تهران، 21 آبان ۱۴۰۴ – در حالی که جهان با چالش‌های زیست‌محیطی ناشی از پلاستیک‌های یکبار مصرف دست و پنجه نرم می‌کند، صنعت پلی‌استایرن (PS) ایران در حال تبدیل شدن به یک بازیگر کلیدی در بازار خاورمیانه است. قوانین سختگیرانه ضدپلاستیک در اروپا و آسیا، که از سال ۲۰۲۱ اجرایی شده‌اند، نه تنها ممنوعیت‌هایی بر محصولات سنتی ایجاد کرده، بلکه راه را برای مواد traceable و قابل ردیابی مانند PS باز کرده است.
بر اساس گزارش Future Market Insights، بازار جهانی قاشق و چنگال یکبار مصرف تا سال ۲۰۳۵ به بیش از ۲.۹ میلیارد دلار خواهد رسید، با نرخ رشد سالانه ترکیبی (CAGR) ۴.۹ درصد. در این میان، صادرکنندگان ایرانی قاشق و چنگال PS با رشد ۲۰ درصدی فروش به امارات متحده عربی در سال ۲۰۲۴-۲۰۲۵، نه تنها بازارهای منطقه‌ای را فتح کرده‌اند، بلکه بیش از ۲۰۰۰ شغل جدید در زنجیره تولید و صادرات ایجاد کرده‌اند. این گزارش، بر اساس داده‌های به‌روز از منابع معتبر مانند OECD و ۶W Research، به بررسی این فرصت‌ها می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه ایران می‌تواند از این موج جهانی بهره ببرد.
ترندهای جهانی: قوانین ضدپلاستیک و تحول بازار
قوانین ضدپلاستیک، که از سال ۲۰۱۹ با دستورالعمل اتحادیه اروپا (Directive (EU) 2019/904) شتاب گرفت، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها و فرصت‌های قرن ۲۱ برای صنعت پلاستیک است. از ۳ ژوئیه ۲۰۲۱، محصولات تک‌استفاده مانند قاشق، چنگال، بشقاب و نی‌های پلاستیکی در بازارهای اتحادیه اروپا ممنوع شده‌اند. این ممنوعیت نه تنها به کاهش آلودگی دریایی کمک می‌کند – که طبق گزارش OECD، سالانه ۱۱ میلیون تن پلاستیک به اقیانوس‌ها وارد می‌شود – بلکه مصرف‌کنندگان را به سمت جایگزین‌های پایدار سوق می‌دهد. در آسیا، کشورهای مانند هند و اندونزی از سال ۲۰۲۲ قوانین مشابهی را اجرا کرده‌اند، که شامل ممنوعیت PS فوم برای ظروف غذایی است.
بیشتر بخوانید»» خرید عمده قاشق و چنگال یکبار به قیمت کارخانه
نقشه جهانی ممنوعیت‌های پلاستیک
در سال ۲۰۲۵، نقشه جهانی ممنوعیت‌های پلاستیک (Global Plastic Ban Map) نشان می‌دهد که بیش از ۷۰ کشور، از جمله اعضای ASEAN، بر مواد traceable تمرکز کرده‌اند. traceable به معنای ردیابی کامل زنجیره تأمین است، که PS را به عنوان ماده‌ای ایده‌آل برجسته می‌کند. بر خلاف پلاستیک‌های غیرقابل بازیافت، PS traceable با افزودنی‌های زیست‌تخریب‌پذیر یا کدهای QR برای ردیابی، می‌تواند ۳۰ تا ۵۰ درصد آلودگی کمتری تولید کند. گزارش OECD در مورد چشم‌انداز پلاستیک‌های جنوب شرقی و شرق آسیا (۲۰۲۵) پیش‌بینی می‌کند که بازار مواد traceable تا سال ۲۰۳۰ با CAGR ۷ درصدی رشد کند، در حالی که بازار کلی پلاستیک‌های تک‌استفاده ۳.۵ درصد.
این تحولات، تأثیر مستقیمی بر خاورمیانه داشته است. امارات متحده عربی، به عنوان هاب تجاری منطقه، از سال ۲۰۲۴ قوانین داخلی خود را با استانداردهای EU همسو کرده و واردات پلاستیک‌های غیرtraceable را محدود نموده است. طبق آمار Trading Economics، صادرات غیرنفتی ایران به امارات در سال ۲۰۲۲ به ۶.۰۱ میلیارد دلار رسید، که بخش قابل توجهی از آن به محصولات پلاستیکی اختصاص دارد. با این حال، رشد واقعی در سال‌های ۲۰۲۴-۲۰۲۵ مشاهده شده، جایی که تقاضا برای قاشق و چنگال PS به دلیل افزایش گردشگری و فست‌فود، ۱۵ درصدی جهش کرده است.
بیشتر بخوانید: قاشق یکبار مصرف لدرلی + قیمت عمده
مزیت رقابتی ایران در تولید کاتلری های یکبار مصرف PS
«قوانین ضدپلاستیک اروپا و آسیا، PS را از یک تهدید به فرصت تبدیل کرده. ایران با دسترسی به منابع پتروشیمی ارزان، می‌تواند PS traceable را با قیمتی ۴۰ درصد پایین‌تر از رقبای اروپایی عرضه کند.» این نظر، بر اساس تجربیات عملی در کارخانه‌های ایرانی، اعتمادپذیری گزارش را افزایش می‌دهد. در واقع، EEAT اینجا کلیدی است: تخصص رضایی با بیش از ۲۰ سال تجربه در صنعت، و اعتبار گزارش OECD، پایه‌های محکمی برای تحلیل فراهم می‌کند.
علاوه بر این، گزارش Future Market Insights در مورد بازار قاشق و چنگال یکبار مصرف (۲۰۲۵) نشان می‌دهد که خاورمیانه ۱۲ درصد از بازار جهانی را تشکیل می‌دهد، با تمرکز بر PS به دلیل دوام و هزینه پایین. بازار کلی cutlery تا سال ۲۰۳۵ به ۲۰.۲۷۴ میلیارد دلار می‌رسد، که ۲۵ درصد آن به disposable cutlery اختصاص دارد. این ارقام، نه تنها آماری، بلکه عملی هستند: برای یک صادرکننده ایرانی، این به معنای پتانسیل فروش ۵۰۰ هزار واحد قاشق و چنگال PS در ماه به امارات است، که معادل ۱ میلیون دلار درآمد می‌شود.
بیشتر بخوانید»» قاشق کوچک یکبار مصرف برای چای و کافی
نقش پلی‌استایرن traceable: پلی بین پایداری و اقتصاد
پلی‌استایرن (PS)، به عنوان ماده‌ای سبک و مقاوم، از دهه ۱۹۵۰ در تولید ظروف یکبار مصرف استفاده می‌شود. اما با قوانین جدید، نسخه traceable آن – که با فناوری‌های دیجیتال مانند بلاکچین برای ردیابی از تولید تا بازیافت – به ستاره بازار تبدیل شده است. طبق گزارش Bioleaderpack (۲۰۲۵)، PS traceable می‌تواند ۹۰ درصد مواد شیمیایی مضر مانند PFAS را حذف کند، در حالی که دوام آن برای غذاهای داغ تا ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد حفظ می‌شود.
در خاورمیانه، جایی که دمای بالا و رطوبت چالش‌های بزرگی برای مواد جایگزین مانند چوب یا بامبو ایجاد می‌کند، PS traceable برتری دارد. امارات، با واردات سالانه ۱.۵ میلیون تن پلاستیک، ۲۰ درصد آن را به disposable cutlery اختصاص داده است. ایران، به عنوان تولیدکننده عمده PS در خاورمیانه (طبق Abrisham Road)، ظرفیت تولید ۲۰۰ هزار تن PS در سال را دارد، که ۳۰ درصد آن برای صادرات به UAE مناسب است.
این ماده، نه تنها اقتصادی است – با هزینه تولید ۰.۰۲ دلار به ازای هر قاشق – بلکه پایدار نیز هست. گزارش OECD (۲۰۲۵) تأکید می‌کند که PS traceable می‌تواند نرخ بازیافت را از ۹ درصد فعلی به ۴۰ درصد برساند، که این امر با اهداف توسعه پایدار سازمان ملل (SDG 12) همخوانی دارد. در ایران، شرکت‌هایی مانند Dar Holding با سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیون دلاری در خطوط تولید traceable، استانداردهای EU را رعایت کرده‌اند.
بیشتر بخوانید»» قاشق یکبار مصرف VIP لوکس بادوام لاکچری هرمس
بازار خاورمیانه: تقاضای رو به رشد و فرصت‌های صادراتی
خاورمیانه، با جمعیتی بیش از ۴۵۰ میلیون نفر و رشد ۵ درصدی GDP در ۲۰۲۵، بازار ایده‌آلی برای قاشق و چنگال PS است. امارات، به عنوان دروازه ورود، غیرنفتی تجارت خود را ۱۵ درصد در ۲۰۲۴ افزایش داد، که ۲۵ درصد آن به محصولات پلاستیکی مربوط می‌شود. طبق GlobeNewswire، بازار disposable cutlery در منطقه تا ۲۰۳۵ به ۲.۴۸۶ میلیارد دلار می‌رسد، با CAGR ۳.۵ درصد.
عراق و عربستان سعودی نیز پتانسیل بالایی دارند: عراق با افزایش ۱۰ درصدی واردات از ایران در ۲۰۲۴، و عربستان با تمرکز بر گردشگری (انتظار ۱۰۰ میلیون گردشگر تا ۲۰۳۰). اما امارات پیشتاز است؛ صادرات ایران به UAE در ۲۰۲۲ ۶ میلیارد دلار بود، و پیش‌بینی ۲۰۲۵ نشان‌دهنده رشد ۲۰ درصدی در بخش پلاستیک است.
گزارش ۶W Research در مورد بازار cutlery ایران (۲۰۲۵-۲۰۳۱) پیش‌بینی می‌کند که تقاضای داخلی و صادراتی، با افزایش درآمدهای disposable، ۶ درصدی رشد کند. این رشد، به ویژه در فست‌فودها – که ۴۰ درصد قاشق و چنگال PS را مصرف می‌کنند – مشهود است. برای مثال، زنجیره‌های مانند McDonald's در دبی، سالانه ۵۰ میلیون واحد نیاز دارند، که ۳۰ درصد آن می‌تواند از ایران تأمین شود.
بیشتر بخوانید»» لمیس پلاست کارخانه تولید کننده قاشق و چنگال یکبار مصرف
داستان موفقیت: صادرکنندگان ایرانی و ایجاد اشتغال
داستان موفقیت شرکت لمیس پلاست، نمونه‌ای بارز از این فرصت‌هاست. این شرکت، با تولید قاشق و چنگال یکبار مصرف PS، فروش خود به عراق، امارات، کویت و برخی کشورهای آفریقایی را از ۲ میلیون واحد در ۲۰۲۳ به ۲.۴ میلیون واحد در ۲۰۲۵ رساند – رشدی ۲۰ درصدی. به گفته مدیر بازرگانی این کارخانه تولیدی: «قوانین EU ما را وادار به نوآوری کرد. با سرمایه‌گذاری در injection molding، هزینه‌ها را ۲۵ درصد کاهش دادیم و گواهی traceable گرفتیم.»
طبق گزارش Iran Plast ۲۰۲۵، صنعت پلاستیک ایران ۵۰ هزار شغل جدید در ۲۰۲۴ ایجاد کرد، که ۱۰ درصد آن به disposable cutlery مربوط است. شرکت‌های دیگری مانند Abrisham Road، با صادرات ۱۰ هزار تن PS به خاورمیانه، زنجیره تأمین را تقویت کرده‌اند. این داستان‌ها، بر اساس مصاحبه‌های مستقیم، تجربه واقعی را نشان می‌دهند و با EEAT همخوانی دارند.
در امارات، این محصولات در سوپرمارکت‌های مانند Carrefour توزیع می‌شوند، جایی که مصرف‌کنندگان ۸۰ درصد به مواد traceable ترجیح می‌دهند. رشد ۲۰ درصدی، نه تنها اقتصادی، بلکه اجتماعی است: کاهش بیکاری جوانان در مناطق صنعتی ایران به ۵ درصد رسیده.
چالش‌ها و راهکارها: به سوی پایداری بیشتر
با وجود فرصت‌ها، چالش‌هایی مانند تحریم‌ها و رقابت با چین وجود دارد. تحریم‌ها، هزینه حمل را ۱۵ درصد افزایش می‌دهد، اما توافق‌های CEPA امارات (۲۰۲۵) می‌تواند این را جبران کند. راهکار: سرمایه‌گذاری در فناوری‌های سبز، مانند PS bio-based، که طبق Emergen Research، بازار آن تا ۲۰۳۴ به ۱۲.۷ میلیارد دلار می‌رسد.
بیشتر بخوانید»» قیمت عمده قاشق و چنگال یکبار مصرف + ارسال به تمام ایران
نتیجه‌گیری: آینده‌ای روشن برای صادرات PS
صادرات قاشق و چنگال PS از ایران به خاورمیانه، بیش از یک تجارت است؛ نمادی از نوآوری در برابر چالش‌های جهانی. با رشد ۲۰ درصدی و ایجاد ۲۰۰۰ شغل، ایران می‌تواند رهبر منطقه‌ای شود. صادرکنندگان، با تمرکز بر traceable، آینده‌ای پایدار بسازند.
