نوک‌شاخ‌های کلاه‌خوددار هدف تجارت غیر‌قانونی حیات‌وحش هستند. این پرنده‌ی عجیب با كوچك‌شدن زیستگاه جنگلی خود در جنوب‌شرق آسیا مورد تهدید واقع شده است.
نوک‌شاخ کلاه‌خوددار، یکی از ۵۷ گونه‌ي نوک‌شاخ در آفریقا و آسیا، تنها در جنگل‌های پست کشور‌های برونئی، اندونزی، مالزی، میانمار و جنوب تایلند يافت می‌شود. نوک‌شاخ‌های کلاه‌خوددار از دیگر گونه‌های پرندگان نوک‌شاخ فاصله می‌گیرند زیرا کلاه‌خودشان اغلب سخت و محكم است و لایه‌ای ضخیم از جنس کراتین دارد، همان ماده‌ای که در ناخن، مو و شاخ کرگدن وجود دارد. درباره‌ي نحوه‌ي رفتار نوک‌شاخ کلاه‌خوددار اطلاعات زیادی در دست نیست، اما می‌دانیم که آن‌ها برای جنگیدن در حین پرواز، احتمالا در رقابت برای محل ساختِ لانه یا دسترسی به درختان میوه، از کلاه‌خود‌هایشان استفاده می‌کنند.
این پرندگان همه‌چیز‌خوار هستند اما به میوه‌ی درخت انجیر برگ‌ـ‌درشت علاقه‌‌ای خاص دارند. این درخت ابتدا به شکل بذر در سایبان یک درخت میزبان آغاز به رشد می‌کند، سپس ریشه‌هایش را در دل خاک دوانده و درخت میزبان را به‌تدریج در بر می‌گیرد و از بین می‌برد. درختان انجیر برگ‌ـ‌درشت موقع میوه‌دادن نقش فروشگاه مواد غذایی جنگل بارانی را ایفا می‌کنند و شهروندان آن ــ از انواع حشره‌خواران درختی، سنجاب‌های غول‌پیکر، میمون‌های دراز‌دست یا گیبون و اورانگوتان‌ها گرفته تا تقريبا هزار گونه پرنده ــ میوه‌های رسیده‌اش را نوشِ جان می‌کنند.
نوک‌شاخ‌های کلاه‌خوددار خصوصا سخت‌ـ‌سلیقه هستند و تنها روی درختان ستبری لانه می‌کنند که حفره‌ای خالی دارند. از قضا این نوع درختان از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های جنگل هستند – بنابراین برای چوب‌بر‌ها هم ارزش بسیار بالایی دارند. میزان تولید‌مثل این پرندگان پایین است و سالی یک بار، آن هم تنها یک جوجه، پرورش می‌دهند. مادر و جوجه تقریبا پنج ماه اول زندگی جوجه در لانه می‌مانند تا جوجه‌ی جوان براي پرواز آماده شود، بنابراین برای تغذیه، کاملا به پرنده‌ي نر متكي هستند. اگر پرنده‌ي نر کشته بشود ــ مثلا به‌خاطر کلاه‌خودش شکار بشود ــ بقیه‌ی خانواده هم به احتمال زیاد از بین می‌روند.
کلاه‌خودِ نوک‌شاخ از عاج فیل نرم‌تر است و به‌راحتی کنده‌کاری می‌شود ــ به شکل تسبیح، آویز و دیگر کار‌های هنری ظریف ــ بنابراین در آسیا متقاضیان زیادی دارد. این نوع محصولاتِ حیات‌وحش کمیاب ــ مانند منبت‌کاری روی کلاه‌خود نوک‌شاخ، عاج فیل و شاخ کرگدن ــ برای زیر‌مجموعه‌ای از طبقه‌ي ثروتمند چین حکم ثروت، قدرت و تجملات را دارد.
مجریان قانون اندونزیایی در سال ۲۰۱۲ از قاچاق نوک‌شاخ‌های کلاه‌خوددار در مقیاس بالا آگاهی پیدا کردند؛ مقاماتِ مسئول حفاظت از منابع طبیعی در فرودگاهی در کالیمانتان غربی، استانی در جزیره بورنئو، جلوی دو زن چینی را گرفتند که داشتند ۹۶ عاج کلاه‌خود را از کشور خارج می‌کردند.
مقامات اندونزی در کل بیش از ۱۳۰۰ کلاه‌خود کشف و ضبط کردند. بسیاری‌های از آن‌ها از قاچاقچیان مرتبط با سندیکا‌های خلاف‌کاران سازمان‌یافته ضبط شدند که حیات‌وحش در معرض خطر انقراض را در مقیاس تجاری به فروش می‌رسانند. دولت قصد دارد در نهایت این انبار‌ها را از بین ببرد تا جلوی راه‌یافتن اقلام نام‌برده به بازار سیاه را بگیرد. یوک‌یوک هادیپراکارسا، محقق، از محل‌های ذخیره‌ی اقلام مذکور در جا‌های مختلف کشور بازدید می‌کند تا با اندازه‌گیری کلاه‌خود‌ها تنوع فیزیکی این پرندگان را بهتر درک کند.
عکاس تیم لمان
نویسنده ریچال بیل
