🌍 بومی‌سازی الگوی LTAD در ایران
تربیت بازیکنان خلاق، متفکر و شاد در فوتبال پایه
🔥 خطاب به مربیان «فریز شده» و مربی‌نماهای فوتبال پایه
✍️ محمدخالد دودمان ؛ مدرس و محقق فیتنس و فوتبال
⚠️ مقدمه ی بر بحران خاموش در فوتبال پایه ایران
در بسیاری از مدارس فوتبال ایران، نسلی از مربیان با تجربه‌ی ظاهری اما تفکر سنتی، هنوز با روش‌های دهه‌های گذشته تمرین می‌دهند؛
تمریناتی خشک، بدون خلاقیت، پر از فریاد، تحقیر و نتیجه‌گرایی افراطی.
این مربیان، که گاه خود را «پایه‌گذار فوتبال حرفه‌ای» می‌دانند، در واقع مربیان فریز شده هستند یعنی در نقطه‌ای از زمان متوقف شده‌اند و دیگر یادگیری، مطالعه و رشد علمی ندارند.در کنار آن‌ها، گروهی از مربی‌نماها نیز با تکیه بر تبلیغات، مسابقات نمایشی و عکس‌های فریبنده، فوتبال پایه را از مسیر تربیتی خود منحرف کرده‌اند؛در حالی که کودک، ابزار تبلیغ نیست، بلکه سرمایه‌ی انسانی آینده‌ی فوتبال کشور است.
🚫 ویژگی‌های مربی فریز شده و مربی‌نما
اقتدار را در فریاد جست‌وجو می‌کند.
تمرین را با جنگ اشتباه می‌گیرد، نه بازی.
کودک را مثل بزرگسال می‌بیند.
باور دارد که «کودک باید ببازد تا یاد بگیرد»، نه اینکه «بازی کند تا رشد کند».
از علم روز و روان‌شناسی کودک بی‌خبر است.
در برابر نقد و تغییر، مقاومت می‌کند.
🎯 نتیجه؟
کودک می‌ترسد، فکر نمی‌کند و فقط اجرا می‌کند؛
در حالی که هدف واقعی فوتبال پایه، پرورش ذهن خلاق، تصمیم‌گیر و شاد است، نه بازیکن فرمان‌پذیر و ترسو.
⚽️ رقابت‌زدگی و تبلیغات کاذب؛ سمِ فوتبال پایه
در سال‌های اخیر، مسابقات نمایشی زیر ۷ تا ۱۳ سال در برخی مناطق کشور به ابزار تبلیغاتی مدارس فوتبال تبدیل شده‌اند.
پوسترهایی با عنوان قهرمان خردسالان یا جام استعدادهای فردا، در حالی منتشر می‌شوند که در پشت آن‌ها،
کودک قربانی فشار روانی، اضطراب نتیجه و رفتارهای مخرب مربیان فریز شده است.
در چنین شرایطی، کودک یاد می‌گیرد که «مهم بردن است، نه یاد گرفتن».
نتیجه:
خلاقیت خاموش می‌شود،
تفکر تاکتیکی از بین می‌رود،
انگیزه‌ی درونی با ترس جایگزین می‌شود.
✅ مربی آگاه می‌داند:
رقابت زودرس در سنین پایه، سم رشد ذهنی و عاطفی کودک است.
هدف، رشد همه‌جانبه و پایدار است، نه مدال و شهرت زودگذر.
🌦 بومی‌سازی تمرین با اقلیم و امکانات ایران
۱. مناطق گرم جنوب و شرق: تمرینات باید کوتاه‌تر، در ساعات خنک‌تر و با تمرکز بر مهارت‌های پایه و بازی‌های شاد انجام شود.
۲. مناطق سرد و کوهستانی غرب: گرم‌کردن طولانی‌تر و فعالیت‌های پویا ضروری است تا از افت دمای بدن جلوگیری شود.
۳. شمال مرطوب: تنوع تمرین و بازی‌های سبک برای حفظ تمرکز و نشاط کودکان اهمیت دارد.
۴. مناطق مرکزی و شهری: کمبود فضا را می‌توان با بازی‌های کوچک (SSG) جبران کرد تا مشارکت، تصمیم‌گیری و تحرک هم‌زمان تقویت شود.
🏞 توجه به فرهنگ و بازی‌های بومی
بازی‌های محلی مانند وسطی، دوپا، طناب‌کشی، گل‌کوچک و شوت آزاد خاکی، ابزارهای ارزشمند آموزش هستند.
آن‌ها علاوه بر تقویت هماهنگی و مهارت حرکتی، روحیه‌ی تیمی و شادی را نیز افزایش می‌دهند.
مربی خلاق، از فرهنگ و بازی‌های بومی برای آموزش مفاهیم تاکتیکی استفاده می‌کند، نه از تقلید کورکورانه تمرینات خارجی.
👨👩👧 نقش خانواده و جامعه
در بسیاری از مناطق، والدین نگاه زودبازده و نتیجه‌محور دارند و با فشار برای پیروزی، کودک را از لذت بازی محروم می‌کنند.
مربی باید خانواده را آموزش دهد تا هم‌مسیر رشد کودک باشند، نه عامل اضطراب او.
ارتباط سازنده با والدین، به افزایش آرامش، انگیزه و اعتمادبه‌نفس کودک کمک می‌کند.
🗣 زبان و فرهنگ مربی
درک فرهنگ محلی، صبر، شوخ‌طبعی و زبان مناسب، ابزارهای اصلی مربی هستند.
کودک زمانی یاد می‌گیرد که احساس امنیت و تعلق کند.
مربی باید بداند: رابطه‌ی انسانی، مهم‌تر از تاکتیک است.
🧭 اصول روش تدریس در فوتبال پایه
۱. از ساده به پیچیده (تدریس تدریجی):
هر مهارت باید از شکل ساده و بازی‌محور آغاز شود و به‌تدریج به شرایط واقعی بازی نزدیک گردد.
۲. بازی‌محوری به‌جای تمرین‌محوری:
کودک از تجربه می‌آموزد، نه از تکرار خشک. تمرین باید شاد و هدفمند باشد.
۳. پرسش‌محوری (روش اکتشافی):
مربی باید با سؤال ذهن بازیکن را درگیر کند:
«چرا این تصمیم را گرفتی؟ اگر تکرار شود، چه می‌کنی؟»
۴. بازخورد سازنده:
اشتباه بخشی از یادگیری است. تشویق به خلاقیت، کلید پیشرفت است.
۵. درک تفاوت‌های فردی:
هر کودک مسیر رشد خود را دارد. تمرین باید متناسب با سن، توان بدنی و روحیه تنظیم شود.
۶. فضای امن یادگیری:
محیط تمرین باید عاری از ترس، مقایسه و تحقیر باشد.
📊 مقایسه مربی فریز شده و مربی مدرن
ویژگی مربی فریز شده مربی مدرن و آگاه
نگرش نتیجه‌گرا و اقتدارطلب فرایندگرا و یادگیرنده
هدف تمرین بردن بازی‌ها رشد و یادگیری بازیکن
ارتباط با کودک دستوری و خشک گفت‌وگویی و مشارکتی
منبع آموزش تجربه شخصی علم روز و پژوهش
نگاه به اشتباه سرزنش فرصت یادگیری
تمرینات یکنواخت و تکراری پویا و بازی‌محور
بازخورد فریاد و تنبیه بازخورد مثبت
جایگاه کودک ابزار موفقیت مربی محور رشد و یادگیری
🌱 مسیر رهایی از فریز مربیگری
۱. مطالعه مداوم منابع علمی و پژوهش‌های نوین (LTAD، رشد حرکتی، روان‌شناسی کودک).
۲. حضور در دوره‌ها و کارگاه‌های به‌روز مربیگری.
۳. اصلاح زبان ارتباطی و شنیدن صدای کودک.
۴. تغییر نگرش از «بردن» به «یاد دادن».
۵. بومی‌سازی تمرین با احترام به اقلیم، فرهنگ و شرایط منطقه.
💬 پیام پایانی برای مربیان پایه
مربی‌ای که از علم روز عقب بماند، از نسل شاگردان خود نیز عقب خواهد ماند.
کودکان امروز، ذهنی بازتر و روحی حساس‌تر دارند. آن‌ها مربی مقتدر نمی‌خواهند، مربی الهام‌بخش می‌خواهند.
اگر در سنین پایه تنها «بردن» را بیاموزند، در آینده «باختن» را تاب نمی‌آورند.
اما اگر یاد بگیرند فکر کنند، تصمیم بگیرند و از اشتباه خود بیاموزند،
نسلی می‌سازیم که باهوش، خلاق و با شخصیت ورزشی است —
و این همان هدف نهایی فوتبال پایه است.
📚 منابع علمی:
Dodman.M.kh ,Hasanloei.F ,(2016) Principles of sports coaching
Dodman.M.Kh, Osman.E ,(2021) Football coaching
Till, K. et al. (2021). Optimising Long-Term Athlete Development. Journal of Sports Sciences.
Ford, P. R. et al. (2011). The Long-Term Athlete Development Model.
González-Víllora, S. et al. (2013). Tactical Awareness and Skill in Youth Football.
Coutinho, D. et al. (2023). Decision-Making Demands in Youth Football.
Diffley, J. (2021). Youth Soccer Coaching Methodologies’ Impact.
Zampieri, G. (2024). Early Sport Specialization in LTAD Context.
Youth Athlete Development Models: A Narrative Review (2022).
Mohammad khaled dodman
