشگاه‌ها نهایتاً به آمارهای ساده‌ای مثل تعداد شوت‌ها، پاس‌ها و کرنرها دسترسی داشتند. اما حالا حجم و دقت داده‌های فوتبالی به حدی رسیده که شگفت‌انگیز است.
استفاده از جلیقه‌های GPS (سیستم موقعیت‌یاب جهانی) که زمانی نماد استفاده تکنولوژی در فوتبال مدرن بود، امروزه امری رایج است و باشگاه‌ها سرعت، مسافت طی‌شده، شتاب‌ها و کاهش سرعت هر بازیکن را در هر جلسه تمرین و روز مسابقه کنترل می‌کنند.
ردیابی سنتی بازیکنان به باشگاه‌ها کمک کرده تا موقعیت و حرکات بازیکنان را ثبت کرده و با آمار بازی ترکیب کنند. این کار نشان می‌دهد هر بازیکن در هنگام نداشتن توپ تا چه اندازه در بازی نقش دارد.
اگر آمار بازی صدها داده از هر مسابقه به دست می‌دهد، داده‌های ردیابی به هزاران یا حتی میلیون‌ها مورد می‌رسند. و وقتی صحبت از «ردیابی اسکلتی» باشد، تعداد این داده‌ها در یک مسابقه به صدها میلیون می‌رسد.
ردیابی اسکلتی چیست؟
داده‌های اسکلتی در واقع حرکات بدن را از زاویه‌ی بیومکانیک (علم بررسی حرکت و نیروهای وارد بر بدن انسان) ثبت می‌کنند. این سیستم مفاصل اصلی مثل شانه، لگن، آرنج، زانو، مچ پا، سر و حتی چشم‌ها را دنبال می‌کند تا یک تصویر سه‌بعدی دقیق از وضعیت بدن بازیکن بسازد.
این فناوری سال‌هاست در صنعت فیلم‌سازی و بازی‌های ویدیویی برای ضبط حرکت‌های طبیعی انسان استفاده می‌شود. ورزش‌هایی مثل بیسبال و بسکتبال از اوایل دهه ۲۰۱۰ آن را به کار گرفته‌اند، اما در فوتبال، داده‌های مربوط به وضعیت بدن هنوز فناوری نسبتاً تازه‌ای به شمار می‌رود.
این سیستم معمولاً با نصب حدود ۳۰ دوربین ویژه در ورزشگاه راه‌اندازی می‌شود تا ۲۹ نقطه‌ی اصلی بدن هر بازیکن در زمین را دنبال کند. اگر ردیابی سنتی موقعیت بازیکن را با ۲۵ فریم در ثانیه ثبت می‌کرد، ردیابی اسکلتی این وضوح را تا ۱۰۰ فریم در ثانیه بالا می‌برد.
فیفا و یوفا اکنون داده‌های ردیابی اسکلتی را برای فناوری نیمه‌خودکار آفساید (SAOT) به کار می‌برند. این سیستم اطلاعات حرکات بدن بازیکن را با ردیابی دقیق توپ ترکیب می‌کند تا تصمیم‌گیری درباره آفساید به شکل دقیق‌تر و عینی‌تر انجام شود.
این فناوری اولین بار در جام جهانی ۲۰۲۲ در قطر به کار گرفته شد و پس از آن در لیگ قهرمانان اروپا، سری آ، لا لیگا و از آوریل ۲۰۲۵ در لیگ برتر انگلیس نیز مورد استفاده قرار گرفته است.
شرکت Genius Sports، ارائه‌دهنده رسمی سیستم ردیابی لیگ برتر انگلیس با فناوری Second Spectrum است و از اکتبر ۲۰۲۲ داده‌های ردیابی اسکلتی را در این لیگ جمع‌آوری می‌کند.
فناوری نیمه خودکار آفساید در جام جهانی 2022 قطر برای اولین بار مورد استفاده قرار گرفت.
شرکت Genius به جای سرمایه‌گذاری روی دوربین‌های سنگین و گران‌قیمت، آیفون‌های معمولی را داخل قاب‌های ضدآب در هر ورزشگاه نصب کرده است. این دوربین‌ها حرکت همه بازیکنان را با نرخ فریم بسیار بالا ردیابی می‌کنند.
«قبلاً ما از ردیابی مرکز جرم استفاده می‌کردیم و تنها یک تگ روی هر بازیکن داشتیم،» مت فلکنستاین، مدیر ارشد محصول Genius Sports، می‌گوید. «با این روش تقریباً می‌شد فهمید بازیکن در زمین کجاست، با چه سرعتی حرکت می‌کند و به چه جهتی می‌رود، اما نمی‌شد اطلاعات بیشتری از آن استخراج کرد.»
«اکنون ما ۳۰ زاویه مختلف داریم که می‌توان آن‌ها را به‌طور مداوم ثبت کرد. با ترکیب همه این ورودی‌ها، امکان مثلث‌بندی نماها از زوایای مختلف دوربین فراهم می‌شود و این باعث می‌شود بتوان بازسازی سه‌بعدی بازی را به‌صورت زنده انجام داد.»
تجربه هواداران با واقعیت مجازی
فراتر از تصمیم‌های آفساید، یکی از کاربردهای اصلی این داده‌ها، ارتقای تجربه تماشای زنده بازی برای هواداران بوده است. در جام باشگاه‌های جهان، شرکت META با پلتفرم ورزشی DAZN همکاری کرد تا با استفاده از هدست واقعیت مجازی Meta Quest پوشش جذاب و همه‌جانبه‌ای از مسابقات ارائه دهد.
علاوه بر پخش زنده با زاویه ۱۸۰ درجه، شرکت META توانست با استفاده از ردیابی اسکلتی، بازسازی مجازی تمام ۲۲ بازیکن روی یک میز سه‌بعدی را همگام با بازی زنده ایجاد کند، به‌طوری که انگار در حال تماشای یک بازی Subbuteo (آشنایی با بازی Subbuteo) به صورت زنده هستید.
مارک لانگ، معاون اجرایی بازاریابی محصول و استراتژی در DAZN، می‌گوید: «هیچ مانعی برای انتخاب هر زاویه دیدی که بخواهید وجود ندارد، زیرا همه چیز به‌صورت دیجیتالی و مبتنی بر داده‌ها ساخته شده و هیچ دوربین ثابت و محدودی وجود ندارد.»
«می‌توان کنترل کامل را به کاربر داد و زاویه دید مورد نظرش را انتخاب کرد — به‌عنوان مثال، می‌توان یک گل را از دید مهاجم یا دروازه‌بان بازپخش کرد. وقتی کسی می‌گوید: «این شوت آسان بود»، خب، از دید (لیونل) مسی ببینید، آیا شما آن گل را می‌توانستید بزنید؟»
همکاری DAZN با META، فرصت‌های تازه‌ای برای آینده ایجاد کرده و گفتگوهایی با برترین لیگ‌های داخلی اروپا در جریان است تا تجربه‌ای مشابه برای هواداران ارائه شود. این فناوری آن‌قدر سریع در حال پیشرفت است که تماشای بازنمایی تقریباً کامل بازیکن مورد علاقه از زاویه‌ای که تماشاگر می‌خواهد، به واقعیت نزدیک شده است.
لانگ می‌گوید: «ما در حال بررسی فناوری‌های دیگری مانند ویدئوی حجمی (Volumetric Video) هستیم که از صنعت فیلم نشأت می‌گیرد. با استفاده از این روش می‌توان یک فرد را با ۱۰۰ دوربین ثبت کرد و یک آواتار واقعی ساخت که دقیقاً شبیه خود فرد باشد و بتوان آن را متحرک کرد. این روش منابع زیادی می‌طلبد و شاید برای تولید زنده مناسب نباشد، اما فناوری همچنان در حال پیشرفت است.»
جزئیات بیشتر با ۳D Mesh
Genius Sports تأکید می‌کند که آخرین نوآوری آن‌ها از ردیابی شبکه‌ای سه‌بعدی بهره می‌برد تا محدود به ۲۹ نقطه اسکلتی نباشد. با استفاده از آیفون‌هایشان، می‌توانند تا ۱۰٬۰۰۰ نقطه سطحی هر بازیکن را بیش از ۲۰۰ بار در ثانیه بررسی کنند.
فلکنستاین می‌گوید: «این ردیابی امکان دسترسی به جزئیات بسیار دقیق را فراهم می‌کند. یک نمونه خوب آن فناوری نیمه خودکار آفساید است که در لیگ برتر استفاده می‌کنیم، جایی که ممکن است نیاز باشد جزئیات تا سطح نوک انگشت پا مشخص شود.»
نتیجه این تحلیل این است که می‌توان یک «دو قلوی دیجیتال» با وضوح بالا از بازی ایجاد کرد. فناوری بازپخش سه‌بعدی فراگیر Genius این امکان را می‌دهد که دقیقاً از دید یک بازیکن خاص در لحظه انجام یک اقدام مشخص، موقعیت خود را مشاهده کنید.
فلکنستاین می‌گوید: «میدانیم که لبران جیمز از فناوری ما برای بهبود پرتاب‌های خود استفاده می‌کند.»
«او در فصل گذشته به استفاده از این فناوری برای بهبود پرتاب‌های سه‌امتیازی خود از سمت چپ زمین اشاره کرده بود. بنابراین می‌تواند ده‌ها یا صدها نمونه از پرتاب‌های خود از بخش‌های دیگر زمین که درصد موفقیت در آن‌ها بالاتر است را مشاهده کرده و آن‌ها را با سمت چپ زمین مقایسه کند.»
کاربرد در آموزش و تاکتیک
تحلیل Monday Night Football شبکه Sky Sports از نسخه اولیه این فناوری استفاده کرد، زمانی که جیمی کاراگر گل پیر امیریک اوبامیانگ به اورتون را بررسی می‌کرد. برای مربیان و تحلیل‌گران، این فناوری امکان کار مستقیم با بازیکنان و بازسازی یک توالی بازی از دیدگاه شخص اول — و مرور تصمیم‌گیری‌های آن‌ها به‌صورت زنده — را فراهم می‌آورد.
فلکنستاین می‌گوید: «بازیکنان این فناوری را دوست دارند، چون احساس می‌کنند مربی‌شان دائماً به آن‌ها نشان می‌دهد چه کارهایی می‌توانستند انجام دهند، حتی با مشاهده یک نما از پخش تلویزیونی. همچنین بازیکنان به سرعت اشاره می‌کنند که مربیان قادر نبودند آنچه آن‌ها می‌دیدند را مشاهده کنند.»
باشگاه ویبورگ در لیگ برتر دانمارک از بازپخش‌های سه‌بعدی Genius برای ایجاد گفتگو میان بازیکنان و کادر فنی استفاده کرده است، در حالی که ناتینگهام فارست از طرفداران این فناوری بوده‌اند تا مربیان بتوانند وضعیت بدنی بازیکنان را — به ویژه در تحلیل ضربات ایستگاهی — بهتر بررسی کنند.
فلکنستاین می‌گوید: «بازبینی توالی‌های کلیدی یا ضربات ایستگاهی در قالب سه‌بعدی، کاری است که اکنون بیشتر انجام می‌شود. اما بررسی توالی‌های کلیدی حریف پیش‌رو و داشتن دیدی فراگیر از این ضربات ایستگاهی از دیدگاه آن‌ها نیز ارزشمند است.»
کاربرد در تحلیل حریف و انتقال بازیکن
نحوه بهره‌گیری از این فناوری در پنجره نقل‌وانتقالات جایی است که کار واقعاً می‌تواند جذاب و هیجان‌انگیز شود.
اکنون بسیاری از باشگاه‌ها داده‌های ردیابی سنتی را با داده‌های رویدادی ترکیب می‌کنند تا معیارهای اختصاصی برای کمک به فرآیند جذب بازیکن ایجاد کنند، اما ردیابی اسکلتی جزئیاتی اضافه می‌کند که می‌تواند تقریباً هیچ ویژگی از بازیکن را بدون بررسی باقی نگذارد.
اگر بخواهید واقعاً پروفایلی از یک مهاجم سنتی «پشت به دروازه» بسازید که بتواند با استفاده از آرنج خود مدافع وسط حریف را مهار کرده و تیمش را به جلو ببرد، به‌طور واقعی امکان دارد که بتوانید چنین فهرست کوتاهی را تنها با داده‌ها ایجاد کنید.
مشکل اصلی باشگاه‌ها این است که به‌دست آوردن چنین داده‌های دقیقی در مقیاس وسیع دشوار است.
FIFA با همکاری شرکت Hawk-Eye Innovations، تیم تحقیق و توسعه اختصاصی خود را دارد که وظیفه تبدیل این داده‌های حجیم به اطلاعات معنادار و کاربردی برای مربیان، کادر پزشکی و داوران مسابقه را بر عهده دارد.
به منظور توسعه دسترسی به این داده‌ها، برنامه نوآوری FIFA امسال با همکاری مؤسسه فدرال فناوری زوریخ (ETH Zurich) یک رقابت برگزار کرد و افراد را به چالش کشید تا تنها با استفاده از تصاویر پخش تلویزیونی، داده‌های ردیابی اسکلتی تولید کنند.
اجرای این روش برای برآورد دقیق حالت بدن تنها با یک دوربین، چالشی بزرگ است. اگر کسی در این کار موفق شود، باشگاه‌ها می‌توانند ردیابی اسکلتی را به‌طور کامل در فرآیند جذب بازیکن خود وارد کنند و بدین ترتیب بتوانند آن مهاجم «پشت به دروازه» را با بررسی لیگ‌های مختلف سراسر جهان پیدا کنند.
با این حال، توانایی پردازش این حجم از داده‌های جزئی تنها از یک بازی، اکنون به‌خوبی امکان پذیر شده و هر حرکت و تغییر مسیر بازیکن را با دقت شگفت‌آوری ردیابی می‌کند.
تنها چیزی که مانع پیشرفت بیشتر می‌شود، محدودیت تخیل انسان است.
منبع: Skeletal tracking is football analytics’ new chapter – this is why
نویسنده: Mark Carey
