بندر خَمیر (شهر تالابی بندرخمیر) یکی از شهرهای زیبای استان هرمزگان در جنوب ایران می باشد. این شهر در فاصله ۹۵ کیلومتری جنوب غربی بندرعباس و ۱۱۰ کیلومتری شرق بندرلنگه واقع شده و مرکز شهرستان خمیر است. بندرخمیر به واسطه ی مجاورت با بزرگترین تالاب دریایی ایران و خاورمیانه ( تالاب بین المللی خورخوران) و زندگی توآم با احترام مردم نسبت به تالاب در بهمن ماه سال 97 توانست عنوان اولین شهر ملی تالابی ایران را کسب کند.
بندرخمیر با مساحت قانونی ۴۳۱٫۵ هکتار و وسعت حریم ۱۱۵ کیلومترمربع در موقعیت جغرافیایی ۲۶ درجه و ۵۷ دقیقه عرض شمالی و ۳۵ دقیقه طول شرقی نسبت به نصف‌النهار گرینویج و در ارتفاع ۱۵ متری از سطح دریا واقع شده‌است. شهر بندرخمیر از شمال به کوه و از جنوب به دریا و تالاب بین المللی خورخوران، از شرق به شهر پُل (پُهل) و از غرب به دهستان دژگان منتهی می‌شود.
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این مکان ۳۰،۱۳۲ نفر (۴٬۱۶۱ خانوار) بوده‌است. بندرخمیر تا سال۱۳۸۳ یکی از بخش‌های بندرعباس محسوب می‌شد، اما به دلیل موقعیت خاص، به شهرستان ارتقا یافت. بندرخمیر دارای ۵۹ ساله سابقه بخش و قریب به دوازده سال است که مرکز شهرستان خمیر است. شهرداری بندرخمیر ۵۰ ساله قدمت دارد و در سال ۱۳۴۶ تأسیس شده که هم‌اکنون حائز درجه ۵ است.
بندرخمیر یکی از شهرهای در حال توسعه و مهاجرپذیر استان هرمزگان است که عواملی همچون موقعیت جغرافیایی و روند رو به رشد وضعیت اقتصادی و صنعتی با وجود کارخانه‌های بزرگی چون کارخانه سیمان هرمزگان، پایانه بار، شهرک صنعتی ۱ و۲، کارخانه گچ خمیر، گمرگ و ارتباط حمل‌ونقل دریایی کالا به کشورهای همسایه جنوبی خلیج فارس و همچنین وجود آثار تاریخی و گردشگری همچون تالاب بین المللی خورخوران ،جنگل های حرا با جزایر متعدد از جمله جزیره زیبای مردو ، جزیره منحصربفرد وارمی ، کلبه رویایی کالنگار ، درخت کهنسال حرا ، آب‌گرم‌های معدنی درمانی، دیوار بلند سِدار، برج قلعه تاریخی خمیر،مسجد باشکوه جامع ، آب انبارها و … در توسعهٔ آن نقش دارد.
شغل اکثر مردم پیله‌وری، ملوانی، صیادی و دامداری است. مردم بندر خمیر اچمی‌ها وبندری زبان ها تشکیل می‌دهند؛ و زبان بندری و اچمی سخن می‌گویند. بندرخمیر از جهت آب و هوایی در محدوده گرم و مرطوب قرار دارد. متوسط دمای ده ساله ۲۶٫۷ درجه سانتی‌گراد و میانگین حداقل و حداکثر دمای ده ساله ۱۸٫۱ و ۳۵٫۳ درجه سانتی‌گراد و تبخیر سالیانه ۳۶۷۲ میلی‌متر و میزان متوسط بارندگی سالیانه ۲۰ سال اخیر حدود ۱۷۱میلی‌متر است.
بندرخمیر دارای یک درمانگاه و یک بیمارستان ۳۲ تختخوابی به نام بیمارستان سید عبدالباقی نیاپور است که توسط فردی خیر احداث شده‌است. جمعیت دانش آموزی و فضاهای آموزشی شهر نیز شامل ۲۹۲۹ دانش آموز مشتمل بر پنج آموزشگاه در مقطع دبیرستان در سه فضای آموزش، پنج آموزشگاه در مقطع راهنمایی در سه فضای آموزشی، ۹ آموزشگاه در مقطع دبستان در ۵ فضای آموزش می‌باشد. یک واحد دانشگاهی پیام نور با چهار رشته تحصیلی افتتاح گردیده که فاز اول دانشگاه با مشارکت مردم و دولت در حال احداث می‌باشد؛ که هم‌اکنون دارای ۱۲ رشته می‌باشد و دانشگاه آزاد نیز در این شهر به همت معتمدین راه اندازی گردیده‌است.
موقعیت ویژه جغرافیایی، وجود کارخانه های بزرگی مانند کارخانه تولید سیمان هرمزگان، کارخانه گچ خمیر از مهمترین مزایای اقتصادی این شهرستان است. حمل ونقل دریایی کالا به کشورهای جنوب خلیج فارس، جنگل های حرا، بنادر محلی، کارگاه های لنج سازی و مزارع پرورش آبزیان از دیگر مزایای اقتصادی این شهرستان است.
بندرخمیر ۲ بخش، ۱ شهر و ۴ دهستان دارد: بخش مرکزی: شهر خمیر، دهستان بندرپل، دهستان کهووستان و بخش رویدر: دهستان رویدر، دهستان رودبار
صنایع دستی:
گلابتون دوزی: به وسیله سوزن های خاصی با نوک برجسته به نام قلاب انجام می شود و طرح های زیبایی از نخ با روکش فلزی نقره ای یا طلایی بر روی پارچه به تصویر کشیده می شود.
سوزن دوزی: زردوزی و سوزن دوزی یکی از هنرهای دستی زیبای استان هرمزگان است که برای تزیین لباس های زنانه استفاده می شود.
بادله دوزی: در بادله دوزی، چند نوع زری به کار می رود و برای تزیین لبه شلوارهای زنانه استفاده می شود.
شک بافی: به وسیله نوعی هاون چوبی به نام جوغن و چند قرقره مخصوص و یک بالش کوچک پارچه ای انجام می شود. از شک برای تزیین لبه آستین، دور یقه، لبه دامن و اطراف مقنعه و سجاده استفاده می گردد.
غذاهای محلی : در تمام شهرهای جنوبی کشور که در کنار دریا واقع شده اند، ماهی جزو مواد اصلی برنامه غذایی محسوب می شود. در بندرخمیر انواع غذاهای محلی با ماهی تهیه می شود که برخی از آنها اشاره می کنیم: قلیه ماهی، هواری ماهی، ماهی با صدف، کتلت میگو
در مورد وجه تسمیه بندرخمیر احتمالات زیادی وجود دارد که هیچ یک نه کاملا رد و نه کاملا تکذیب می شوند که به چندمورد آن در پایین اشاره خواهیم کرد.( برگرفته از دانشنامه بندرخمیر تالیف سید عبدالجلیل قتالی ) بعضی اظهار کرده اند نام خمیر از خُمره که جدولی سنگی و ساروجی بوده که پرتغالی ها آب کوه ها را به برکه( آب انبار ) هدایت می کردند ، برگرفته شده است. عده ای بیان کرده اند که چون در گذشته شغل گروهی از مردم این بوده است که از خاک های رُس اطراف این شهر برای ساخت ظروف سفالی استفاده می کردند و این خاک بایستی مدتی خمیر شود تا برای ساخت ظروف سفالی استفاده شودف این مکان به خمیر مرسوم شده است. برخی معتقدند که نام خمیر از واژه ی خُمر به معنای شراب است که معمولا از شیره ی خرما یا انگور تهیه می کردند. با توجه به این که سابقه ی کشت درخت انگور در این شهر و روستاهای اطراف وجود داشته است و عده ای از پرتقالیها شغلشان تهیه ی شراب از خرما و انگور بوده است ، گفته می شود برای تهیه ی شراب از انگور و خرما می بایست مدت ها آن را تخمیر کنند تا این که به شراب تبدیل شود ، این محل را خمیر می گفته داند.
دیدگاه دیگری وجود دارد که معنقدند در اطراف این شهر خاکی وجود دارد که هنگامی که باران ممتد می بارد، این خاک خیس شده و به شکل خمیر در می آید و نام خمیر برگرفته از آن خاک است. احتمال دیگری وجود دارد که نام خمیر تحول یافته ی واژه ی “کوه مهر” باشد و کوه مهر در تحول واژگان به “کومهر” سپس “کومیر” ،”کمیر” و « خمیر » تغییر شکل یافته است . وجود روستای “گومیری” که از نظر واژگانی با آن یکسان است نیز مؤید این نظر است؛ همچنین منطقه ای در کوهستان وجود دارد به نام « گوری» که با توجه به یاین که واژه ی «گُور» ( (gowr را غالبا به معنای «زردتشتی» به کار می بردند، میتواند نشان از زندگی هم میهنان زردتشتی در این منطقه باشد که نام محل سکونت خود را «کوه مهر» نهاده بوده اند. روایت دیگری هست که خمیر تغییر شکل یافته ی «حمیر» است که نام قوم بسیار قدیمی از اقوام ساکن در یمن بوده که چندین سال قبل از یمن به مناطق شمالی خلیج فارس مهاجرت کرده اند و به مرور زمان بر اثر همگون سازی حرف «ح» به «خ» تغییر شکل پیدا کرده است. دیدگاه دیگر در ارتباط با نام خمیر مربوط به ایرج افشار سیستانی در کتاب « نام دریای پارس و دریای مازندران و بندرها وجزیره های ایرانی » است که او معتقد است نام این بندر در گذشته «جمیر» که در فرهنگ عربی به معنی « محل اجتماع مردم » آمده است ؛ و احتمال داده اند در گذشته مردم برای اجرای مراسم های مذهبی خود در این محل جمع می شدند ، که به مرور زمان جمیر به خمیر تغییر نام پیدا کرده است . ( محله ای به نام جُمیره دردبی موجود است.)
جاذبه های خمیر
چشمه آبگرم خمیر یا چشمه آبگرم لشتغان: چشمه آبگرم طبیعی لشتغان یا خمیر یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری و تفریحگاه ها در شهرستان بندرخمیر از توابع استان هرمزگان می باشد. آب چشمه از شکاف سنگ‌هاى مارنی از زمين خارج مى‌شود و از کف حوضچه ها می جوشد و پس از آن در دشت سرازیر می شود. دو استخر در دامنه کوه، دو چشمه آبگرم با قدمت طولانی وجود دارند و افراد بسیاری از راههای دور و نزدیک به سوی آن جذب می شوند. این دو چشمه در مجاورت یکدیگر قرار دارند که یکی مخصوص بانوان و دیگری ویژه آقایان درنظر گرفته شده است. در اطراف چشمه دو استخر به ابعاد ۱۰×۳/۵ متر و ۶×۵ متر با عمق ۱/۵ متر است که در امتداد يکديگر ساخته شده‌اند. آب از استخر اول وارد استخر دوم مى‌شود. در اين محدوده ۱۲ اتاقک جهت استراحت و اقامت مسافران ساخته شده است و به طور رايگان در اختيار مراجعين قرار مى‌گيرد. طرز تشکيل اين چشمه بر اساس فرضيه تکتونيک صفحه‌اى استوار است. آب چشمهٔ لشتغان (خمير) در رديف آب‌هايى با کاتيون‌ها (يون‌هاى منفی) و آنيون‌هاى (يون‌هاى مثبت) مختلف گرم است .وجود گوگرد و مواد معدنی زیاد در آب گرم باعث شده پزشکان آن را برای درمان بیماریهای تنفسی ، رماتیسمی و قارچی توصیه کنند.
دیوار سدار: یکی از آثار تاریخی بندرخمیر، سدار بروزن جدار می باشد. سدار دیوارهای بلندی است از بالای کوه تا ساحل دریا که برای محافظت از شهر بنا گردیده است. باستان شناسان قدمت آن را به دوره زندیه می رسانند. این دیوار ساحلی تاریخی جهت مقابله با هجوم قبایل ساخته شده و مرحوم صدرالاسلام از شعرای بنام بندرخمیر در وصف این دیوار و رشادت مردم اشعاری سروده است. این دیوار در ۳ کیلومتری شرقی بندرخمیر و در نزدیکی جنگل حرای «مردو» قرار دارد.
قلعه خمیر: این قلعه در نزدیکی بندر خمیر قرار دارد. از این قلعه به جز بقایای دو سر در شمالی و جنوبی و برج شرقی نیمه ویران آن، اثری برجای نمانده‌است. سردر شمالی قلعه که اکنون در کنار کوچه تنگی متصل به شهر خمیرجای دارد به صورت شکوهمندی از سنگ و گچ و به سبک قلعه‌های اروپایی ساخته شده‌است. در چهار برج مدوربنا شده و بین هر دو برج یک برج کوتاه نیز ساخته شده‌است. در جنوب غربی قلعه عمارت دو طبقه‌ای وجود دارد. در وسط آب انباری (برکه) ای ساخته شده که باقی مانده‌است. از عمر این قلعه حدود یک قرن می‌گذرد. این قلعه یکی از بزرگترین قلعه‌های استان هرمزگان می‌باشد.
چشمه چاه احمد: چشمه چاه احمد در ۱۰ کیلومتری بندرخمیر در مسیر جاده بندرلنگه واقع شده است. در نزدیکی مظهر چشمه یک استخر طبیعی به شکل مربع وجود دارد که آب آن از شکاف سنگ های آهکی از زمین خارج می شود.
خانه قاضی رویدر: خانه قاضی رویدر در شهرستان خمیر و بخش رویدر واقع شده و مربوط به دوره قاجار می باشد. در ساخت این بنا از مصالح خشت و آجر استفاده شده است . سبک معماری این بنا سبک ساحلی خلیج فارس و دارای بادگیر است. احتمالا این بنا در گذشته خانه کدخدا یا خان منطقه رویدر و مکانی برای رفع مشکلات و اختلافات اهالی بوده است. این خانه در میان نخلستان زیبایی در منطقه انجیری واقع در رویدر بنا شده است.
جنگل های حرا: جنگل های حرا، یکی از دیدنی ترین نقاط بندرخمیر است که در کناره جنوبی شهر بندرخمیر و درون آب های آرام تنگه خوران واقع شده است. این جنگل یکی از بزرگترین جنگل های دریایی جهان و زیست گاه پرندگان نادر است و هر ساله گردشگران زیادی را به خود جذب می نماید. جزایر مرجانی و آبراهه های جنگلی حرا به نام خمرد، چیروو و گرمونو از جمله مراکز دیدنی هستند که می توان به وسیله قایق های دریایی موجود در اسکله، دقایقی را در این طبیعت بی نظیر سپری کرد و لذت برد.
کوه گوری: یکی از نقاط سرسبز و زیبای شهرستان بندرخمیر، دامنه و ارتفاعات کوه گوری در شمال شهر خمیر است که با وجود صعب العبور بودن، علاقمندان و بازدیدکنندگان بسیاری دارد.
بازار سنتی بندرخمیر: بازار سنتی بندر خمیر از جمله بازارهای سنتی استان هرمزگان است که علاوه بر شهرت باعث رونق اقتصادی منطقه شده است. این بازار بسیار قدیمی است. ریش سفیدان و بزرگان از پدران خود درباره رونق این بازار داستانهای زیادی نقلی می کنند. گفته می شود این بازار به شکل بازار وکیل شیراز و در ابعاد کوچکتر و حدود سی حجره ساخته شده بوده است. این بازار به مرور زمان تغییر و گسترش یافته است. انواع پارچه ، مواد غذایی، پوشاک، کیف ، کفش ، لوازم صوتی ،انواع ظرف و … از جمله کالاهایی است که هنوز هم گردشگران را به این منطقه می خواند.
روستای کهورستان: در شوره زار ها ی غرب استان هرمزگان بهشتی زیبا قرار دارد که زیبای و سر سبزی خود را مدیون سفره های آب زیر زمینی خود است این دیار آشنا کهورستان است که آبادانی و زندگی رابه روستاهای اطراف و حتی خود شهرستان بندر خمیر، بخشیده است. این روستا تا کنون به بنامهای مختلفی نام گذاری شده است. گفته می شود در زمان های گذشته از آن به نام کوه دش یا د کرده اند. بعد ها در بعضی کتب تاریخی آن را کهورستان نامیده اند.ابن بطوطه جهان گرد مسلمان در مورد کهورستان نوشته است: سرزمینی است وسیع با درخت های تنومند و دشت های وسیع در حصار کوهستان. ابن خلدون در کتاب سفرنامه جهانگردی خود از کهورستان بنام گبرستان نام برده است . اما در مورد نام کنونی که ” کهورستان ” نامیده می شود، بخاطر فراوانی درخت کهور در این روستا می باشد. کهورستان دارای قدمت چند صد ساله ی می باشد این را می توان با بررسی نوشته هایی که برروی بعضی سنگهای قدیمی حک شده است فهمید در گوشه و کنار مرکز روستا در فاصله ای به طول و عرض ۴۰ کیلومتر باز مانده هایی از قلعه ها و کاخ های خراب شده وجود دارد که در میان خاکروبه ها و جای ساختمان ها می توان آثار زندگی و نیز وسایلی چون چاقو – سلاح برنده سنگهای حکاکی شده و غیره را دید.
پل معروف لاتیدان: این پل جزء آثاری است که به ثبت سازمان میراث فرهنگی کشور درآمده است. پل لاتیدان مربوط به دوره شاه عباس صفوی است و جزء طویل ترین پل باستانی ایران است. گفته می شود از طریق پل لاتیدان که بر روی رودخانه کُر قرار داشته بازرگانان، تجار، سیاحان و جهانگردان مسیر بندرعباس به شیراز را می پیمودند. در این مسیر از منطقه زیبا و سرسبز کهورستان می گذشتند. خیلی از این افراد چنان که از نوشته هایشان پیداست به هیچ وجه انتظار دیدن چنین زیبایی در منطقه جنوب ایران که گرم و با طبیعتی خشک است را نداشته اند. چنان که ابن بطوطه و ابن خلدون در خاطرات خود سرسبزی و زیبای کهورستان را تحسین کرده اند.
...........................
آرشیو
