میاندوآب یکی از شهرهای جنوبی استان آذربایجان غربی در شمال غرب ایران است. میاندوآب بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهرستان جنوبی استان آذربایجان غربی و با فاصله ۱۶۴ کیلومتری از ارومیه، در جنوب استان قرار گرفته‌است. میاندوآب شهر رودخانه‌های پرآب در جنوب دریاچه ارومیه و میان دو رود زرینه‌رود و سیمینه‌رود واقع شده و محل تلاقی استانهای آذربایجان غربی و شرقی محسوب می‌شود. وجه تسمیه این شهر نیز حاصل موقعیت این شهر بین دو رود زرینه‌رود و سیمینه‌رود است. ورزش دوچرخه سواری در این شهر قدمت زیادی دارد و میاندوآب به شهر دوچرخه ایران معروف و مشهور است. اهالی میاندوآب مردم آذربایجانی هستند و به زبان ترکی آذربایجانی تکلم می‌کنند. در جلد چهارم کتاب «فرهنگ جغرافیائی ایران (آبادیها)» نیز زبان مردم میاندوآب، ترکی آذربایجانی و مذهب آن‌ها شیعه ذکر شده است. سوغات این شهر قند است.
این شهر یکی از بزرگترین و مهم‌ترین شهرهای آذربایجان غربی می‌باشد و تنها شهرستانی در ایران می‌باشد که نسبت جمعیت شهری و روستایی آن تقریباً برابر است میاندوآب، چهارمین دشت حاصل خیز کشور محسوب می‌شود و شهرستان میاندوآب نیز بعد از ارومیه بزرگترین تولیدکننده محصولات کشاورزی در آذربایجان غربی و یکی از قطب‌های اصلی استان در امر تولید می‌باشد. میاندوآب از جایگاه ارتباطی، نظامی و استراتژیک ویژه ای در سطح منطقه شمال غرب کشور برخوردار است و به دلیل واقع شدن در مسیر راه تبریز ـ مراغه ـ سنندج و ارومیه و تهران و پیوند دادن استانهای آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی و زنجان و کردستان اهمیت و نقش مهمی برخوردار است. میاندوآب و حومه آن در دنیای قدیم یکی از مناطق پررونق محسوب می‌شده‌است، اولین سند معتبر به دست آمده که مربوط به منطقه میاندوآب باشد، سنگ نبشته ای به زبان اورارتویی که در شمال غرب شهر در نزدیکی روستای داش تپه می‌باشد که دو قطعه بزرگ این کتیبه به موزه بریتانیا انتقال داده شده‌است.
میاندوآب در جنوب دریاچه ارومیه و میان دو رود زرینه‌رود و سیمینه‌رود واقع شده‌است؛ و وجه تسمیه این شهر حاصل موقعیت این شهر بین دو رود زرینه‌رود و سیمینه‌رود می‌باشد. نام قدیمی شهر مرحمت آباد بوده‌است که به دلیل اهدای زمینهای آن از سوی ناصرالدین شاه به فرزند دوست علی خان معیرالممالک به این نام خوانده شد.
شهر میاندواب با واقع شدن در دشت میاندوآب که به عنوان چهارمین دشت حاصل خیز کشور شناخته می‌شود، دارای ظرفیت بالایی برای توسعه و پیشرفت می‌باشد. استعداد بالقوه و خاک مرطوب و حاصل خیز، آب فراوان برای کشتزارهای بزرگ، تنوع انواع محصولات زراعی و سردرختی، میاندواب را به یکی از قطب‌های اصلی و بزرگ تولیدکننده محصولات کشاورزی در آذربایجان غربی بدل ساخته‌است میاندوآب پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های بالقوه زیادی برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی دارد و در بخش کشاورزی به عنوان یک قطب مطرح می‌باشد. در کنار این عوامل، شهر میاندواب با واقع شدن در موقعیت مناسب جغرافیایی و وجود منابع آبی مناسب مثل رودخانه زرینه رود، شرایط مناسبی برای توسعه و رشد شهری دارا است. در زمانی نه چندان دور جلگه میاندوآب یکی از جلگه‌های معروف کشت پنبه بوده است و هم‌اکنون کشت چغندر قند رواج دارد.
آب و هوای منطقه متغیر بوده، دارای تابستانهای نسبتاً گرم و زمستانهای بسیار سرد می‌باشد. میزان بارش متوسط در منطقه ۲۸۹میلی لیتر ثبت شده‌است. میاندوآب از موقعیت ارتباطی و جغرافیایی بی نظیری برخوردار است و به عنوان چهارراه ارتباطی چهار استان شمال غربی کشور شناخته می‌شود و محل اتصال استانهای آذربایجان‌شرقی و آذربایجان‌غربی، زنجان و کردستان به محسوب می‌شود، میاندوآب با توجه موقعیت استراتژیک خود از لحاظ جغرافیایی، سیاسی و گردشگری همواره مورد تأکید صاحب نظران در امر توسعه بوده‌است این شهر در حد فاصل بین شهرهای ملکان، شاهین‌دژ، بوکان و مهاباد و میانه واقع شده‌است و در واقع پل ارتباطی برای استانهای آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی محسوب می‌گردد. مساحت شهرستان میاندوآب ۲۶۹۴ کیلومتر مربع است و در طول جغرافیایی ۴۶درجه و ۶ دقیقهٔ شرقی از نصف‌النهار گرینویچ و در عرض ۳۶ درجه و ۵۸ دقیقهٔ شمالی از خط استوا در وسط جلگه‌های منتهی به دریاچه ارومیه با ارتفاع ۱۳۱۴ متر از سطح دریا قرار دارد.
کشف چندین اثر باستانی در اطراف میاندوآب، نشان دهنده سکونت بسیار قدیمی منطقه میاندواب، در دورانهای ثبت نشده تاریخ هست. کوچ قره پاپاق ها و در اوایل سلطنت آقامحمد خان قاجار، به دنبال کوچ اجباری جمعیتی از منطقه کرمان به اهالی شهر میاندواب، اضافه شدند و در مدت دو نسل جمعیت ترک میاندوآب را استحاله کرد…. اسامی برخی محله‌ها و شهرک ها مانند: رابریها، سیرجانیها و کرمانیها نشانگر این حرکت جمعی است.سابقه تاریخی سکونت در دشت میاندواب به هزاره‌های قبل از میلاد و به دوران اورارتو برمی‌گردد و اولین سندی که به موجودیت شهر امروزی میاندواب اشاره دارد به زمان فتحعلی شاه قاجار می‌رسد. میاندواب تا سال ۱۳۰۹ هجری شمسی مرکز ناحیه مرحمت‌آباد و از توابع مراغه به‌شمار می‌رفت. میاندوآب را سیاحان اروپایی که تا پیش از دوره پهلوی از این منطقه دیدن می‌کردند در کتاب‌های خود آورده‌اند.
در دوره قاجار آغامحمدخان قاجار که شهر کرمان را به‌کل نابود ساخته و همگی مردم آن را کور کرده بود، یک هزار تن از جوانان شهر را به سرکردگی مرتضی‌قلی‌خان کرمانی به تهران فرستاد و پس از آن به میاندوآب و سراب و برخی نقاط دیگر آذربایجان تبعید کرد. این کرمانیان پس از چند نسل در جمعیت این شهرها حل شدند حتی در میاندوآب از دیرباز محله‌هایی به نام محله کرمانیها، سیرجانیها، زرند، راه‌بُر و لک‌ها وجود دارد. طایفه‌ای نیز تا یک نسل پیش در میاندوآب هنوز به فارسی با لهجه کرمانی صحبت می‌کردند و از تاریخ نیاکانشان آگاه بودند. در حال حاضر اقلیت بسیار اندکی از کلیمیان در میاندوآب هستند.
شهرستان میاندوآب، از نظر توپوگرافی، تپه ماهوری و جلگه‌ای است. بجز در شرق میاندوآب، که دامنه‌های سهند در آن واقع است؛ اکثراً تپه ماهوری و هرچه به طرف شهر میاندوآب نزدیک می‌شویم از ارتفاع آنان کم می‌شود. بلندترین ارتفاع کوه‌های مرز آذربایجان‌شرقی و غربی، در محل ربط با ارتفاع ۲۸۳۲ متر است و کوه‌های جان‌آقا، عثمان اولن، آیدشه و ارتفاعات نوروز لو (سد انحرافی نوروزلو در پای این کوه بر روی زرینه‌رود احداث شده) ۱۴۵۰ متر ارتفاع دارند. همچنین کوه قشلاق‌لو، با ارتفاع ۱۳۷۰ متر و ارتفاعات خطایی، در اطراف تالاب چنگیزگلی، با ارتفاع ۱۴۵۰ متر و کوه تلخاب یا قزل کوه، در حد فاصل مهاباد و میاندوآب با ارتفاع ۱۶۴۵ متر می‌باشد.
در شهرستان میاندوآب، دشت میاندوآب‌غربی، میاندوآب شرقی و باروق، واقع شده است که در مورد این دشتها توضیحاتی ارائه می‌گردد. “دشت میاندوآب غربی”رودخانه سیمینه‌رود، در محل ساری قمیش از دشت حاجی‌آباد خارج شده و به دشت میاندوآب‌غربی وارد می‌شود و این دشت را آبیاری می‌کند.“دشت میاندوآب شرقی” آب زرینه‌رود، که زه‌کش اصلی این دشت را تشکیل می‌دهد؛ در محل سد نوروزلو ذخیره شده و بصورت منظم مورد استفاده مصارف کشاورزی اراضی آبخور در پایین‌دست قرار می‌گیرد… “دشت باروق میاندواب”: محصولات کشاورزی اصلی، در کشت آبی‌گندم و جو و در کشت دیم نیز گندم و جو می‌باشد. از نظر آب سطحی قوری چای، رژیم اصلی این دشت به حساب می‌آید. از آب زرینه‌رود، نیز به وسیله سد انحرافی نوروزلو برای آبیاری زمینهای دشت باروق استفاده می‌شود. ضمناً از آبهای زیرزمینی نیز در این دشت بهره برداری می‌گردد…
در آبان ۱۳۷۵، از جمعیت شهرستان ۷۱/۹۹ درصد را مسلمانان تشکیل می‌داده‌اند. مذهب مردم میاندوآب در اکثریت شیعه و در اقلیت سنی می‌باشد.کشاورزی و باغ داری در این شهرستان رواج کامل دارد و محصولات گندم، چغندر قند، انگور، سیب، گلابی و بادام از محصولات کشاورزی آن این منطقه هستند. دام و فرآورده‌های دامی نیز از محصولات صادراتی میاندواب، محسوب می‌شوند…
جاذبه های میاندوآب
قلعه هلاکوخان : در اصل قلعه هلاکوخان در داخل مرزهای استان آذربایجان شرقی، شهرستان اسکو قرار دارد اما به مدد فاصله کوتاه این قلعه تاریخی با میاندوآب، که چیزی در حدود 15 کیلومتر است، می توانید سری به آن بزنید. قلعه هلاکوخان در تنها جزیره مسکونی دریاچه ارومیه قرار دارد. جزیره ای که در روزهای پرآبی دریاچه ارومیه جلوه های دیدنی بی نظیری داشت. این جزیره وسیع که جزیره شاهی و حتی مشت عثمانی نیز نامیده می شده حالا جزیره اسلامی نام دارد. قلعه که در فاصله 2 کیلومتری روستای آق گنبد واقع شده است به سان اغلب قلعه های نفوذناپذیر منطقه آذربایجان بر قله کوهی مرتفع واقع شده است که از سه طرف به پرتگاه منتهی شده و تنها یک راه ورود دارد. این قلعه که از دوره ساسانی به یادگار مانده است تا حوالی قرن هشتم ه.ق آباد و محل استفاده بوده است. قلعه فرو ریخته اما پایه های آن به همراه محل برج های مراقبت و دیده بانی و همچنین بخشی از دیوارها و سقف بعضی بخش ها باقی مانده است. نکته جالب تعبیه تعداد زیادی آب انبار در جای جای مسیر دسترسی به قلعه است که جوی هایی برای هدایت آب ناشی از بارش ها به داخل آب انبارهای حفر شده در دل کوه، تعبیه گردیده است. فرضیه جالبی نیز درباره این قلعه مستحکم موجود است و بعضی آن را محل به خاک سپردن سرداران مغول و همچنین هلاکوخان پادشاه مقتدر ایلخانی می دانند، اما آنچه مسلم است این قلعه حکم استراحتگاه تابستانه هلاکوخان را داشته است. در صورتی که در فصل بهار و تابستان سری به این قلعه بزنید منظره بی بدیل اطراف قلعه شگفت زده تان می کند و حتما به هلاکوخان حق خواهید داد که این قلعه را برای اقامت تابستانه خود برگزیند. قلعه هلاکوخان به قلعه حسین آباد نیز شهره است. میاندوآب اما یک قلعه تاریخی دیگر نیز دارد که در نزدیکی روستای میلان واقع شده و بخدک یا بختک نامیده خواهد شد.
مسجد طاق : مسجد طاق در کوچه طاق، خیابان 17 شهریور شهر میاندوآب واقع شده است. این مسجد زیبا متعلق به اواسط دوره قاجار است و به نظر می رسد در فاصله بین سال های 1200 تا 1210 ه.ق ساخته شده که در این بین سال 1202 محتمل تر است. سازنده بنا حاکم مراغه، احمدخان بیگلر بیگی، بوده که پیوند خویشاوندی نزدیکی با فتحعلی شاه قاجار داشته است. مسجد طاق که قدیمی ترین مسجد شهر میاندوآب است ترکیبی از سنگ، آجر و خشت است و آجرهای قرمز رنگ آن جلوه خاصی به بنا داده اند. قدیمی ترین قسمت بنای مسجد شبستان اصلی آن است. این شبستان نه ستون قطور آجری دارد و سقف آن پر از طاق های زیبا و بلند و ضربی است و یک گنبد است که به زیبایی بر روی ستون ها قرار گرفته اند. سقف شبستان نیز مزین به نه گنبد کوچک است. طاق ها همگی از آجر بوده و گچ ملات اصلی آن هاست. تعداد چند پنجره وسیع در یکی از اضلاع شبستان نور کافی را به داخل شبستان منتقل کرده و فضا را روشن می کند. مسجد در طول دو قرن گذشته همیشه اصلی ترین مرکز عبادی شهر میاندوآب بوده است و در این سال ها قسمت هایی نیز به بنای اولیه اضافه کرده گردیده است. چند سال پیش میراث فرهنگی میاندوآب اقدام به مرمت حیاط این مسجد زیبا کرد تا از آسیب دیدن این بنای تاریخی و چشم نواز جلوگیری کند.
پل تاتائو : پل تاتائو یا پل میرزارسول یکی از تاریخی ترین پل های شهر میاندوآب است. این پل بر روی رودخانه زیبای سیمینه رود در همسایگی میاندوآب قرار دارد که در واقع تاتائو نامیده خواهید شد. پل تاتائو یادگاری از دوره صفویه است اما هیچ اطلاعی از نام سازنده، بانی بنا و یا سال ساخت دقیق آن در دست نیست. این پل یکبار در زمان قاجاریه مرمت اساسی خواهد شد. از آنجا که بانی این مرمت فردی به نام میرزا رسول بوده است این پل به نام میرزا رسول شهره خواهد شد. پل تاتائو 57متر طول داشته و هفت دهنه با طاق جناغی نسبتا بلند دارد. در محل اتصال طاق ها به یکدیگر نیم ستون های تقریبا قطوری به شکل منشور تعبیه گردیده است که نقش سیل شکن را برعهده دارند. این طاق ها نه تنها سبب عبور آب رودخانه می شده بلکه از نقطه نظر مهندسی و معماری سبک سبکتر و البته مقاوم تر شدن پل نیز می گردیده است و تنها بحث زیبایی ظاهری آن نیز مد نظر نبوده است. این پل آجری دارای پایه های مستحکم سنگی است. متاسفانه دو دهنه از این پل زیبا تخریب گردیده است. در چند سال گذشته نیز خروش چندباره سیمینه رود سبب وارد آمدن صدماتی جدی بر پیکره پل شده اما سازمان میراث فرهنگی اقدان به بازسازی و مرمت اساسی آن نموده است. برای بازدید از این پل زیبا و رودخانه ی چشم نواز سیمینه رود باید مسیر میاندوآب به ارومیه را پیش رو گرفته و در 5 کیلومتری شهر میاندوآب و در مجاورت جاده پل را بیابید.
داش تپه : در صورتی که در پی تاریخ و داستان های افسانه ای آن هم در هزاران سال قبل از میلاد هستید، حتما باید در مورد داش تپه میاندوآب چیزهایی شنیده باشید. داش تپه، تپه ای تاریخی است که روزگاری دور شاید در حدود 8 قرن قبل از میلاد قلعه ای بر روی آن قرار داشه است و حالا قلعه در گذر زمان تبدیل به تپه ای میان تهی گردیده است. تپه ای که ساروج و آهک آن هنوز هم اجازه وارد شدن نمی دهد و گرچه کاملا فروریخته اما هنوز هم آثار درب ورودی آن پیداست. این قلعه یک کتیبه با زبان اورارتویی ها داشته و در آن از سرزمینی با نام پارسوا از زبان پادشاه اورارتو به نام منوا سخن به میان آمده است. کتیبه اما به لطف قاچاقچیان عتیقه طعمه دینامیت خواهد شد و فقط چند تکه باقی خواهد ماند که آن هم پیشکش موزه های لندن خواهد شد. کشفیات این تپه چیزی در حدود چند تکه سفال بوده و بررسی بیشتری بر روی آن صورت نگرفته است. باوری قدیمی در بین مردم منطقه موجود است که این تپه را آرامگاه زرتشت پیامبر می دانند، گرچه تحقیقات باستان شناسی نیز حاکی از حضور اقوام مانا، که به زرتشت نبی نسبت داده می شوند، در این منطقه است. داش تپه در نزدیکی روستای داش تپه در 21 کیلومتری میاندوآب واقع شده است.
موزه میاندوآب : یکی از غنی ترین موزه های استان آذربایجان غربی در میان 12 موزه استان، موزه میاندوآب است. موزه میاندوآب که در خیابان امام خمینی و در داخل پارک معلم واقع شده است در سال 1346 ه.ش پایه گذاری گردیده است. در صورتی که به تاریخ و تمدن ایران باستان علاقمندید موزه میاندوآب یک مجموعه تمام و کمال است. آثاری متنوع از هزاره های ششم قبل از میلاد تا اواخر دوران قاجار در این گنجینه ارزشمند نگهداری خواهد شد. از ابزار سنگی انسان های اولین تا قلمدان های دوره قاجار در این موزه به نمایش گذاشته گردیده است. آثار سنگی، برنزی، استخوانی، فلزی و مفرغی، انواع ظروف سفالی از دوره های گوناگون تاریخی، انواع سکه ها، انواع ظروف شیشه ای، کتب خطی،آثار مکشوفه در لرستان و… نیز در این موزه به نمایش گذاشته گردیده است. در این موزه قسمت هایی به هنر ملی اختصاص یافته و قسمت هایی نیز در غالب مردم شناسی تعبیه گردیده است. این موزه چیزی در حدود 229 اثر تاریخی ارزشمند را در معرض دید عموم قرار داده و آثار به نمایش گذاشته هم از نظر تنوع دوره های تاریخی و هم از نظر تنوع آثار به نمایش گذاشته شده، بسیار قابل توجه است. این موزه که گذشتهاً مرمت شده و گسترش یافته، همه روزه از ساعت 9 الی 19 آماده پذیرایی از گردشگران و بازدیدگنندگان است و هزینه بلیط ورودی نیز 2500 تومان است.
پارک ساحلی آتا میاندوآب : عبور زرینه رود از قلب شهر میاندوآب به خودی خود جذاب است اما در صورتی که در پی یک مرکز تفریحی در داخل شهر میاندوآب هستید حتما سری به پارک ساحلی آتا در همسایگی زرینه رود بزنید. این پارک که در خیابان ساحلی میاندوآب قرار گرفته است یکی از تفرج گاه های اصلی شهر میاندوآب است. یک پارک زیبا با مسیرهای سنگ فرش و درختکاری شده که در روزهای تعطیل مملو از حضور میاندوآبی هاست. آلاچیق ها گوناگون، سفره خانه سنتی، کافه و مراکز بازی از امکانات این پارک ساحلی زیباست. آتا در زبان شیرین ترکی به معنای پدر است میاندوآبی ها یک پارک دیگر با نام آنا نیز دارند که به معنای مادر است. پارک ساحلی آنا نیز بر کرانه زرینه رود قرار گرفته است.
حمام طبیعی حیدر باغی : یکی از پدیده های شگفت انگیز طبیعت میاندوآب چشمه آب گوگردی است که با تراوش چندین ساله اش سبب به وجود آمدن اشکالی خاص و متفاوت با رنگ های بسیار زیبا گردیده است. این چشمه که آب آن همثل یک دوش خود را به بستر رودخانه می رساند به حمام طبیعی شهره است. خیلی از مردم برای شنا کردن در آب این چشمه گوگردی خود را به روستای حیدرباغی در منطقه بسیار زیبا و چشم نواز باروق می رسانند. این چشمه ده متری از بستر رودخانه بالاتر است و املاح موجود در آن در طول زمان اشکالی سنگی ایجاد نموده است. طبیعت اطراف این چشمه همثل تمام مناطق باروق بسیار زیبا، بکر و چشم نواز است.
آبشار اوزان : یکی از زیباترین آبشارهای شهر میاندوآب آبشار اوزان است که در قسمت باروق و در 70 کیلومتری شهر میاندوآب قرار گرفته است. این منطقه به داشتن مراتع سرسبز و دشت های وسیع با گلزارهای فراوان شهره است. در این میان در نزدیکی روستای اوزان پایین، ردپای آبشاری به چشم می خورد که از بلندای صخره ای 15 متری بر روی تخته سنگ های کوچکی فرود آمده و در نهایت به شکل یک رودخانه آرام در میان دره ای زیبا و بسیار سرسبز به مسیر خود ادامه می دهد. این آبشار زیبا که در 2.5 کیلومتری روستا واقع شده است با نام آبشار اوزان شناخته می شود. اطراف آبشار پوشیده از درختان زیباست و سرسبزی اطراف آن بر زیبایی اش می افزاید. آبشار اوزان در فصل بهار بسیار پرآب بوده و مناظر بی بدیلی را خلق می کند.
غار جبیگلو : یکی دیگر از شگفتی های طبیعت منطقه باروق در شهر میاندوآب استان آذربایجان غربی غار جبیگلو است. این غار یکی از غارهای کمتر شناخته شده منطقه است که در نزدیکی روستای جبیگلو واقع شده است. غار جبیگلو که ورودی باریکی دارد به سختی از دوردست پیداست. برای پیمایش غار حتما به همراه راهنما و تجهیزات کافی عازم جبیگلو شوید. جبیگلو دو دالان دارد که دالان اول کوتاه و اندکی باریک است و بدون تجهیزات قابل پیمایش است اما به محض ورود به دالان دوم با تالاری وسیع، عمیق و بسیار تاریک روبرو خواهید شد که نیازمند تجهیزات کافی است. مسیر دالان طولانی و از پیچ و خم و پر ازتخته سنگ است و پایان آن هنوز مشخص نیست. بعضی از مسیرها نیز دارای شیب زیادی است. این غار متاسفانه بر اثر زلزله آسیب دیده اما هنوز هم در درون آن مناظر بی بدیلی همچون استلاگمیت ها و حوضچه های کوچک آب به چشم می خورد. این غار محل زندگی خفاش ها نیز هست. در صورتی که در پی یک غارنوردی هیجان انگیز هستید جبیگلو یکی ار بهترین گزینه هاست.
سد نوروزلو : سدنوروزلو در سال 1346 در نزدیکی روستای نوروزلو بر روی رودخانه زرینه رود ساخته گردیده است. اما این سد به علت قرارگرفتن تالاب زیبای نوروزلو در محدوده آن جلوه بسیار زیبایی دارد. سد که در 15 کیلومتری میاندوآب قرار گرفته از طریق جاده میاندوآب به شاهین دژ قابل دسترسی است. تالاب نوروزلو با داشتن جنگلی انبوه از درختان کوتاه گز، سرو و نیزارهای زیبا محل زندگی پرندگان بومی و مهاجر است. این تالاب در زمره مناطق حفاظت شده قرار دارد و علاوه بر پرندگان در اطراف آن جانورانی همثل خرگوش،گرگ و روباه زندگی می کنند. رودخانه زرینه رود درست از میان این تالاب بسیار زیبا و مهم عبور می کند. سد و تالاب نوروزلو یکی از تفرجگاه های زیبای شهر میاندوآب است.
حمام قپان: حمام قپان که با نام حمام قاپان نیز شناخته می‌شود، از بناهای تاریخی شاهین دژ در استان آذربایجان غربی به‌شمار می‌رود و قدمت آن به اواخر دوره قاجاریه و اوایل دوره پهلوی بازمی‌گردد. این بنا مانند دیگر حمام‌های تاریخی ایران شامل فضاهای دهلیز ورودی، سربینه، گرمخانه و خزینه می‌شود. حمام قپان در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱، با شماره ثبت ۷۸۶۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
پل کوسه لر: پل کوسه لر که با نام پل کوسالار نیز شناخته می‌شود، در فاصله ۱۰ کیلومتری شمال شرقی میاندوآب، در روستای کوسه لر (روستای کوسالار) قرار دارد و روی کانالی به نام «آجی گوبی» که از زرینه رود منشعب می‌شود، احداث شده است. با قدمتی که به دوره قاجار بازمی‌گردد، مصالح به‌کار رفته در ساخت پل شامل لاشه‌های سنگ و ملات آهک می‌شود. آب‌شکن‌های پل به‌صورت مثلثی در خلاف جهت آب ساخته شده بودند که امروزه تنها بقایای آن‌ها دیده می‌شود. این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱، با شماره ثبت ۶۴۰۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
قلعه جان آقا: قلعه جان آقا که با نام جان آغا قالاسی نیز شناخته می‌شود، در نزدیکی روستای جان آقا، از توابع شهرستان میاندوآب واقع شده است و با قرارگیری در کرانه شمالی زرینه رود، بزرگترین قلعه نظامی مانایی‌ها به شمار می‌رود. از نکات جالب توجه در این قلعه، مکان خاص قرارگیری در ارتفاعات کوه جان آقا و همچنین استفاده از مصالح بدون ملات است. دژ طولی معادل ۲۵۰ متر دارد و ارتفاع دیوارهای آن بین ۸۰ تا ۱۸۰ سانتی‌متر تغییر می‌کند. از مهم‌ترین بخش‌های قلعه خط رابط برای حرکت سربازان قلعه و هفت پیوند چهارگوش در فاصله‌های مشخص در قسمت بیرونی هستند.
قلعه بخدک: قلعه بخدک که با نام قلعه بختک نیز شناخته می‌شود، در روستای میلان از توابع شهرستان میاندوآب قرار دارد و از بنای اولیه آن، تنها ویرانه‌هایی به‌جای مانده‌اند. به نظر می‌رسد ساخت این قلعه مستحکم به هدف آزمودن قدرت نظامی و نشان دادن آن به شاه ساسانی صورت گرفته و احداث آن توسط یکی از سرداران خسرو انوشیروان به نام بخدک پیشنهاد شده است. طبق آثار موجود، آب مورد نیاز قلعه از فاصله چهار فرسنگی قلعه تهیه می‌شد که جز بخدک و برخی از نزدیکانش، فرد دیگری از سرچشمه آن اطلاعی نداشت.
.............................
آرشیو
