هِریسْ یکی از شهرهای شرقی استان آذربایجان شرقی و مرکز شهرستان هریس است. بررسی باستان‌شناسان نشان می‌دهد که در گذشته تمدن‌های متعدد تاریخی در این منطقه وجود داشته‌اند. نقش فرماندهی این شهر در سطح منطقه به‌جهت قرارگرفتن آن در گوشهٔ شمال شرق شهرستان، کم‌رنگ‌تر شده‌است. زمین‌های کشاورزی هریس به‌جهت قرارگرفتن در دامنهٔ ارتفاعات و بهره‌مندی از خاک جلگه‌ای، بسیار حاصل‌خیز گشته‌است. ارتفاع این شهر از سطح دریا بین ۱۸۰۰ تا ۱۸۵۰ متر بوده و از این‌جهت به‌عنوان بام آذربایجان شناخته میشود. شهرت هریس بیشتر به خاطر فرش آن می باشد.
هریس از لحاظ تقسیمات کشوری در منطقهٔ جغرافیایی نامناسبی واقع شده و توان ارتباط مناسب و مطلوب با سایر نواحی شهرستان را ندارد. از همین‌روی تنها بخشی از مناطق شهرستان هریس را تحت تأثیر خود قرار داده و سایر بخش‌ها و نواحی این شهرستان به تابعیت شهرهای همجوار نظیر تبریز، اهر درآمده‌اند. آب و هوای هریس نیز همچون سایر مناطق استان آذربایجان شرقی از سه توده‌هوا تأثیر پذیرفته و به‌طور کلی نیمه‌خشک سرد محسوب میشود. قرارگرفتن این شهر در ارتفاعات کوههای قوشه‌داغ و نزدیکی سبلان و عبور رودخانهٔ تلخه‌رود از نزدیکی آن، بر چگونگی آب و هوای هریس نقش تعیین‌کننده‌ای داشته‌است. برپایهٔ سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵ خورشیدی، جمعیت هریس در این سال بالغ بر ۱۰۵۱۵ نفر می‌باشد.
اين شهرستان از دو بخش مرکزی و بخش خواجه تشکیل شده است. مرکز این شهرستان شهر هریس است. بخش مرکزی دارای شهرهای هریس، زرنق، بخشایش و کلوانق و سرای و روستاهای زیادی مانند موسالو ، باروق ، كرمجوان ، برازین، ترکایش، مقصودلو، پارام ، مینق ،نمرور،گوراوان،تازه كند ، ناحيه ،اندیس ، خشکناب ، خانقاه، شیرلان، بیلوردی ، ینگجه ، آقاعلیلو و ... است. شهرستان هریس از شرق به سراب و مشکین‌شهر و از غرب به تبريز و از شمال به اهر و از جنوب به بستان آباد متصل است و در شمال غربی آن مرند قرار دارد.
قدیمی‌ترین اشاره به نام هریس مربوط به وقف‌نامهٔ ربع رشیدی و دوران غازان‌خان مغول است که این موضوع نشانگر قدمت و پیشینهٔ تاریخی این شهر است. عامل اصلی گسترش و توسعهٔ شهرنشینی در هریس، موقعیت جغرافیایی آن بوده‌است؛ به گونه‌ای که این شهر در مرکز منطقه و برسر راه روستاها و ییلاق‌های ارتفاعات شمالی آن قرار گرفته و محلهٔ بازار که در مرکز شهر هریس واقع شده نیز نشانگر رونق داد و ستد در زمان‌های گذشته در این شهر است.
هستهٔ اولیهٔ هریس در نواحی جنوبی مسیل برازین شکل گرفته و بعدها در امتداد محور ارتباطی آن با شهرهای تبریز و اهر گسترش یافته‌است. در این دوران بخش‌های شرقی و غربی شهر از گسترش مطلوب بازمانده‌است؛ ولی در دوران‌های بعد توسعهٔ شهر در تمام جهات و محورهای ارتباطی آن با سایر نقاط بوده‌است. اهالی شهر هریس، همانند ساکنان سایر نواحی استان آذربایجان شرقی، آذربایجانی بوده و به زبان ترکی آذربایجانی و با لهجه ای مانند تبریز سخن می‌گویند. شهر هریس نسبت به شهرهای دیگر استان، بیشتر جاذبهٔ تجارتی دارد و مردم بیشتر به مشاغل تجارت خُرد روی آورده‌اند. به‌طوری‌که مراکز خرید و بازارهای فراوان و پر رونقی در این شهر احداث شده‌است. بیمارستان هریس در زلزلهٔ سال ۱۳۹۱ آسیب دید و دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. بیمارستان دیگری با سرعت ساخته و تجهیز شد و در حال خدمات رسانی به اهالی شهرستان می‌باشد.
هریس در سال‌های اخیر به‌جهت مرکزیت شهرستان، از لحاظ امکانات خدماتی تغییرات قابل ملاحظه‌ای را شاهد بوده‌است؛ به طوری که ۶۱ درصد از کل شاغلان بخش خدمات در کل شهرستان را به خود اختصاص داده‌است. در این میان برخی از بخش‌های خدماتی نظیر صنعت و کشاورزی در این شهر پیش‌رفت چندانی نکرده‌اند؛ به گونه‌ای که هریس به‌جای رستوران، هتل و مسافرخانه، تنها چند باب غذاخوری و قهوه‌خانه را در خود جای داده‌است. از لحاظ بازرگانی نیز حدود ۱۷ عمده‌فروش و ۲۰۰ خرده‌فروش در محله‌ها و روستاهای پیرامون این شهر مشغول به فعالیت‌اند. اصلی‌ترین شغل ساکنان هریس قالی‌بافی بوده و مردان و زنان بسیاری در کارگاه‌های تولید قالی مشغول به فعالیت‌اند. قالی هریس از شهرت جهانی برخوردار بوده ولی به علت کم‌کاری مسئولان و توقف در صادرات رو به فراموشی گذاشته شده‌است. فرش هریس تنها نقشه فرش دنیا است که هر کدام از آنها داستانی واقعی از گذشتگان منطقه بوده که در حقیقت این حوادث با زبان هنر برای نسل آینده یه یادگار گذاشته شده‌است. سمبلی از حیوانات و گیاهان آن منطقه بسیاری از جانور شناسان و گیاه شناسان را به منظور تحقیقات علمی به وجد درآورده است. فرش هریس نه به خاطر دوام و زیبایی بلکه به خاطر داستان‌های واقعی که در دل تک تک نقشه‌های ان خوابیده‌است شهرت جهانی دارد. نیروگاه سیکل ترکیبی هریس نیز از منابع انرژی در این منطقه است.
با وجود استقرار شهرداری و فرمانداری در هریس، این شهر هنوز هم اقتصاد روستایی خود را حفظ کرده‌است. برپایهٔ آمار سازمان دامپزشکی استان آذربایجان شرقی، حدود ۴۸۰۰ رأس بره، ۱۱۰۰ رأس بز و بزغاله، ۴۸۰ رأس گاو و گوساله و ۲۱۰ رأس گاومیش و بچه گاومیش در هریس نگهداری می‌شوند. بیشینهٔ مطلق دمای هریس ۳۶٫۵ درجهٔ سانتی‌گراد بالای صفر و مربوط به اردیبهشت‌ماه بوده و کمینهٔ مطلق دمای آن نیز ۳۳ درجهٔ سانتی‌گراد زیر صفر و مربوط به بهمن‌ماه است. بیشترین میزان متوسط بارندگی هریس ۶۴٫۹ میلی‌متر و مربوط به اردیبهشت‌ماه بوده و کمترین میزان متوسط آن نیز ۶ میلی‌متر و مربوط به مردادماه است. بیشترین شمار روزهای یخبندان هریس ۱۶۴ روز و مربوط به سال ۱۳۵۳ خورشیدی و کمترین شمار آن نیز ۹۷ روز و مربوط به سال ۱۳۶۲ خورشیدی بوده‌است. میزان متوسط درجهٔ حرارت سالانه در هریس ۸٫۵ درجهٔ سانتی‌گراد است. میزان متوسط بارندگی سالانه در آن نیز ۳۱۵٫۲ میلی‌متر است.
هريس يكی از قديمی ترين مناطق آذربايجان شرقی است. در وقف نامه ربع رشيدی نام بسياری ازآبادی های آذربايجان آمده است و نشان می دهد كه پاره ای از آن ها ( نظير هريس ) در قرن های هفتم و هشتم هجری قصبه هايی آباد و بزرگ بوده اند. چند بنای تاريخی مهم از دوره ی فرمان روايی ايلخانان و جانشينان آنان در اين بخش به جای مانده است كه عبارتند از: بقعه شيخ اسحاق (در روستای خانقاه خانمرود) گورستان مينق، گورستان هيق، گورستان گوور، مسجد سنگی جمال آباد، و مسجد اسنق (مربوط به قرن هشتم هجری). هريس يكی از قديمی ترين مراكز صنعت فرش در آذربايجان و ايران است و فرش های«مرز بلند» آن شهرت جهانی دارند.
صنايع اين شهرستان بیش تر از نوع كارگاهی و دستی بوده و موزاییک سازی و آهک پزی را شامل می شود. چشم انداز شهرستان هريس کوهستانی است و کوهستان قوشاداغ و گردنه گويجه بئل از ديدنی ترين مناطق کوهستانی ابن ناحیه اند که چشم انداز بسیار زیبایی دارند. وجود اماکن قديمی و تاريخی چون: مسجدجمال آباد و بقعه شيخ اسحاق و قبور قديمی سبب رونق جاذبه های تاریخی و معماری در این منطقه شده اند.
هریس مهد هنر و دانش در اعصار گذشته بوده‌است. از دیرباز هریس به‌عنوان یکی از متمدن‌ترین مناطق آذربایجان با تاریخی سرشار از وقایع مهم و سرنوشت‌ساز، نام خود را در بین سایر شهرهای این منطقه، بلند کرده‌است. شهر هریس و اطراف آن، گرچه تعداد زیادی از آثار باستانی و جاذبه‌های طبیعی را در خود جا داده‌است ولی در سال‌های اخیر بر اثر بی‌توجهی مسئولین امر، شاهد محرومیت شدید این منطقه بوده‌ایم. فرش هریس با تاریخی چند هزار ساله و شهرتی جهانی جلوه خاصی به‌نام هریس بخشیده‌است. فرشی که تار و پود آن به دست هنرمندان هریسی گره زده شده‌است.
شهرستان هريس به لحاظ قرار گرفتن در دامنه كوه هاي بزغوش، سابلاغ داغ، آق داغ وقوشاداغ و با داشتن حدود 70% خاك جلگه اي از مناطق مستعد كشاورزي مي باشد. قسمتي از اين مناطق و بلندي هاي آن سرسبز و داراي مرتفع درجه يك و دو بوده وهرسال از 15 خرداد ماه تا 15 شهريور ماه پذيراي تقريباً 7000 خانوار عشايرمي باشد كه در دامه كوه ها و مراتع به دامداري مشغول مي شوندمنابع تامين آب هاي منطقه عمدتاً از باران هاي بهاره و پاييزه و ذوب برف هاي زمستاني و قسمتي نيز از جاري شدن آب چشمه هاي طبيعي است. علاوه از آن جريان پر آب رودخانه تلخه رود ( آجي چاي كه از ارتفاعات سبلان – قوشا داغ – آنياخلي – آق داغ و بزغوش و دامنه هاي شمالي سهند سرچشمه گرفته و در قسمت جنوبي از شرق به طرف غرب جريان دارد كه از منابع آب هاي سطح الارض محسوب مي شود. از رودخانه هاي مهم منطقه مي توان به رودخانه هريس – رودخانه زرنق – رودخانه اوجان چاي و مسيل مينق – خلج و نمرور اشاره نمود.
جاذبه های هریس
آبشار شیران : آبشارشیرلان یا شیران در حاشیه شمال شرقی روستای شیران کندی در ارتفاع ۲۲۰۰ متری از سطح دریا واقع شده است. شيرلان یکی از روستاهای قديمي استان آذربایجان شرقی است که در دهستان خانمرود بخش مرکزی شهرستان هریس شهرستان هریس واقع شده‌است آبشار شیرلان هریس در حوالی روستایی به همین نام واقع شده و در حدود 12 متر ارتفاع دارد. زیر آبشار حوض کوچکی به وجود آمده و محل مناسبی برای آب تنی در فصول گرم سال می باشد. در کنار این آبشار چشمه ای هم وجود دارد این روستای وابشار زیبای ان تفرجگاه زیبایی برای گردشگرانی است که به دنبال اب وهوا وطبیعت دل انگیز هستند.
بقعه شیخ اسحاق : شهر هریس منطقه‌ای کوهستانی است و کوه قوشاداغ و گردنه گویجه بئل از معروف‌ترین ارتفاعات این شهرند. در روستای خاقان و کنار کوه اکوز‌داغی بنایی تاریخ وجود دارد که به بقعه شیخ اسحاق معروف است. شهر هریس در استان آذربایجان شرقی و نزدیک به تبریز و سراب قرار دارد. تاریخ دقیق ساخت بنا مشخص نیست اما معماری آن شبیه به سبک معماری دوره صفویه است.
منطقه گردشگری ساپلاق : منطقه گردشگری ساپلاق یکی از جاذبه‌های تفریحی و طبیعی شهر هریس است که در بهار شبیه به بهشتی زیبا است. در این مکان امکانات رفاهی مانند نمازخانه، اقامتگاه و آلاچیق برای گردشگران فراهم شده است. کوه، دشتی سرسبز و آبشاری خروشان منظره‌های چشم‌نواز منطقه گردشگری ساپلاق را تشکیل می‌دهند.
آلاداغ لار (کوه رنگی) : آلاداغ لار یا کوههای رنگی در شهرستان هریس از توابع استان آذربایجان شرقی یکی از شفتگی آفرینش که در ۲۵ کیلومتری شمال شرقی تبریز و در مسیر شهرستان خواجه و اتوبان میانه – زنجان قرار دارد. آلا داغ لار، نام محلی کوهها و تپه‌های رنگارنگی است، که در بخشهایی از آذربایجان قرار گرفته اند. اگر مسیرتان به شهرستان‌های نامبرده خورده باشد حتماً کوههای رنگی یا آلاداغ لار را مشاهده کرده اید. در نگاه اول کوههای رنگی را شاید یک دفنر نقاشی فرض کنید ، اما وقتی با دقت به مناظر و کوهها و تپه‌ها می‌نگرید جز زیبایی که خداوند خلق کرده نخواهید دید. کوههای رنگی یا آلاداغ لار یکی از مناظر زیبا روی زمین به شمار می‌آید. این مناظر آنقدر نادر و عجیب اند که گاهی ما تصور می‌کنیم در حال دیدن مناظره‌ی از یک سیاره دیگر هستیم. وجود رنگهایی همچون قرمز، زرد، سفید و نارنجی چشم‌های انسان خیره میکند. در نزدیکی این کوهها چندین روستا قرار دارد که در بین کوههای رنگی قرار گرفته اند، خاک به کار رفته در کاهگلی که برای ساختن خانه استفاده میشود قرمز رنگ است. در نزدیکی این کوهها چندین روستا قرار دارد که در بین کوههای رنگی قرار گرفته اند، خاک به کار رفته در کاهگلی که برای ساختن خانه استفاده میشود قرمز رنگ است. بسیاری از گردشگران ایرانی خارجی از وجود این چنین طبیعت زیبا و عجیب و دیدنی آگاهی ندارند.این کوهها به دلیل رنگی بودنشان به ویژه رنگ مسی و زرد در شرایط نور مناسب و هوای …مشاهده کامل متن گرم سوژه مناسبی برای عکاسی طبیعت به شمار می‌رود. در دنیا شاید چندین کوه به این صورت وجود دارد، امیدواریم از این منظقه نادر و دیدنی حفاظت شود، به امید روزی که تمام انسانها از آسیب‌های جدی به طبیعت خوداری کنند و در حفظ و نگهداری آثار طبیعی و باستانی در تمام نقاط جهان و ایران کوشا باشند.
آب معدنی اوکوز داغ : از جاهای دیدنی شهرستان هریس در استان آذربایجان شرقی که همه ساله از زمان آغاز فصل بهار تا ریزش برف زمستانی پذیرای میهمانان گردشگر و بیماران کلیوی است چشمه‌آب معدنی اوکوز داغ است. کوه اوکوز داغی بر سر راه جاده توریستی هریس-مشگین شهرو در 7 کیلومتری هریس واقع شده است. شهرت این کوه نه تنها به وجود بلندی‌ها و دره‌های باصفا بلکه به داشتن چشمه‌ی پر آبش در دل بلندی‌ها است. این چشمه بازدید کنندگان بیشتری از قلل دیگر کوه دارد. اوکوز داغی با ارتفاع ۲۵۸۸متر دارای جهت شمال شرقی – جنوب غربی بوده و مختصات جغرافیایی قله‌ی آن به طول ۱۶/۴۷وعرض ۲۰/۱۱/۳۸ می‌باشد. ارتفاع قله حدود ۳۱۰۰متر وارتفاع پناهگاه (چشمه آب معدنی) ۲۵۴۳متر و مختصات پناهگاه ۳۸ درجه و ۱۰دقیقه شمالی و۴۷ درجه و ۱۵ دقیقه شرقی است. این کوه که در بخش مرکزی هریس و دردامنه جنوب شرقی کوه قوشاداغ ، در منتهی الیه روستاهای خانقاه واقعه شده دارای جاده ای آسفالت و چند کیلومتر راه خاکی ماشین روست. این کوه علاوه بر دارا بودن جاذبه طبیعی کم نظیر، دارای آب معدنی بسیار سبک با سختی 60 است که حاوی موادی برای درمان بیماریهای کلیوی است. این خاصیت درمانگر، همه ساله هزاران نفر را به این چشمه جذب میکند. در کنار چشمه اوکوزداغی که در درمان و دفع سنگ کلیه بسیار مفیداست ، سنگ‌های زیبای تراشیده شده بدست معمار طبیعت همرا با آب وهوای طبیعی ، چشم انداز تصویر رسیدن زمین سبز و …مشاهده کامل متن خرم به آسمان و آواز پرندگان و کبک کوهساران،منظره خاص ومنحصربه فردی بدان بخشیده است. در این کوه علاوه بر گیاهان دارویی انواع قارچ خوراکی نیز یافت میشود. همچنین در نزدیکی این کوه ، کوه دیگری به نام “کوه ریواس” قرار دارد که همه ساله در اواخر اردیبهشت افراد زیادی برای چیدن ریواس به این کوه می‌ایند. برای رفتن به کوه اوکوز داغی ، باید ابتدا به روستای “هیق ” رفته و از آنجا میتوان با ماشین یا پیاده به این چشمه و کوه رفت. هیق نام روستایی است از توابع خانمرود هریس که در 3 کیلومتری قریه خانقاه قرار دارد. این روستا دو گـورستـان قدیـمی دارد. یـکی اسلامی که بـر روی قبـرهای آن مـعمولاً صندوقها ، قوچ‌ها و الواح سنگی دیده میشود. دیگری گورستان بسیار کهنی است که قبرهای آن پراکنده و مخروبه است. این گورستان قدیمی بین عوام گوور قبرسی (گورستان گبرها) معروف است. جهت صعود به کوه اوکوزداغی میتوان از مسیر روستای هییه نیز استفاده کرد. اولین مسیر صعود به قله‌ی اوکوزداغی از روستا میشود که در غرب کوه واقع شده است مسیر بین این روستا تا شهر هریس در کمتر از نیم ساعت با اتومبیل پیموده میشود. از آنجا تا بالای کوه هم نزدیک به دو ساعت زمان صعود بوده و کوهنوردان از نقاطی مانند آغ یورد- یاغلی یورد- کلش یوردو گذر کرده وبعد از چشمه‌ی اوکوز به آخرین نقطه کوه قدم می‌گذارند. مسیر دوم از بخش مهربان تا روستای آت مییان را شامل میشود که نزدیک یک ساعت با اتومبیل راه است از همین روستا که در شرق کوه واقع شده است تا بالای کوه با پای پیاده سه ساعت راه است که این مسیر نیز همانند مسیر اول ملایم بوده و از دره‌ها و ستیغ‌های یا یلاغی عبور میکند.
جاده توریستی هریس-مشکین شهر : جاده توریستی مشکین شهر – هریس جاده ای است که به دلیل عبور از جنگل‌های ارسباران و مشکین شهر منظره منحصربه فردی دارد و به محور گردشگری تبدیل شده است. این شهرستان از سمت شرق به شهرستان‌های سراب و مشگین‌شهر، از سمت غرب به شهرستان تبریز، از سمت شمال به شهرستان‌های اهر و ورزقان و از سمت جنوب به شهرستان بستان‌آباد محدود شده‌است. مشگین شهر در ۹۰ کیلومتری غرب شهرستان اردبیل واقع شده است. مشگین شهردر دامنه سبلا ن واقع شده است. این جاده علاوه بر تسهیل در عبور و مرور سه شهر هریس، مشکین شهر و سراب یکی از محورهای زیبا به شمار می‌رود. این محور مسیر مشکین شهر – تبریز 40 کیلومتر و مشکین شهر به تهران 80 کیلومتر کوتاهتر میکند. با توجه به زیبایی این جاده میتوان بیشتر گردشگران و مسافران را از این جاده به شهرهای تبریز و اردبیل سوق داد.
روستای شیران : روستای شیران روستایی است که در استان آذربایجان شرقی در جنوب غربی شهرستان هریس قرار دارد. این روستا در یک ناحیه‌ی کوهستانی، جلگه ای واقع شده که از طرف شرق به روستای چهره برق (چوره بره) از غرب به روستای مستان آباد از جنوب به روستای مشتقین و از شمال نیز به روستای سقزچی و برجلو محدود می‌گردد. این روستا تابستان خنک و زمستانی سرد و طولانی دارد.برف و یخبندان و سرما در این روستا از اواخر آبانماه شروع شده و تا پایان فروردین ماه ادامه می‌یابد. این منطقه دارای تابستان خنک و زمستانی سرد و طولانی بوده و در ردیف مناطق نیمه خشک قرار دارد. این روستا منابع شن و ماسه زیادی دارد، ساکنان این روستا اکثراً مشغول به دستگاه‌های سنگین و نیمه سنگین راه سازی میباشند. آب آشامیدنی روستا از چشمه ای بنام تک بولاغی که در دوکیلومتری جنوب روستا واقع شده تامین میشود آب کشاورزی روستااز طریق ده چشمه‌ی آب سرد که وتوسط بندهای انحرافی سنتی به مرازع و باغات هدایت شده اند تامین میشود علاوه بر آب این چشمه‌ها آبهای سطح الارضی منطقه در دو رودخانه کوچک فصلی و بنام‌های محلی ((بیوک چای)) و دال چای که هردو از سر شاخه‌های رودخانه بالیخلو هستند قسمتی از باغات و اراضی آبی واقع در حاشیه این رودها را مشروب میکند. در کنار روستا رودخانه ای قرار دارد که علاوه بر جمع آوری و هدایت آبهای سطحی روستا و مناطق پیرامون آن به توجه به بالا بودن سطح …مشاهده کامل متن آبهای زیر زمینی در سمت شمال به عنوان زه کشی منطقه نیز عمل نموده و آبهای زاید را از منطقه دور می‌نماید.
قلعه قوشا حووض لار : قدمت قلعه به نیمه نخست هزاره اول پیش از میلاد می رسد البته آثاری از قرون 6 و 7 هجری قمری نیز در این محوطه خودنمایی می کند. در چهار جهت ارگ، آثار قلعه های دیگری به چشم می خورد که روی هم رفته یک چیز را روشن می سازند: قلاع نظامی مستحکم و استوار این سایت، قرارگاه فرماندهی و محل نگهداری اسناد و خزاین بوده است.
.................................
آرشیو
