پلیگون
زمانی که اتحاد جماهیر شوروی سقوط کرد و قزاقستان از آن استقلال پیدا کرد، یکی از اولین اقداماتی که دولت آن کشور انجام داد تعطیلی پلیگون (The Polygon) بود. این سایت آزمایش‌های هستهای شوروی، بیش از چهار دهه انواع سلاح‌های مختلف را در اندازه‌های مختلف دیده و در طول دوران جنگ سرد تقریبا ۲۵ درصد از آزمایشات هستهای جهان را در خود داشته است. این سایت در اصل به این دلیل انتخاب شد که خالی از سکنه بوده، اما اینکه روستاهای بسیاری در نزدیکی آن واقع شده بودند، مورد توجه قرار نگرفته بود. پرتوزایی رادیواکتیو فراوان در طول سال‌های طولانی در این مناطق در نهایت با نقص‌های هنگام تولد نوزادان و بیماریهای حاصل از پرتوزایی خود را نشان داد.
امروزه برآورد می‌شود که حداقل ۱۰۰،۰۰۰ قزاق در نزدیکی منطقه پلیگون از آثار پرتوزایی رنج می‌برند. مواد رادیواکتیو پلیگون به خودی خود صدها سال برای رسیدن به سطح پرتوزایی امن، زمان نیاز دارند و اثرات زیانبار آن در انسان‌ها ممکن است تا پنج نسل مشاهده شود.
چرنوبیل
صحبت کردن از مناطق هستهای جهان بدون نام بردن از چرنوبیل (Chernobyl) غیرممکن است. انفجار نیروگاه هستهای اوکراین در سال ۱۹۸۶ بدترین فاجعه هستهای است که جهان تاکنون شاهد آن بوده و علیرغم این که تحقیقات گسترده‌ای درباره این حادثه صورت گرفته است، سوالات بسیار زیادی درباره آن بدون پاسخ باقیمانده است.
بسیاری از این سوالات مربوط به آثار طولانی مدت پرتوزایی برروی افرادی است که تحت تاثیر آن قرار گرفته‌اند، است. بیماری تشعشع حاد نابود کننده اولین پاسخ فاجعه بود، اما این فقط نوک کوه یخ مرگبار بود: شهر نزدیک منطقه، پریپیات (Pripyat) تا ۳۶ ساعت پس از وقوع انفجار تخلیه نشده بود و بسیاری از ساکنان آن علائم بیماری حاصل از تشعشع را نشان می‌دادند. علیرغم تمام نشانه‌های روشنی که مطبوعات به آن پرداختند و وقوع بادهای هستهای به سمت بلاروس و اروپا، شوروی همچنان سعی می‌کرد وضعیت را در سکوت نگه دارد تا این که هشدارهای پرتوزایی در یک نیروگاه هستهای در سوئد به صدا درآمد و پس از آن بود که وضعیت وحشتناکی به وجود آمد.
تعداد تلفات انفجار چرنوبیل در مرحله اول شگفت‌آور بود: تنها ۳۱ نفر در اثر فاجعه و تأثیرات کوتاه مدت آن فوت کردند، با این حال آثار طولانی مدت آن بر روی مردم منطقه بسیار بالا بود، هر چند که اندازه‌گیری چگونگی فاجعه در طول عمر افراد تحت تاثیر قرار گرفته بسیار دشوار است. به عنوان مثال حدود ۶۰۰۰ مورد سرطان تیروئید در اوکراین، روسیه و بلاروس ممکن است به نوعی با پرتوزایی چرنوبیل ارتباط داشته باشند، اما به طور مستقیم امکان اتصال آنها به فاجعه وجود ندارد.
کارخانه ترکیبات شیمیایی سیبری
کارخانه ترکیبات شیمیایی سیبری (Siberian Chemical Combine) یک کارخانه قدیمی غنی سازی اورانیوم در سیبری است. بر اثر دفع غیراصولی زباله‌های هستهای در این محل مقدار قابل توجهی مواد زائد رادیواکتیو به مخازن آب زیرزمینی منتقل شد. جدا از این فاجعه زیست محیطی حادثه اتمی سال ۱۹۹۳، که موجب انفجار اتمی در کارخانه شد نیز فاجعه بزرگی بار آورد. آن انفجار دو طبقه ساختمان را نابود کرد و مهمتر از همه یک مخزن حاوی مواد خطرناک مانند پلوتونیوم و اورانیوم را نابود کرد.
گاز رادیواکتیوی که در اثر این حادثه منتشر شد ۲۰۰ کیلومتر مربع از سطح زمین را آلوده کرد و تنها شانس می‌توانست از ورود این گازها به شهرهای نزدیک تامسک (Tomsk) و سورسک (Seversk) و بارش رادیواکتیو در آنها جلوگیری کند. فرآیند پاکسازی چهار ماه طول کشید، اما برای مردم محلی این فاجعه آغاز کابوس بود: آنها دریافتند که در طول سال‌های فعالیت این کارخانه ۲۲ حادثه رخ داده و حتی در طول دوران فعالیت عادی این تشکیلات سالیانه حدود ۱۰ گرم پلوتونیوم به جو انتشار یافته است. جالب است بدانید که تنها یک میلیونیوم گرم از پلوتونیوم می‌تواند آسیب جدی به انسان برساند.
مجتمع مایاک
حتی قبل از چرنوبیل زمزمههایی بر اساس سوابق اتحاد جماهیر شوروی وجود داشت که انرژی هستهای بی‌عیب نیست. بعضی از شایعات عمدتاً درباره مجتمع مایاک (Mayak complex)، نخسین سایت هستهای شوروی بود. مایاک مدت کوتاهی پس از جنگ جهانی دوم در جنوب اورال (Urals) و در نزدیکی شهر چلیابینسک (Chelyabinsk) ساخته شد، این مجتمع یک سایت نظامی مخفی بود که در تولید پلوتونیوم برای ارتش تخصص داشت، ماهیت مخفی آن در نهایت برای دولت شوروی مفید بود.
در روز ۲۹ سپتامبر ۱۹۵۷ یک تانکر حاوی زباله‌های هستهای در مجتمع تولید پلوتونیوم مایاک در شوروی سابق منفجر شد که به فاجعه کیشتیم (Kyshtym) نیز مشهور است. سیستم خنک کننده این تانکر با مشکل مواجه شد و در نتیجه دمای داخل تانکر به شدت بالا رفت و سبب بروز یک انفجار شیمیایی شد. بر اثر این انفجار ابری غیرقابل دید از مواد رادیوآکتیو تا ارتفاع ۱۰۰۰ متری به هوا بلند شد و در محدوده‌ای به وسعت ۲۳ هزار کیلومتر متربع پخش شد و بر زندگی ۲۷۰۰۰۰ نفر تاثیر گذاشت. در تمام این منطقه، جنگل‌‌های سوزنی از بین رفتند. به‌رغم وقوع این حادثه فعالیت تاسیسات مایاک بدون توقف ادامه یافت.
رهبری اتحاد جماهیر شوروی درباره این انفجار و پیامدهای آن برای اهالی منطقه سکوت پیشه کرد. ساکنان روستاهای منطقه تخلیه شدند، اما درباره دلایل این تخلیه و کوچ اجباری چیزی به مردم گفته نشد. تنها ۳۲ سال بعد، در سال ۱۹۸۹ رهبری شوروی حادثه را به مقام‌‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) گزارش کرد. دو سال پیش از آن، تولید پلوتونیوم در تاسیسات مایاک متوقف شده بود. از آن هنگام به بعد فقط در دو رآکتور این تاسیسات فعالیت غنی‌‌سازی مواد هستهای انجام می‌‌گیرد.
مایلو-سو
مایلو-سو (Mailuu-Suu) شهریی در قرقیزستان که نه تنها زیر سایه تشعشعات دوران شوروی زندگی می‌کند بلکه با این واقعیت نیز کنار آمده است. حتی جملات طنزی نیز درباره آن ساخته‌اند، از قبیل اینکه برای زندگی نیاز به تشعشع دارند. در این شهر می‌توانید تورهای پیاده روی بر روی بدترین ضایعات رادیواکتیو داشته باشد.
این شهر یکی از بزرگترین غلظت مواد رادیواکتیو را در آسیای مرکزی شوروی سابق دارد. به علت وجود مقادیر بسیار زیاد عنصر اورانیوم در این منطقه، اتحاد جماهیر شوروی ذخایر آن را تا حد نابودی برداشت نموده و زباله‌های هستهای را در آن دفن کرد. چیزی حدود ۲ میلیون متر مکعب پسماند هستهای در حدود ۲۳ سایت در اطراف مایلو-سو دفن شده است. این سایت‌ها آلودگی بسیار زیادی دارند و به ندرت توسط سیم خاردار و بتن پوشیده شده‌اند.
متأسفانه این باعث بحران جاری در مایلو-سو شده و به طور بالقوه خطرات آن در آینده خیلی بدتر از زمان حال است. سایت‌ها در نزدیکی رودخانه مایلو-سو با جریان تند آب قرار دارند که منبع آب دو میلیون نفر در پایین دست جریان است. علاوه بر این، منطقه از لحاظ تکتونیکی فعال بوده و مستعد زمین لغزش است که تاکنون یک فاجعه بر اثر لغزش زمین در آن رخ داده است. در سال ۱۹۹۲ بر اثر زمین لغزش یکی از سایت‌های دفع زباله نابود شده و حدود ۱۰۰۰ متر مکعب مواد رادیواکتیو به رودخانه ریخت.
