پست کاملتر
https://www.tarafdari.com/node/2675858
🟣تصمیمات بلند مدت 🟣
بازه : 👈بیش از چند دقیقه ( تا چند ساعت و روز و هفته و ماه )
در این نوع تصمیمها، چند مشخصه وجود دارد:
فرد ساعتها، روزها یا حتی هفتهها به گزینهها فکر میکند؛
آینده، پیامدهای اجتماعی، اخلاقی، قانونی را تصور و تحلیل میکند؛
مدام بین گزینهها بازاندیشی و وزندهی انجام میدهد.
🔬 از دید علوم اعصاب:
این فرایند در نواحی جلوی مغز یعنی Dorsolateral Prefrontal Cortex (dlPFC)،
و Orbitofrontal Cortex (OFC) و Anterior Cingulate Cortex (ACC) انجام میشود.
این نواحی خاص مسئول:
برنامهریزی بلندمدت،
ارزیابی پیامدها،
بازداری رفتارهای تکانهای (impulses)،
و تطبیق تصمیم با ارزشها و قواعد اجتماعیاند.
بنابراین، در تصمیمهای بلندمدت، آگاهی فعالانه دخالت میکند — نه فقط شاهد است.
مراحل عصبی / شناختی تصمیم بلندمدت
۱.مرحله جمع آوری اطلاعات 🔹
ناحیههای هیپوکامپ و قشر پسپیشانی فعال میشوند تا اطلاعات گذشته، تجارب و دانش موجود را بازیابی کنند.
مغز شروع به ساخت تصویر آینده از سناریوهای ممکن میکند.
۲. مرحلهی تحلیل و سنجش پیامدها🔹
در این مرحله قشر پیشپیشانی جانبی (DLPFC) بیشترین فعالیت را دارد.
این ناحیه مسئول تفکر انتزاعی، مقایسهی بلندمدت سود و زیان، ارزشها، و اهداف شخصی است.
همین بخش «واحد تصمیمگیری آگاهانه» مغز محسوب میشود.
۳. مرحلهی ارزشگذاری عاطفی🔹
ناحیههای ventromedial prefrontal cortex (vmPFC) و insula ارزیابی احساسی و اخلاقی تصمیم را محاسبه میکنند.
مغز در این سطح سعی میکند بین منطق و احساس توازن برقرار کند تا تصمیم، هم قابلاجرا و هم سازگار با هویت فرد باشد.
۴. مرحلهی انتخاب نهایی و تثبیت🔹
ارتباط میان قشر پیشپیشانی و قشر حرکتی اولیه و نواحی پاداش (nucleus accumbens) تصمیم را از سطح شناختی به سطح اجرایی منتقل میکند.
این همان لحظهی تحقق اراده یا اختیار واقعی است.
در این سطح، تصمیمگیری تابع مکانیسمهای شناختیِ منطقی و انعطافپذیر است، نه فقط واکنشهای ناخودآگاه.
⇨ بنابراین انسان در تصمیمهای بلندمدت واقعاً دارای اختیار فعال و آگاهانه است.
🟡تصمیمات میان مدت :🟡
بازه 👈چند دقیقه
تصمیم میانمدت معمولاً:
در مدت چند ده ثانیه تا چند دقیقه شکل میگیرد.
شامل چند گزینه با پیامدهای قابلپیشبینی کوتاه تا متوسط است.
مغز هم از سیستم ناخودآگاه سریع (System 1) استفاده میکند و هم از سیستم آگاهانه کند و منطقی (System 2).
فرآیند عصبی تصمیم میانمدت
۱.مرحلهی ناخودآگاه (پیشنهاد اولیه)🔹
ابتدا نواحی آمیگدال، گنگلیای پایه و قشر پاداش سیگنالهای سریع شهودی میفرستند.
این سیگنالها معمولاً بر اساس تجربههای گذشته، احساسات یا پاداش فوری شکل میگیرند.
۲.مرحلهی تحلیل آگاهانه🔹
سپس بخش قشر پیشپیشانی پشتیجانبی (DLPFC) و قشر سینگولیت قدامی (ACC) وارد شده و پیامد گزینهها را میسنجند.
این مرحله شامل مقایسهی سود و زیان، پیشبینی پیامدها و ارزیابی کوتاهمدت آینده است.
۳.مرحلهی ادغام و انتخاب🔹
مغز در این مرحله بین گزینههای ناخودآگاه و تحلیلهای منطقی هماهنگی ایجاد میکند.
بخش پریفرونتال میانی (mPFC) نقش میانجی دارد و تصمیم نهایی را به نواحی حرکتی مغز میفرستد.
اختیار آگاهانه وجود دارد ولی محدودتر از تصمیمهای بلندمدت است.
آگاهی نقش «تنظیمکننده و اصلاحکننده» دارد نه نقش کاملِ «خلق تصمیم».
ترکیب دو سطح ناخودآگاه و آگاهانه باعث انعطاف بالای رفتار انسانی میشود — یعنی مغز میتواند هم سریع پاسخ دهد، هم منطقی ارزیابی کند.
🟢تصمیمات کوتاه مدت 🟢
بازه : چند ثانیه یا صدم ثانیه (بسیار کوتاه )
فرآیند عصبی تصمیم کوتاهمدت
۱.فعال شدن ناخودآگاه (پیشنهاد اولیه مغز)🔹
محرک (مثل تصویر، صدا، احساس خطر یا پاداش) ابتدا وارد سیستم لیمبیک و گنگلیای پایه میشود.
این نواحی مغز بر اساس تجربههای گذشته، سریع یک «پاسخ پیشنهادی» تولید میکنند؛ مثلاً حرکت، گفتار یا اجتناب.
این همان چیزی است که در آزمایشهای لیبت (Benjamin Libet) به عنوان «پتانسیل آمادگی» قبل از تصمیم آگاهانه مشاهده شد.
یعنی مغز قبل از اینکه ما احساس کنیم تصمیم گرفتهایم، از نظر عصبی تصمیم اولیه را ساخته است.
۲.لحظهی آگاهی و تأیید / رد🔹
حدود ۰٫۳ تا ۰٫۵ ثانیه بعد، قشر پیشپیشانی (Prefrontal cortex) و ناحیه ACC (anterior cingulate cortex) فعال میشوند.
این بخشها سیگنال پیشنهادی را بررسی میکنند و تصمیم میگیرند تأیید یا لغو (veto) کنند.
این همان لحظهای است که «اختیار محدود» وارد عمل میشود — کنترل در حد انتخاب انجام یا عدم انجام عمل.
۳.اجرای عمل 🔹
اگر تأیید شود، دستور حرکت به قشر حرکتی اولیه (motor cortex) میرسد و عمل انجام میگیرد.
اگر رد شود، سیگنال رفتاری خاموش میشود، و پاسخ لغو میگردد.
این عملکرد لحظهای تقریباً در تمام تصمیمهای روزمره فعال است.
شواهد علمی مهم
آزمایشهای لیبت، Soon، و هگارد ثابت کردند که حدود نیم ثانیه قبل از تصمیم آگاهانه، سیگنال مغزی تصمیم شروع شده است.
اما مطالعات بعدی نشان دادند آگاهی توان توقف یا اصلاح تصمیم را دارد — به معنای باقیماندن هستهای از اختیار حتی در تصمیمهای سریع.
در تصمیمهای کوتاهمدت، اختیار انسان وجود دارد اما محدود است — بیشتر به شکل «حق تأیید/لغو» است تا «خلق و هدایت کامل تصمیم».
🔻میزان اختیار کلی در هر نوع تصمیم 🔻
🔹 کوتاهمدت
ناخودآگاه (سیستم واکنشی عصبی)
فقط تأیید یا لغو و حق وتو
(کم)
🔸 میانمدت
تعامل آگاه و ناخودآگاه
اصلاح، تعدیل و انتخاب نهایی ⚖️
(متوسط)
🔹 بلندمدت
آگاهی و قشر پیشپیشانی
تحلیل، برنامهریزی و انتخاب هدف
(زیاد )– اختیار فعال و آگاهانه
نتیجه گیری 🔥
🔑پس در هر سه نوع تصمیم گیری سطحی از اختیار آزاد وجود دارد در تصمیمات بلند مدت نقش آن متوسط و در تصمیمات بلند مدت نقش آن بالا و فعال است در تصمیمات کوتاه مدت هم حق تایید یا رد دارد .
