شازَند (یا شاه‌زنده و که اوایل انقلاب مدت کمی به نام آزادشهر هم نامیده شد) یکی از شهرهای استان مرکزی در کشور ایران است. در لغت‌نامهٔ دهخدا در شرح این شهر آمده‌است: «همان ادریس آباد سابق است. نام ایستگاه راه‌آهن میان سمنگان و نورآباد است که در ۳۵۴ هزارگزی ایستگاه راه‌آهن اراک واقع است. کارخانهٔ قند شاهی به سال ۱۳۱۵ ه.ش به علت مساعد بودن آن ناحیه برای کشت چغندر به این محل منتقل شد.»
علت نامگذاری این شهر به شازند به دلیل وجود کوهی بوده‌است که زرتشتیان باور داشته‌اند کیخسرو به‌همراه پهلوانان نامی آن در آن کوه مخفی شده‌اند. از این رو این کوه را شاه زنده یا شاه زند نامیده‌اند؛ و شهر شازند هم که در آغاز ادریس‌آباد بوده‌است از روی این کوه نامگذاری کرده‌اند.
در اول دره شراه و در نزدیکی شازند کوهی است به نام «شاه زند»این کوه را «کوه نقار خانه» هم می نامند در کوه شاه زند غاری پرآب و گیاه به نام « غار کیخسرو» وجود دارد. بنا بر باورهای مردم ، کیخسرو در‌این کوه و‌این غار غیب شده است. از جمله باورهای مربوط به غار کیخسرو‌این است که بعضی سالها،در شب نوروز و یا در هنگام تحویل سال، صدای توپ و نقار خانه از آن شنیده می شود. گاهی غار، نور باران می گردد.غار کوه «شاه زند» از زیارتگاههای زرتشتیان‌ایران باستان است (دهگان،1376،جلد اول،1329) درباره غار کیخسرو روایتها و قصه‌های هم وجود دارد. بنا بر برخی از‌این روایتها کیخسرو در غار کوه شاه زند طلسم شده است و وقتی امام زمان (عج) ظهور میکند کیخسرو و شش نفر همراهانش در رکاب حضرت ، شمشیر می زنند.(انجوی شیرازی،297)
بنا بر آنچه که نقل شد و مطالب دیگری از متون تاریخی و از فرهنگ مردم منطقه که مجال طرح آنها نیست، گذشته فرهنگی-تاریخی منطقه استان مرکزی ارتباط چشمگیری با کیخسرو، پادشاه آرمانی دوران اسطوره – حماسی‌ایران دارد.کیخسرو که در فرهنگ‌ایران کهن،در شمار جاویدانان است با شنیدن صدای سروش، از پادشاهان دست می کشد و بنا بر داستانی که در متون مختلف با تفاوتهایی آمده است و در باورهای منطقه نیز دیدیم،در کوهی از نظرها پنهان می شود و تا ظهور« سوشیانس» غایب خواهد بود. استمرار‌این عقیده زرتشتی را به صورت باور یاد شده در روایت طلسم شدن کیخسرو،می بینیم که نماد مبارزه، کین خواهی از دشمنان و زنده سازی‌ایین کهن است و در مذهب زرتشتی جایگاه ویژه دارد( تفضلی، 45)
سراب عباس‌آباد، سراب بلاغ، پارک تپه سنگی محلهٔ ازنا و پیست اسکی هندودر از گردشگاه‌های شازند هستند. دیگر مناطق دیدنی این شهر را می‌توان بقعه سهل بن علی است که زیارتگاه این منطقه است نام برد. شهر شازند دارای چهار منطقهٔ اصلی است که شازند، نوبنیاد، ازنا و کلاوه نام دارند. با گسترش بیشتر شهر مناطق تازه‌ای نیز به آن افزوده شده‌اند. مردم شازند بیشتر به زبان لری سخن میگویند ولی زبان ترکی و فارسی هم کاربرد دارد.
اولین سند تاریخی که دربارهٔ شکل‌گیری شهر شازند در منابع مکتوب وجود دارد مربوط به گزارشی است که موسی خورزنی جغرافیدان ارمنی در قرن پنجم میلادی در کتاب خود ارائه کرده‌است. او در شرح ایل‌های امپراطوری ساسانی به رستاق کرج و بابک اشاره کرده و آنها را جزء ایالت اصفهان آورده‌است. شهر کرج در منطقه‌ای قرار داشته‌است که امروزه شهرهای شازند و آستانه قرار دارند بنا به گزارش‌های تاریخی شهر کرج شکل متمرکز نداشته و پراکنده بوده‌است. در دوره اخیر در برخی از منابع از شازند با نام ادریس‌آباد اسم برده شده‌است. با توجه به اینکه نام پدر ابودلف، ادریس بوده‌است، می‌توان نتیجه گرفت که شهر ناپیوسته کرج به صورت روستاهای نزدیک به هم درآمده و نام یکی از این روستاها ادریس‌آباد و محل زندگی ادریس، پدر ابودلف بوده‌است.
شازند به لحاظ موقعیت طبیعی خود خوش آب و هواترین شهرهای استان مرکزی است. به‌طوری‌که میانگین دمای آن در تابستان ۲۱ درجه و در بهار ۱۳ درجه است که معتدل‌ترین و خنک‌ترین ناحیه استان در این دو فصل میباشد.
در اوایل انقلاب به دلیل حساسیت روی کلمه شاه که نام شازند از آن برگرفته شده بود نام شهر به سربند که در حقیقت دهستانی از شهرستان شازند است تغییر یافت، اما بعد از ۲۵ سال دوباره در صحن علنی مجلس و در اعتراض نمایندهٔ وقت شهر به شازند برگردانده شد.
بر اساس برگه ۱/۱۰۰۰۰۰ تهیه شده توسط سازمان زمین‌شناسی کشور، شهرستان شازند از غربی‌ترین بخش ساختارهای زمین‌شناسی ایران مرکزی آغاز و با گذر از زون آذرین - دگرگونی سنندج - سیرجان به بخش شرقی زاگرس چین خورده ختم می‌شود.
ساختارهای آهکی و دولومیتی به همراه گرانیت‌ها و گرانودیوریت و پگماتیت و اسکارن و شیست در این شهرستان دیده می‌شود. از مهمترین معادن موجود در شهرستان شازند علاوه بر معادن سنگ ساختمانی می‌توان به معادن سرب و روی، مس، آهن اشاره کرد. گسل‌های فعال و مهمی در این ناحیه دیده نمی‌شود و همین موضوع سبب ایجاد یک ساختار زمین‌شناسی امن از لحاظ بدور بودن از وجود زلزله‌های قدرتمند شده‌است. دشت شازند تشکیل شده از رسوبات کواترنری میباشد که به علت وجود ساختارهای آذرین-دگرگونی در بالادست رودخانه‌ها، بسیار غنی از مواد معدنی میاشد و حاصلخیزی بالایی برای کشاورزی دارد.
بجز وجود گسل‌های کوچک، تابحال گسل مهم و فعالی در شهرستان شازند مشاهده و ثبت نشده‌است، همین موضوع سبب ایجاد فضایی دور از زلزله‌های قوی شده‌است. نزدیک‌ترین گسل‌های زلزله خیز در این شهرستان شامل گسل بروجرد و گسل میقان در اراک است که گاهی فعالیت این گسل‌ها سبب ایجاد لرزه در نواحی مرزی شهرستان شازند به خصوص در مجاورت شهرستان بروجرد گردیده‌است.
دین مردم این سرزمین اسلام و شیعه می‌باشند.زبان اصلی شازند لری است با این حال زبان فارسى و ترکی هم کاربرد دارد. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۲۱٬۱۸۱ نفر (۶٬۶۷۷ خانوار) بوده‌است.
شازند از لحاظ پارک و فضای سبز بسیار غنی میباشد و از مهمترین آنها می‌توان به سراب عباس‌آباد که روزانه مردم زیادی از شهرهای همجوار برای سپری کردن اوقاتی خوش به آنجا می ایند. پارکهای دیگری نظیر پارک کارخانه قند و پارک تپه سنگی و پارک کلاوه نیز می‌توان اشاره کرد. منطقه نمونه گردشگری عباس‌آباد که در دامنه کوه شهباز قرار دارد و دارای سرچشمه بسیار زیبا و پارک جنگلی و شهر بازی میباشد - سفره خانه سنتی و رستوران و کافی شاپ نیز دارد -دارای پارکینگ بزرگ و اختصاصی با نگهبان میباشد - از ابتدای بهار تا آبان ماه پذیرای شمار زیادی از گردشگران استان مرکزی و استان‌های همجوار میباشد - آب و هوای خنک و درختان بلند و چشم‌انداز کوهستان زیبای شهباز از نقاط برجسته عباس‌آباد شازند میباشد در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی شازندو ۱۲۰۰ متر بالاتر از سطح دریا، دامنه‌های شرقی زاگرس پیست اسکی بین‌المللی هندودر را در دامن خود جای داده‌است. این پیست دارای مسیر اسکی به طول ۶۰۰ متر و طول کلی ۵ کیلومتر و دارای سه دستگاه تله سیژ، رستوران، تجهیزات برف‌روبی و ساختمان اداری است.
از کارخانه‌های مهم شهر شازند می‌توان به کارخانه قند شازند ،پالایشگاه نفت امام خمینی و پتروشیمی شازند و نیروگاه حرارتی شازند اشاره کرد. کارخانه قند شازند که در سال ۱۳۱۷ تأسیس شد، اولین کارخانه ایجاد شده در استان مرکزی است.
آب و هوای شازند سرد و کوهستانی است که تابستانهای معتدل و زمستانهای سردی را به همراه دارد. سردترین نقطهٔ استان مرکزی در این شهر است. قله شهباز بلندترین قله استان مرکزی در این شهر واقع شده که داری چشم‌انداز زیبا و طبیعت منحصر به فرد و یخچالهای فصلی میباشد که تا تیر ماه و مرداد ماه دوام داشته‌اند ولی هم‌اکنون به علت چرای دامها در این کوه به شدت آسیب دیده‌اند .
شهرستان شازند دارای شش شهر به نامهای شازند، مهاجران، آستانه، توره، هندودر، شهباز و دارای 4 بخش مرکزی ،زالیان، سربند و قره کهریز با نه دهستان (سربند، مالمیر، کوهسار، قره کهریز، آستانه، کزاز، نهرمیان، پل دوآب، زالیان) و 254 روستا که مجموعا 214 آبادی دارای سکنه در شهرستان موجود می باشد.
همچنین فرمانداری این شهرستان از نظر تعداد روستای تحت پوشش یکی از بزرگترین فرمانداریهای کشور میباشد. شهرستان شازند بر سر مسیرهای ترانزیتی غرب و جنوب واقع شده‌است؛ که مهمترین این مسیرها مسیر ترانزیتی و بین‌المللی تهران - خوزستان میباشد. خط راه‌آهن سراسری شمال - جنوب نیز از این شهرستان عبور میکند. همچنین راه‌آهن در حال احداث کرمانشاه - اراک نیز از این شهرستان عبور میکند، که تا به حال قطعه اراک - ملایر راه اندازی شده‌است.
در مورد تاریخچه شازند سندی در دست است (کلیسای جلفای اصفهان) که در زمان صفویان به دستور شاه عباس صفوی، ارامنه به این منطقه کوچانده شده‌اند و مردمان خود شازند (شهر شازند) در اصل از ارامنه بوده‌اند و اندکی هم از لرستان میباشد و ترک زبانان بیشتر در منطقه سربند ساکن‌اند که اسکان آنان در این منطقه را می‌توان در قرن سوم و همزمان با قدرت گرفتن سلجوقیان وقبل از حمله مغول دانست. اولین ارامنه از طرف همدان به شازند آمده‌اند و در روستای جزنق ساکن شده‌اند و بعد به شازند آمده‌اند در خود شهر شازند (محله کلاوه - ازنا- عباس‌آباد - ادریس آباد) بیشتر ارمنی‌نشین بوده‌اند که محله کلاوه شش دانگ ارمنی - ازنا چهار دانگ ارمنی دو دانگ مسلمان -عباس‌آباد شش دانگ ارمنی و ادریس آباد سه دانگ ارمنی و سه دانگ مسلمان بوده‌است
در حال حاضر بیشتر ارامنه از شازند رفته‌اند و فقط چهار نفر باقی مانده‌اند در کلاوه و عباس‌آباد همه مهاجر هستند ولی در ازنا و شازند خانوادهای اصیل منطقه که از گذشته بوده‌اند وجود دارند مردم قدیمی این منطقه از ارامنه بسیار به نیکی یاد می‌کنند
سوغات:یکی از سوغات شهر شازند قند میباشد که بخاطر وجود اولین کارخانجات قند کشور که شهرتی کشوری دارد است. انگور.کشمش.شیره انگور.سنجد .بادام .گردو و دیگر محصولات باغی از سایر سوغات های این شهر زیبا هستند. صنایع دستی این شهرستان نیز شامل دستبافتهای سنتی همانند قالی بافی، گلیم بافی. رودوزیهای سنتی.سفالگری. کپوبافی و آثار چوبی همانند منبت و کنده کاری روی چوب. معرق کاری ، پیکرتراشی، خراطی می باشند
جاذبه های شازند
روستای رضا آباد سربند: روستای رضاآباد در ۸۰كیلومتری جاده ی اراك -بروجرد واقع شده و از روستاهای بخش سربند شهرستان شازند استان مركزی می باشد .این روستا قدمتی حدود چهارصد ساله دارد.در بهار دشتهای سرسبز وخرم این دیار كهن روح هر بیننده ای را با نسیم خنك بهاری نوازش می دهد وعطر گلهای بهاریش جان را روح تازه ای می بخشد. روستای رضاآباد با طبیعت زیبا و چشمه سارهای بسیار محلی بکر برای گردشگران فراهم کرده است در دامنه ارتفاعات ویل آب(ویلو) و ویلک در منطقه ییلاقی روستای رضاآباد از توابع شهرستان خمین چشمه سارهای فراوانی وجود دارد این چشمه ها از بریدگی و شکاف صخره ها به بیرون جاری است و جلوه ای زیبا و بکر را به این روستا و منطقه بخشیده است آب این چشمه ها برای مزارع کشاورزی پایین دست روستای قلعه آشناخور استفاده می شود سراسر صخره ها و ارتفاعات بالای چشمه ها پوشیده از بوته های گون و گل های وحشی است که مورد علاقه و بازدید مردم این سرزمین و کسانی که برای تفریح و گردش به این منطقه می آیند، قرار دارد شقایق وحشی، گل های لاله واژگون و بوته های سوسن و سنبل در فصل بهار چشم انداز بسیار زیبایی به ارتفاعات اطراف چشمه می دهد .
سراب عباس آباد شازند: همزمان با گرم شدن تدريجی هوا و درآغازسال جديد، سراب عباس آباد شازند به عنوان منطقه نمونه تفرجگاهی، پذيرای بسياری از مردم و علاقه مندان به طبيعت است. سراب عباس آباد در شرق شهر شازند، و در دامنه شمالی رشته کوه راسوند قرار دارد. ميزان آبدهی اين چشمه بطورمتوسط حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ ليتر در ثانيه است وارتفاع آن ازسطح دريا ۱۹۰۰متر می باشد. اين چشمه از جمله چشمه های ‘کارستيکی’ است که در دامنه رشته کوه های راسوند واقع شده و از آب آن برای کشاورزی و شرب روستاها و مناطق اطراف استفاده می شود. چشمه عباس آباد بخاطر نزديکی با شهر شازند، مکان مناسبی برای گذراندن اوقات فراغت اهالی اين شهر و ساير مردم استان مرکزی و کشور است.
امامزاده عبدالله سورانه: امامزاده عبدالله ابن احمد روستای سورانه در ۷ کیلومتری شهر شازند و ۴۵ کیلومتری جنوب غربی شهر اراک، در دل کوهپایه های قله سر به آسمان کشیده شهباز بلندترین قله استان مرکزی واقع شده است. این امامزاده به علت دارا بودن آب و هوای مساعد و فضای مناسب در فصول گرم و معتدل، هر ساله در ایام تعطیل پذیرای زائران زیادی از سراسر شهرستان و استان میباشد. این بقعه در دامنه سرسبز و در مجاورت یک چشمه سار طبیعی قرار دارد و به زبان محلی به این موقعیت قبه چشمه میگویند و بنای پیشین بقعه از خشت و گل بوده و بنای فعلی از آجر و آهن است. در ضریح مربع شکل زیارتگاه، قبر منور قرار گرفته است.
روستای سرسختی علیا: سرسختی علیا روستایی است از توابع شهرستان شازند در استان مرکزی که از نظر جغرافیایی در ۵۰ کیلومتری جنوب غربی اراک و ۱۲ کیلومتری جنوب شازند واقع شده است. طبق عکسهای ماهواره ای، روستای سرسختی علیا در عرض جغرافیایی ۵۰ دقیقه و ۳۳ درجه و طول جغرافیایی ۲۱ دقیقه و ۴۹ درجه واقع است و ۲۱۱۰ متر ارتفاع از سطح دریا دارد. از سوی دیگر روستای سرسختی علیا در ۴ کیلومتری شهر مذهبی- زیارتی آستانه علوی قرار گرفته و یکی از روستاهای آباد و خوش آب و هوای این منطقه در تمام فصول می باشد. شغل اهالی این روستا کشاورزی، باغداری و دامداری است،این روستا دارای فرهنگ غنی و پایدار و دارای آداب و رسومات کهن و قدیمی و ریشه دار بوده بطوریکه مردم به مبانی سنتی و مذهبی و دینی بسیار پایبند هستند. این روستا دارای ۵ باب مسجد است که در هر یک از این مساجد فعالیت های ویژه ای از جمله صندوق قرض الحسنه، کانون فرهنگی- هنری، کتابخانه و خانه قرآن روستایی انجام می شود و به فضل الهی دارای فعالیت های خوبی هم می باشد که مورد استقبال فراوان مردم روستا قرار گرفته است. این روستا از نظر میراث فرهنگی و منابع طبیعی هم دارای استعدادهای مثبتی است که در ایجاد جایگاه های توریستی و گردشگری داخلی و خارجی بسیار موثر می باشد و باعث رونق اقتصادی منطقه می گردد. زبان عموم مردم روستا یکی از لهجه های محلی زبان لری است. از این لحاظ که روستای سرسختی در بلندی واقع شده و اطراف آن را کوه های مرتفعی پوشانده است؛ از همین رو آب و هوای آن در اکثر ایام سال معتدل رو به سرد است. تپه قلعه روستای سر سختی مربوط به هزاره ۴ قبل از میلاد است و در شهرستان شازند، بخش مرکزی، روستای سرسختی واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۹۶۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
سد کمال صالح اراک: این سد در ۷۴ كیلومتری جنوب غرب اراك و ۴۶ كیلومتری جنوب شهر شازند بنا گردیده است که با داشتن منظره های طبیعی دیدنی ، یکی از نقاط گردشگری استان مرکزی محسوب می شود. مطالعات این طرح از سال ۱۳۷۲ آغاز شد و در نهایت نتایج بررسی ها نشان داد كه به لحاظ فنی و اقتصادی مناسب ترین منبع تامین و انتقال آب به اراك محل تلاقی رودخانه های بزرگ و قلعه نو می باشد كه خود این ۲ رودخانه در اصل از سه شاخه های رود بزرگ دز بشمار می آید محل احداث این سد روستایی به نام كمال صالح بود از این رو نام این سد هم كمال صالح شد. سد كمال صالح از نوع سنگریزه ای با هسته رسی می باشد و حدود ۱۰۰ میلیون متر مكعب گنجایش مفید دارد با هدف گردشگری طبیعی برای عموم مردم مكان های خاصی در اطراف این سد و دریاچه آن احداث خواهد شد تا مردم بتوانند از فضای طبیعت زیبا و دلنشین آن نیز لذت ببرند.
چشمه بلاغ حک: چشمه بلاغ حک یکی از چشمه های استان مرکزی است که در ۷ کیلومتری شمال غرب شازند در دامنه جنوبی کوه راسوند و در مجاورت کوه بلاغ واقع شده است. با توجه میزان نزولات جوی و ذوب برف ها، میزان نوسان سالیانه این چشمه بسیار زیاد است به طوری که میزان آبدهی فروردین ماه این چشمه نسبت به شهریور ماه بسیار تفاوت دارد چون میزان ریزش های جوی و ذوب برف ها در فروردین ماه به بیشترین میزان خود می رسد و با توجه به شکاف های بزرگ و زیاد کوه راسوند، این اختلاف آبدهی چشمگیر است اما به طور متوسط میزان آبدهی این چشمه نزدیک به ۳۰۰ لیتر در ثانیه است. از آب این چشمه برای آبیاری زمین های کشاورزی روستاهای حک بالا، حک پایین و تحت محل استفاده می شود.
غار سوله خونزا: اين غار در کوه های «شمس آباد» واقع شده و نزديک ترين راه آن از طريق جادة اراک – شازند، در تقاطع راه روستای «قدمگاه» است. در طرف راست ديواره سنگه کوه، دهانه اوليه غار نمايان است و دهانه اوليه غار نمايان است و دهانه دوم در ارتفاعات بالاتر قرار دارد. نام سوله خونزا يا «سوله خونزاب» به معنه «سوراخ خانه چشمه دار» است. طول اين غار ۲۷ متر و عرض آن ۵/۱ متر است. در قسمت های بالاتر اين غار، غار ديگری وجود دارد که چشمه های آب گوارا دارد. اين غار شامل دو دهانه است و در انتهاى آن حوضى با ساروج ساخته شده است. دسترسی به اين غار از دو راه امکان دارد اول از طريق عقيل آباد گوار چشمه پهن گلشن آباد و قره کهريز و مسیر دوم از روستای عليم آباد جاده شوسه اراک-شازند قدمگاه کوه شمس آباد.
منطقه شکار ممنوع چال خاتون: این زیستگاه طبیعی با ۱۳ هزار و ۸۹۷ هكتار وسعت و اكوسیستم كوهستانی، تپه ماهوری ودشتی، یكی از چشم اندازهای زیبای طبیعی كشور را به خود اختصاص داده و از نظر ظرفیت های تنوع زیستی گیاهی و جانوری غنای زیادی دارد. منطقه چال خاتون شازند با بهره مندی از منابع آبی دایمی و فصلی، تركیبی از مراتع سرسبز و نواحی صخره ای و دشت، برای زیست حیات وحش بسیار مساعد بوده و مجموعه ای از انواع گونه های گیاهی و جانوری را در خود دارد. این منطقه از نظر جغرافیای گیاهی به ناحیه ایرانی – تورانی تعلق دارد و طیف متنوعی از گیاهان علفی، بوته ای و درختچه ای را در خود دارد. منطقه چال خاتون شازند تا سال گذشته یكی از شكارگاه های آزاد استان مركزی بود كه با توجه به ظرفیت های بالقوه طبیعی متعدد و تنوع زیستی با ارزش به عنوان منطقه شكار ممنوع در حمایت محیط زیست كشور قرار گرفته است. يكی از بلندترين قله های رشته كوه چال خاتون كه در راستا و امتداد رشته كوه راسوند قرار گرفته ، قله سخت سياه با ارتفاعی قريب به ۳۰۰۰متر می باشد و با توجه به تركيب ساختاری جنس كوه دراين منطقه نيز چاههای متعدد طبيعی(غارهای عمودی) وجود دارند كه در حال حاضر در دست شناسائی هستند.
چشمه عمارت: چشمه عمارت شامل چندین چشمه است که در روستای عمارت در ۲۶ کیلومتری جنوب شازند و در مسیر شازند- خمین قرار دارد. تعداد این چشمه ها زیاد است به طوری که در داخل مسجد، محوطه مسجد و منازل مسکونی، آب از زمین خارج می شود. آب این چشمه ها در دریاچه ای به وسعت ۲۰۰۰ مترمربع انباشته شده و محلی برای شنا و بازی کودکان منطقه می باشد. آب پس از سرازیر شدن از این دریاچه به صورت کانال، آب کشاورزی چندین روستای دیگر را تأمین می نماید. منطقه عمارت جنوبی ترین حوزه آبخیز رودخانه شراء است. چشمه عمارت با نام تالاب عمارت نیز خوانده می شود.
چشمه پنجه علی: چشمه پنجه علی در شمال غرب شازند و در مسیر جاده اصلی اراک – بروجرد واقع شده است این چشمه در دامنه کوه پنجه علی و نزدیکی کوه قازک قرار دارد . جنس این کوه از آهک اربیتولن دار است لذا این چشمه نیز از نوع کارستیکی می باشد . میزان آبدهی متوسط این چشمه حدود ۲۵۰ لیتر در ثانیه می باشد و تخلیه سالانه حدود ۵/۶ میلیون متر مکعب برآورده شده است از نظر کیفیت آب این چشمه نیز جزء آب های مناسب برای شرب به حساب می آیددر کل این چشمه از مکان های زیبا و دیدنی شهرستان و استان به شمار می رود . دسترسی به این چشمه از راه اصلی اراک – بروجرد امکان پذیر است این چشمه و زمین های اطراف آن زیر نظر آموزش و پرورش شهرستان شازند می باشد و در نزدیکی این چشمه هنرستان کشاورزی علی ابن ابیطالب (ع) شازند واقع شده است . در کنار این چشمه بنای زیبا و در مظهر آن استخری زیبا ساخته شده است این چشمه بر خلاف سایر چشمه های پر آب شهرستان عمومی نیست و برای بازدید از این سرچشمه نیاز به اخذ مجوزاز آموزش و پرورش شهرستان شازند می باشد.
چشمه اسکان: چشمه اسکان در فاصله ۱۹ کیلومتری شمال –شمال غرب شهر شازند در دامنه کوه لجور در نزدیکی روستای اسکان واقع شده است این چشمه با فاصله کمی در سمت شمال جاده اراک- بروجرد بین کوه لجور و رودخانه شراء قرار دارد . میزان آبدهی این چشمه به طور متوسط ۲۰۰ لیتر در ثانیه می باشد . چشمه اسکان در پای کوه زیبای لجور ودر کنار وردخانه سرسبز و پر آب شراء چشم انداز زیبایی بوجود آوده است لذا از مکان های زیبا و تفریحی سیاحتی شهرستان و استان به شمار می رود . در فصل تابستان و بهار تعداد زیادی از مردم اهالی شهر اراک برای تفریح و گذران اوقات فراغت در کنار رودخانه شراء و چشمه اسکان به این محل ها می آینددر کل مکان های طبیعی و دیدنی شمال غرب دشت شازند ((پنجه عل )) ((اسکان )) و ((رودخانه شرا )) بیشتر تاثیر گذار و تاثیر پذیر از شهر اراک می باشد.
چشمه عنبرته: چشمه عنبرته در جنوب شرق دشت شازند در دامنه شمالی کوه چال خاتون در کنار روستای عنبرته واقع شده است این چشمه از نوع چشمه های کارستیکی است و قسمتی از آب ارتفاعات کوه چال خاتون را زهکشی می نماید . میزان آبدهی این چشمه به طور متوسط در حدور ۶۵ لیتر در ثانیه است . چشمه عنبرته در نزدیکی چشمه بزرگ عمارت قرار دارد دسترسی به این چشمه از طریق جاده ای از قدمگاه به طرف بازنه و از بازنه به تجره به عنبرته کشیده شده می باشد . از آب این چشمه اهالی عنبرته برای کشاورزی و شرب استفاده می نماید .
چشمه قاقان: در گردنه قاقان چندین چشمه پرآب وجود دارد که مهمترین آنها چشمه قاقان است که در ارتفاع ۲۱۵۰متری از سطح دریا قرار گرفته است این چشمه از نوع کارستیک است و در دامنه شرقی کوه سرو قرار دارد . دسترسی به آن از طریق جاده ای که تجره را به قاقان – از طریق گردنه قاقان وصل می کند امکان پذیر است کیفیت آب این چشمه نیز خوب است اهمیت این چشمه برای کوهنوردان قابل توجه است.
چشمه دو خواهران: در ارتفاع ۲۳۶۰متری از سطح دریا قرار دارد . دسترسی به این چشمه از طریق جاده آسفالت شازند – نور آباد امکان پذیر است . در کیلومتر ۶ جاده شازند – نورآباد در سمت چپ جاده ((شرق جاده)) با فاصله حدود ۳/۳ کیلومتر از جاده اصلی – جاده فرعی و خاکی جدا می شود که به روستای دو خواهران منتهی می گردد . چشمه دو خواهران در بالای روستای دو خواهران قرار دارد . و برای عامه مردم و اهالی روستایی دو خواهران این چشمه جنبه تقدیس و زیارتی دارد کیفیت آب این چشمه بسیار خوب می باشد و زمین های کشاورزی روستای دو خواهران را مشروب می نماید . در مسیر این چشمه تا روستای دو خواهران درختان کهنسالی چون گردو – صنوبر – بید و … وجود دارد که منظره زیبایی به این چشمه داده است. در این چشمه دو تونل یه صورت غار موجود است .یک تونل که از آن آب چشمه بیرون می زندارتفاع این تونل نزدیک به دو متر و عمق ان حدود ۸ متر می باشد .در بالای این تونل – تونل دیگری وجود دارد که به طور متوسط ۵/۱ تا ۲ متر ارتفاع و بیش از ۱۰ متر عمق دارد . این دو تونل معروف به غار دو خواهران می باشد .که طبق اعتقاد اهالی روستای دو خواهران و همچنین عده ای از مردم منطقه فقط باید خانم ها داخل این غار شوند چون معتقدند که دو خواهران از نوادگان امام علی (ع) در داخل این غار غایب و مخفی شده اند و به همین خاطر این مکان زیارتی دارد . در کل چشمه دو خواهران از نقاط کم نظیر طبیعی و دیدنی استان به شمار می رود.
.....................................
آرشیو