هشتپر مرکز شهرستان تالش
هشتپر یا هشتپر طوالش بعد از انقلاب به صورت رسمی و اداری شهر تالش با آب و هوای معتدل خزری با ارتفاع ۵۴ متر از سطح دریای آزاد پنجمین شهر بزرگ استان گیلان، بزرگترین شهر تالش‌نشین ایران و مرکز شهرستان طوالش است. بنیان شهر هشتپر با ساخت کاخ اطاقسرا بدست سردار امجد به اوایل دوره ناصرالدین شاه که مرکز خانات کرگانرود (تالش مرکزی) بوده‌است استوار و قدمت دارد. این شهر از قطب‌های گردشگری گیلان و ایران است و سالانه مسافران زیادی را به خود جذب می‌کند. اطراف شهر را مزارع برنج و باغ‌های کیوی احاطه کرده‌اند که محصولات آن به کشورهای خارجی نیز صادر می‌شود علاوه بر این تالش بزرگ ترین تولیدکننده ماهیان خاویاری در کشور است که بخش اعظمی از تولیدات آن به خارج از کشور صادر می‌شود. رودخانه کرگانرود پر آب‌ترین رودخانه غرب گیلان از مرکز این شهر عبور می‌کند و شهر را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند.
در اسناد و منابع پیش از اسلام کلمۀ تالش دیده نشده است. برخی از پژوهشگران، تالش را با قوم «کادوس» که از آن بارها در منابع یونان و روم باستان یاد شده است، یکی می‌دانند. در منابع سده‌های نخست هجری از این قوم با نام «طیلسان» یاد کرده‌اند. یاقوت ذیل مادۀ طیلسان، به نقل از اصمعی می‌گوید که طیلسان با تالشان یکی است. واژۀ طیلسان ظاهراً از اواسط سدۀ ۷ق متروک، و به جای آن کلمۀ «تالش» تدریجاً وارد منابع تاریخی و جغرافیایی ایران شد. سرزمین بَبَر در اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی، میان گیلان و تالش از یک سو و تالش و دیلم از سوی دیگر قرار داشت. نیز آن را نزدیک دیلم، گیلان، تالش و مغان آورده اند. سرزمین بَبَر محدوده ی خلخال و منطقه مرزی تالش و گیلان را شامل می شود.
الکساندر خودزکو، کنسول روس در گیلان در کتاب معروف خود دربارهٔ آن می‌نویسد: مرکز کرگانرود آبادی هشتپر و والی آن بالاخان است که فرمانده قشون تالش محسوب می‌شود و سراسر این ایالت به‌طور موروثی به وی به تیول واگذار شده‌است. چهار دهه بعد نصرت اله خان سردار امجد نوه بالاخان در اواسط دوره ناصرالدین شاه قاجار عمارت اطاقسرا را با معماری اروپایی بنا نمود که نماد و سمبل هشتپر گردید. هشتپر و سایر مراکز حکومتی در تالش از ساحل دریا فاصله داشتند. به همین خاطر مراکز بازاری و بنادر کوچکی مانند: کرگانرود، شفارود، آلالان و حویق در مصب رودهای تالش ایجاد شدند که اهالی طوالش از این طریق با بنادر روسیه داد و ستد می‌نمودند بنابراین در قرن ۱۹ میلادی مراکز سیاسی و اقتصادی تالش از یکدیگر جداافتادند و به همین خاطر شهر تمام عیاری در این ناحیه شکل نگرفت از اینرو تا انقلاب مشروطه هشتپر به عنوان مرکز سیاسی خمسه طوالش از بازار ساحلی کرگانرود فاصله داشت. رابینو در این زمینه چنین می‌نویسد: ((…. بازار کرگانرود نزدیک دریا، شامل ۶۰ دکان و در حدود ۱۵ کلیه چوبی است و محل اقامت خان‌ها در هشتپر میباشد)) در سال ۱۲۸۶ بر اثر وقایع انقلاب مشروطه عمارت اطاقسرا و ابنیه پرامون آن به آتش کشیده شد و به حکومت خان‌های کرگانرود پایان داده شد و شهر هشتپر تا سه دهه بعد محلی متروکه بود در عوض بازارهای ساحلی نقش اداری ناحیه را نیز به عهده گرفتند. بنا به نظر محمدتقی رهنمایی استاد جغرافیای دانشگاه تهران، این منطقه بر اساس نوشته‌های یک سیاح آلمانی در قرن هفدهم میلادی یکی از بزرگترین مراکز تجاری گیلان و شاهد جنگ‌های بسیار زیادی بوده‌است.
تا زمان جنگ جهانی دوم بندرگاه و مرکز اولیه شهرستان طوالش ساحل قرار داشته‌است و بخش عمده‌ای از مبادلات تجاری بین سواحل ایران و روسیه از این بندر انجام می‌شد. تلگراف خانه، گمرک خانه، مدرسه، بندر، امنیه، بلدیه و دیگر دستگاه‌های دولتی و حکومتی در آن فعالیت گسترده‌ای داشت. ساختمان‌های گمرک آن تا سال ۱۳۳۶ برپا بود. پس از اشغال شمال ایران بدست ارتش شوروی در جریان جنگ دوم جهانی (شهریور ۱۳۲۰) روس‌ها جاده‌ای بین انزلی، آستارا از میان هشتپر احداث کردند تا بهتر تدارکات جنگی متفقین را از جنوب ایران به جبهه جنگ آلمان انتقال دهند. در این ارتباط ساختن پل بر روی کرگانرود در هشتپر موجب برتری موقعیت مکانی آن نسبت به بازار ساحلی کرگانرود گردید، به‌طوری‌که در طی ۴ سال بازار ساحلی کاملاً متروکه گردیده و ادارات دولتی آنجا نیز به هشتپر منتقل شدند. بدنبال این تحولات شهرستان طوالش در ۲۲ مرداد ۱۳۲۳ با مرکزیت بازار شفارود به شهرستان تبدیل شده بود هسته اولیه شهر هشتپر از یک ردیف دکان و خانه‌های چوبی طبقه بالا یا پشت آن تشکیل شده بود که در دو سوی پل امتداد جاده احداثی روس‌ها مستقر شده بودند. اندکی بعد گسترش و تنوع فعالیت‌های بازار، خیابان‌های مسگران، گلسرخ و سدساحلی بوجود آورد و به تدریج بافت شهری در امتداد جنوبی جاده و به سمت شرق گسترش یافت. در چهاردهم آذر ۱۳۲۴ به تصویب هیئت وزیران، مرکز شهرستان طوالش رسماً از بازار شفارود به هشتپر انتقال یافت و نخستین فرماندار طوالش به نام شمس امیری به عنوان فرماندار این شهر تعیین شد.
در مرکز شهر فعلی کاخی بنام اطاقسرا یا سردار امجد با هشت در بزرگ وجود داشته و از آنجائیکه در زبان تالشی در را «بًر» می‌گویند، منطقه را هشتبر نام نهادند که به مرور زمان و بر اثر تکرار به هشتپر معروف شد و تغییر نام پیدا کرد و در سال‌های اخیر این نام نیز عوض شد و آن را «تالش» نامیدند ولی مردمان بومی و منطقه همچنان این شهر را هشتپر می نامند.[۱۵] بخاطر بازار کرگانرود که در گذشته نام منطقه و نام بندری در نزدیکی شهر هشتپر بوده اکثر خاندان بزرگ در تالش پسوندهای کرگانرودی دارند.
در اسناد و منابع پیش از اسلام کلمۀ تالش دیده نشده است. برخی از پژوهشگران، تالش را با قوم «کادوس» که از آن بارها در منابع یونان و روم باستان یاد شده است، یکی می‌دانند. در منابع سده‌های نخست هجری از این قوم با نام «طیلسان» یاد کرده‌اند. یاقوت ذیل مادۀ طیلسان، به نقل از اصمعی می‌گوید که طیلسان با تالشان یکی است. واژۀ طیلسان ظاهراً از اواسط سدۀ ۷ق متروک، و به جای آن کلمۀ «تالش» تدریجاً وارد منابع تاریخی و جغرافیایی ایران شد. نام طیلسان معرب واژه تالشان (طالشان)می باشد.
سرزمین بَبَر در اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی ، میان گیلان و تالش از یک سو و تالش و دیلم از سوی دیگر قرار داشت. نیز آن را نزدیک دیلم، گیلان، تالش و مغان آورده اند. سرزمین بَبَر محدوده ی خلخال و منطقه مرزی تالش و گیلان را شامل می شود. برخی واژه «تالش» را برگرفته از طَیلَسان به معنی روپوش بلند پشمی می‌دانند و بر این باورند که مردم تالش را به دلیل جامه شان این چنین نامیده‌اند. طَیلَسان معرَّب تالسان، نوعی از ردا كه مردم بر دوش اندازند.
به نظر میرسد واژه «تالش» كه تالشان آن را تِوِلِـش یا تِـوِلیش تلفظ میكنند، از واژه‌ی « تول » و « تِـوِل » به معنی «گِـل» گرفته شده. مارسل بازن فرانسوی می‌گوید : «واژه تالش كه خود آن را تالیش یا تِـوِلِش تلفظ میكنند، هم برای نامیدن دامنه خاوری رشته كوه و هم مردمانی به همین نام به كار می‌رود». واژه تُول tūl و تِوِل tevel در زبان تالشی به معنی گِل میباشد و در زبان مازندرانی واژه تیل til به معنای گِل میباشد و در زبان گیلکی واژه گیل gil به معنای گِل میباشد. واژه طیلسان معرب واژه تالشان و تولشان می باشد.
دکتر محمد معین با ارجاع به كسروی می‌نویسد : « تالش به قول برخی مبدَّل و محرَّف «كادوس» است و آن قومی بود كه در زمان باستان بس انبوه بودند و در كوهستان شمال غربی ایران جایگاه داشتند و چون بارها به گردنكشی برخاستند و با پادشاهان هخامنشی از در نافرمانی درآمدند از اینجا نام ایشان در تاریخ آمده و امروز مترجمان «كادوش» را كه تلفظ صحیح آن است، «كادوس» نویسند. جایگاهی كه برای « كادوشان» در تاریخ یاد كرده‌اند امروز منطبق با جایگاه تالشان میباشد. »
دکتر سیداحمد كسروی بر این باور است كه بی گمان تالشان امروزی فرزندان و بازماندگان همان كادوسان می‌باشند و واژه «تالش» از «كادوس» است . او می‌گوید: « نخست باید دانست كه رویه درست و ایرانی نام كادوس، كادوش یا كادِش می‌بوده كه گادوش یا گادش نیز می‌گفته‌اند. چرا که می‌دانیم كه یونانیان همچون تازیان واژه‌هایی را كه می‌گرفتند ، دیگر می‌گردانیده‌اند و از جمله «ش» ها را در آخر نامها «س» می‌كردند همچون کاسی که اصل ان کاشی است.
هشتپر بزرگترین شهر تالش‌نشین بعد از لنکران و پنجمین شهر بزرگ گیلان بعد از رشت، بندر انزلی، لاهیجان و لنگرود میباشد. میزان جمعیت این شهر طی دورهٔ پنجاه ساله ۱۳۹۵–۱۳۳۵ بدین قرار است:
محله ها: بازار مسگران،گلسرخ، سد ساحلی، کاروانسرا، شهربانی، سعدی، تختی، بهشتی، معین، قدس، دانش آموز، فرهنگیان، پاسداران، بیست متری، طاهری، گیلک محله، تی تک، طولارود، بسیجیان، سید رضی، سید نیکی، کرد محله، تره تنگده، شیلو، ریک، هره دشت
شهر هشتپر بزرگترین شهر تالش نشین ایران میباشد. هشتپر نیز بسان بقیه مناطق تالش‌نشین از شیعیان جعفری و اهل تسنن شافعی تشکیل شده‌است و مساجد جامع، عباسیه، قاسمیه، صاحب زمان، ناله تربه، زینبه، امام سجاد مساجد اهل تشییع و مسجد محمدیه که مربوط به اهل سنت تالش میباشد از معروفترین مساجد شهر میباشد. بقعهٔ متبرکه در بلوار ساحلی قرق به نام سید نیکی در غرب شهر هشتپر واقع شده امروزه این امام زاده را فرزند امام موسی کاظم می‌شناسند. بنای این بقعه به مساحت حدود ۸۴ متر از آجر است و نمای جلوی بقعه کاشی کاری با طرح کتیبهٔ عالی است. ضریح مشبک از جنس استیل و آهن بر مرقد امام زاده نصب است. این بقعه حدود ۲ هکتار زمین دارد و قبرستان بزرگ شهر محسوب می‌شود. مسجدی نیز در نزدیک بقعه احداث نموده‌اند.
زبان بومیان هشتپر زبان تالشی میباشد. زبان تالشی بیشتر از فارسی معیار به زبان پهلوی قدیم (زبان ایرانیان باستان) نزدیک است. در شهر هشتپر همچنین زبان ترکی آذربایجانی و زبان گیلکی نیز رواج دارد.گروه‌های قومی مهاجر هم در شهر هشتپر ساکن هستند و به زبان‌های مختلفی مانند ترکی آذربایجانی، گیلکی، کردی و فارسی صحبت می‌کنند.
هشتپر در ۴۸ درجه و ۹۰ دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۸۰ دقیقه عرض شمالی و فاصله ۱۱۵ کیلومتر رشت و ۴۲۴ کیلوکتری تهران در فاصله ۵۴ متری از سطح آب‌های آزاد قرار دارد. همچنین شهر هشتپر با مساحت ۳۶/۳۶ کیلومتر مربع در زمینی جلگه‌ای و مسطح در دامنه رشته کوه تالش واقع شده‌است. شهر هشتپر با دارا بودن ۹۰ کیلومتر ساحل با دریای خزر بیشترین سواحل گیلان و همچنین واقع شدن در کنار جاده ترانزیتی موقعیت ویژه ای را دارا میباشد. هشتپر از شمال به جوکندان از غرب به کوه‌های تالش از جنوب به بخش اسالم و از شرق به مزارع جولندان و نهایتاً به دریای کاسپی محدود است. قله خشپال با ۳۶۰۰ متر بلندی در مرتفع‌ترین نقطهٔ کوه‌های تالش در باختر هشتپر واقع است. جنگل‌های انبوه منطقهٔ تالش، بیشتر در همین کوهستان است.
آب هوای هشتپر چهار فصل با میانگین بارش بیش از هزار میلی‌متر در سال یکی از شهرهای پرباران حوزه معتدل خزری میباشد. رودخانه دائمی کرگانرود از مرکز شهر به دریای کاسپین ملحق می‌گردد.
مردمان منطقه تالش از دیرباز کشاورز و دامدار بودند بعد از رشد شهرنشینی و تشکیل شهرها، در کنار کشاورزی، صیادی و دامداری مردم هشتپر بطرف بازار مسکن، تولیدات صنعتی و کشاورزی مثل چوب بری، برنجکوبی، صنایع بسته‌بندی و تأسیس شرکت‌های بازرگانی و سردخانه تغییر شغل دادند و در حال حاضر هشتپر مرکز صادرات برنج، ازگیل، کیوی، ماهی، مبلمان، عسل، پنیر و شیر به شهرهای ایران و کشورهای همسایه میباشد. در حال حاضر رشد خوب ساخت و ساز در شهر و وجود مجتمع های تجاری متعدد حاکی از تأثیر بزرگ و رونق اقتصادی در این منطقه است.
فرهنگ هشتپر برگرفته از فرهنگ مردم تالش است. زبان تالشی، لباس‌های زیبا و رنگارنگ تالشی که در عروسی‌ها می‌پوشند، موسیقی تالشی، زندگی شیعه و سنی کنار هم، از بارزترین فرهنگ‌های مردم این شهر است.
بعد از انتقال شهر از بازار کرگانرود به منطقه هشتپر در سال ۱۳۲۱، طوالش به صورت نمایندگی آموزش و پرورش و از سال۱۳۲۹ به صورت ادارهٔ آموزش و پرورش مستقل دایر گردید. اولین دبیرستان شهر هشتپر در ۱۳۲۵ تأسیس شد. یکی از معروفترین مدرسه ها در منطقهٔ تالش دبیرستان هلاکو رامبد در هشتپر بود که بعد از انقلاب به دبیرستان شریعتی و بعدها به طالقانی تغییر نام داد.
اولین و تنهاترین سینمای هشتپر در سال ۱۳۴۵ در خیابان پهلوی،اول سرپایینی توسط خانواده آسوبار تأسیس شد و بعد از انقلاب به سینمای انقلاب معروف شد. سینما در اوایل دهه هفتاد تعطیل شد و به مرکز تجاری تبدیل شد. اجرای طرح سینما سلام با هدف آشتی مردم با هنر سینما با نمایش فیلم‌های روز سینمای ایران در سالن اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تالش آغاز شده‌است. مجتمع سینمایی تالش متشکل از چند طبقه تجاری، سینما، شهر بازی، رستوران‌های سنتی و مدرن، تالار نجوم و محلی برای نمایش تابلوهای هنرمندان توسط بخش خصوصی در حال احداث میباشد.
شهرستان تالش
شهرستان تالش یا طوالش از شهرستان‌های استان گیلان در شمال ایران است. جمعیت شهرستان تالش ۲۰۰۶۴۹ نفر است (سال ۱۳۹۵) که دومین شهرستان پرجمعیت استان گیلان پس از رشت است و مرکز آن شهر هشتپر با جمعیت بیش از ۵۴٬۱۷۸ نفر است. این شهرستان دارای ۴ بخش و ۱۰ دهستان است. شهرستان تالش در غرب استان گیلان با کوهستان‌ها و طبیعتی زیبا و دشت‌های دل‌انگیز و با واقع شدن در سواحل دریای خزر قطب اکوتوریسم ایران محسوب می‌شود. این شهرستان از شمال به آستارا، از شرق به دریای خزر، از غرب به استان اردبیل و از جنوب به شهرستان رضوانشهر محدود می‌شود.
این شهرستان در دو بستر متفاوت از نظر توپوگرافی قرار گرفته‌است. بخشی از شهرستان کوهستانی است و در امتداد کوه‌های مرتفع تالش درجهت شمالی ـ جنوبی کشیده شده‌است و قسمتی دیگر، جلگه‌ای است که به صورت نوار باریکی بین کوهستان و دریای خزر واقع شده‌است. خاویار دریای خزر شهرت جهانی دارد و شهرستان تالش رتبه نخست تولید ماهیان خاویار در کشور را دارا است و بخش قابل توجهی از محصولات آن به خارج از کشور صادر می‌شود. تالش رتبه اول در تولید تنباکو در کشور و با داشتن بیش از نیمی از باغ‌های کیوی استان گیلان معادل ۲ هزار و ۸۰۰ هکتار بزرگترین تولیدکننده کیوی در ایران و منطقه است و همچنین رتبه اول تولید ازگیل، ترب، عسل، گردو و فندق در گیلان میباشد.
اولین قانون تقسیمات کشوری در آبان ماه ۱۳۱۶ خورشیدی، تهیه و تصویب شد. بر اساس این قانون ایران به استان‌های شمال، غرب، جنوب، شمال غرب، شمال شرق و مکران تقسیم شد. بر طبق این تقسیم‌بندی شهرستان گیلان و طوالش از توابع استان شمال بود و شامل مناطق زیر بود:
حومه فومنات، صومعه‌سرا، لشت نشا، کوچصفهان (مرکز: کوچصفهان)
بندر پهلوی:بندر پهلوی، چهار فریضه، خمام، گسکر (مرکز: بندر پهلوی)
لاهیجان:لاهیجان، رانکوه، دهشال (مرکز: لاهیجان)
طوالش:کرگانرود، اسالم، توالششفارود (مرکز: هشتپر کرگانرود)
این تقسیم‌بندی هم چند ماه بیشتر دوام نیاورد و در ۳ بهمن ماه همان سال مصوبهٔ قبلی اصلاح شد و استان‌های ایران به استان‌های یکم تا دهم تغییر پیدا کردند. پس از تصویب متمم قانون اساسی یعنی در ۱۴ ذیقعده سال ۱۳۲۵ هجری قمری تشکیل ایالات و ولایات به تصویب دومین دورهٔ قانون‌گذاری مجلس شورای ملی رسید. در این قانون ولایت چنین تعریف شده‌است: قسمتی از مملکت که دارای یک شهر حاکم‌نشین و توابع باشد اعم از این که حکومت آن تابع پایتخت یا تابع مرکز ایالتی باشد. در آن زمان گیلان و طوالش جزو ۱۲ ولایت ایران بود؛ و شهرستان طوالش با بخش‌های کرگانرود، اسالم، شفارود و ماسال با مرکزیت هشتپر در سال ۱۳۲۳ در استان یکم به شهرستان مستقل ارتقا پیدا کرد.
زبان غالب در این شهرستان زبان تالشی میباشد. زبان تالشی بیشتر از فارسی معیار به زبان پهلوی قدیم (زبان ایرانیان باستان) نزدیک است. گروه‌های قومی دیگری هم در شهرستان تالش ساکن هستند و به زبان‌های مختلفی مانند ترکی آذری، گیلکی، کردی و فارسی صحبت می‌کنند، ولی مردمان بومی این منطقه تالشان هستند و زبان بومی شهرستان تالش، تالشی است.
در اسناد و منابع پیش از اسلام کلمهٔ تالش دیده نشده‌است. برخی از پژوهشگران، تالش را با قوم «کادوس» که از آن بارها در منابع یونان و روم باستان یاد شده‌است، یکی می‌دانند. در منابع سده‌های نخست هجری از این قوم با نام «طیلسان» یاد کرده‌اند. یاقوت ذیل مادهٔ طیلسان، به نقل از اصمعی می‌گوید که طیلسان با تالشان یکی است. واژهٔ طیلسان ظاهراً از اواسط سدهٔ ۷ق متروک، و به جای آن کلمهٔ «تالش» تدریجاً وارد منابع تاریخی و جغرافیایی ایران شد.
سرزمین بَبَر در اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی، میان گیلان و تالش از یک سو و تالش و دیلم از سوی دیگر قرار داشت. نیز آن را نزدیک دیلم، گیلان، تالش و مغان آورده‌اند. سرزمین بَبَر محدودهٔ خلخال و منطقه مرزی تالش و گیلان را شامل می‌شود.
منطقه قومی تالش که یکی از نواحی ایرانی محل سکونت مردم تالش است با مساحتی حدود ۲۳۷۳ کیلومتر مربع که در شمال غرب گیلان قرار دارد، یک چهارم خاک استان را تشکیل می‌دهد. این شهرستان که نام خود را از قوم تالش گرفته و به استناد منابع و شواهد بسیار، بازمانده قوم کادوس باستان و از همسایگان دیرین قوم گیل میباشد، از غرب به استان اردبیل، از شمال به آستارا و از جنوب به رودبار و از شرق به دریای خزر و رضوانشهر محدود شده و شامل شهرستان‌های تالش، آستارا، ماسال، رضوانشهر، همچنین بخش‌هایی از مردم شهرستان خلخال و شهرستان نمین زبان تالشی میباشد. تالش از سه جهت به کوه‌های تالش که ادامه رشته کوه‌های البرز هستند و از طرف دیگر به دریای خزر منتهی می‌شود. کشف آثار تمدن ۴۵۰۰ ساله در ییلاق (نوه دیی) تالش جلوه‌های بیشتری به این منطقه خوش آب و هوا داده‌است. مردم تالش به زبان تالشی تکلم می‌نمایند. بخش اعظمی از تالش طی عهدنامه‌های گلستان و ترکمانچای از گیلان و ایران جدا شده و به روسیه ملحق شدند.
شهرستان تالش بزرگترین شهرستان استان گیلان میباشد.
بخش مرکزی شهرستان تالش(دهستان ساحلی جوکندان،دهستان طولارود،دهستان کوهستانی تالش) شهر: هشتپر
بخش کرگانرود شمالی(دهستان لیسار،دهستان خطبه‌سرا) شهر: لیسار
بخش اسالم(خلیفه آباد گیلانده،دهستان گیلانده اسالم،دهستان اسالم،دهستان خاله‌سرا،دهستان ناو) شهر: اسالم
بخش حویق(دهستان حویق،دهستان چوبر) شهرها: حویق و چوبر
جاذبه های تالش
ییلاق سوباتان: سوباتان در ارتفاع ۱۹۰۰ تا ۲۵۰۰ متری از سطح دریا قرار گرفته است؛ به همین دلیل، زمستان‌هایی بسیار سرد دارد و حتی در تابستان‌ها هم در برخی نقاط مرتفع هنوز لکه‌های برف به چشم می‌خورد. این روستا به دشت‌های شقایقش نیز شهرت دارد. در وجه تسمیه سوباتان چنین می گویند که «سو» در زبان تالشی به معنی «گلپر» و «وتون» به معنی «روییدن» است و از آنجا که گلپر در قسمت‌های مختلف این ییلاق می‌روید، نام آن را «سووتون» گذاشته‌اند که به مرور زمان به سوباتان تغییر کرده است. در روایت دیگری آمده است که در زبان ترکی «سو» به معنی آب و «باتان» به معنی محل فرو رفتن است، پس سوباتان، محل فرو رفتن آب می‌شود. در سوباتان چشمه‌ای وجود داشته که آب آن پس از جوشیدن از دل خاک، دوباره در زمین فرومی‌رفته است. منطقه ییلاقی سوباتان، برق و گاز ندارد و همچنان صدها خانوار دامدار و عشایر به‌شکل سنتی در سیاه چادرها و خانه‌های گاه‌گلی و چوبی زندگی می‌کنند. خانه‌های چوبی بخش جذاب و مهمی از بافت سنتی سوباتان را تشکیل می‌دهند که زیبایی این طبیعت بی‌نظیر و کوه‌های سر به فلک کشیده و سرسبز را دوچندان می‌کنند. در این منطقه، گورستان‌های متعددی از هزاران سال پیش تاکنون وجود دارد که از تاریخ و تمدن کهن این سرزمين حکایت دارند.
دریاچه نئور: دریاچه نئور در غرب ییلاق سوباتان و در ارتفاع ۲۵۰۰ متری از سطح دریا قرار گرفته است و مابین شهرستان تالش و خلخال و در مرز بین استان گیلان و اردبیل قرار دارد. نئور مرتفع‌ترین دریاچه یخچالی بازمانده از دوران باستان به شمار می‌رود و چنانچه به ماهی‌گیری علاقه‌مند هستید، می‌‌توانید قزل‌آلای رنگین کمانی بگیرید. برای اینکه از سوباتان به دریاچه نئور بروید، باید حدود ۲۰ کیلومتر پیاده‌روی کنید یا با نیسان‌های محلی خود را به این دریاچه برسانید. دورتادور دریاچه محل کمپ گردشگران است و افراد از نقاط دور و نزدیک برای دیدن طبیعتی زیبا و بکر، خود را به این منطقه می‌رسانند.
آبشار ورزان: آبشار ورزان واقع در چهار کیلومتری غرب سوباتان، از دیگر جاذبه‌هایی است که بازدید از آن را نباید از دست بدهید. آب رودخانه ورزان از شاخه‌های اصلی رودخانه لیسار است که در طول مسیرش، آبشاری ۳۰ متری ایجاد می‌کند.
دریاچه سراگاه: دریاچه سراگاه که به‌صورت «سه راه گاه» نیز نوشته می‌شود، در حقیقت آبگیری کوچک است که در استان گیلان و استان مازندران نمونه‌های مشابه آن زیاد وجود دارد. مردم محلی به این آبگیر سد خاکی می‌گویند و به‌دلیل حضور گردشگران و استقبال مسافران به دریاچه سراگاه معروف شده است. این دریاچه متعلق به مردمان روستا است که در آن به پرورش ماهی می‌پردازند و از منابع درآمدی آن‌ها محسوب می‌شود. اما خوش آب‌وهوا بودن سراگاه و چشم‌اندازهای تماشایی آن پای گردشگران زیادی را، به‌ویژه برای دیدن دریاچه، به این مکان باز کرده و آن را به یکی از جاهای دیدنی تالش برای گردشگران تبدیل کرده است. آب این آبگیر از چشمه‌های زیر زمینی متعددی تأمین می‌شود که در بستر دریاچه قرار دارند و این آب چنان زلال و شفاف است که قابی دیدنی را از انعکاس مناظر اطراف، درختان و تپه‌ها ایجاد کرده است. این مروارید روستای سراگاه با لطف و مهربانی مالک آن که اجازه بازدید و گردش در اطراف آن را داده است، به مکانی برای آرامش، سکوت و لذت بردن از زیبایی‌های طبیعت هم برای مردمان بومی و هم برای گردشگران تبدیل شده است.
پارک جنگلی سیاه داران: پارک جنگلی سیاهداران در چهار کیلومتری جنوب غربی تالش در روستایی به همین نام واقع شده است و فاصله‌ی زمانی آن با تالش تنها ۱۲ دقیقه است. درگذشته روستای سیاهداران یا سیاه داران مملو از درختان سیاه آزاد و بلوط بوده و به همین دلیل سیاهداران نامیده شده است تراکم این درختان به‌قدری زیاد بوده که مانع ورود گردشگران به داخل آن می‌شده است.
ییلاق شکردشت: شکردشت که به شکردشت سوباتان نیز شهرت دارد، در گذشته به‌عنوان ییلاق پادشاهان استفاده می‌شد و با توجه به حاصلخیزی خاک و آب‌وهوای مطبوع، برای پرورش محصولات مناسب بوده است و به همین دلیل به آن شکردشت می‌گویند. این منطقه در زمان‌های دور زیر سطح دریا قرار داشت و به مرور که دریا عقب‌نشینی می‌کند، کوهستان و جلگه سرسبز تالش به وجود می‌آید و سکونتگاه‌ها از کوهستان به‌طرف جلگه منتقل می‌شود. از ویژگی‌های شکردشت، نزدیکی به جنگل است؛ هرچند که پراکندگی کلبه‌ها، وجود دشت‌های شقایق و طبیعت ییلاق شکردشت نیز در نوع خود جذاب به نظر می‌رسند. متاسفانه چیدن بیش از حد گل‌های شقایق توسط گردشگران كه به‌نوعی شكل تخریب به خود گرفته، این روزها عمر طبیعی این‌گونه زیبای شقایق وحشی را به حداقل رسانده و در معرض نابودی قرار داده است. زمان باز شدن گل‌های شقایق معمولا اواسط بهار است و در این زمان زنبورهای عسل برای به دست آوردن گرده به سراغ این گل‌ها می‌آیند. به همین دلیل ییلاق شکردشت، عسل بسیار خوشمزه‌ای داد که در کنار لبنیات مرغوب آن می‌تواند یک سوغاتی عالی باشد. برخلاف بسیاری از نقاط دیدنی ایران که به‌دلیل حضور گردشگران، به‌تدریج زیبایی اولیه خود را از دست می‌دهند، شکردشت تالش هنوز تا حد زیادی دست‌نخورده باقی مانده است و به‌عنوان سکونتگاهی ییلاقی در بهار و تابستان مورد استفاده مردم مناطق کم‌ارتفاع و روستاهای اطراف قرار می‌گیرد؛ هرچند که سرما و برف شدید در فصل پاییز و زمستان هم مانع از این نمی‌شود که بعضی از ساکنان این منطقه را ترک کنند.
قلعه سلسال: قلعه سلسال قلعه‌ای بر فراز کوه در روستای قلعه بین در ۱ کیلومتری لیسار است و از جمله دیدنی های تالش به شمار می‌آید. بنای اولیه قلعه در دوران ساسانیان و قبل از اسلام بوده است ولی دوران اوج استفاده از این کهن‌دژ در دوره ظهور اسماعلیه بوده است آخرین بازسازی قلعه مربوط به اوایل دوران صفوی است. قلعه صلصال را بر روی صخره ای در ابعاد ۴۰ در ۵۰ متر مربع ساخته‌اند و داری دو قسمت خارجی و داخلی است، قسمت خارجی قلعه محوطه‌ای نسبتا وسیع بوده که از سنگ‌های رودخانه‌ای برای ساخت آن استفاده شده، قسمت داخلی شامل ارگ قلعه، اقامتگاه فرمانروای وقت، آب انبار، جایگاه نگهبانی، سرویس‌های بهداشتی، شبکه آب‌رسانی و درگاه اصلی آن است.
منطقه ییلاقی دوخاله کوه: منطقه ییلاقی دوخاله کوه از مناطق بکر و خوش آب و هوای استان گیلان و جاذبه های گردشگری تالش به شمار می‌رود که در فاصله کمی از این شهر قرار گرفته است.
منطقه حفاظت شده لیسار: منطقه حفاظت شده لیسار از جاذبه های گردشگری تالش در شمال شهرستان است و سیمایی متشکل از ساحل، اراضی جلگه‌ای و کوهستانی دارد. از گونه‌های شاخص گیاهی منطقه می‌توان به شیردار، راش، ممرز، پلت، افرا، لرگ، توسکا، شب خسب، صنوبر و … درختچه‌های انار وحشی، گوجه جنگلی و تمشک، لیلکی و گونه‌های علفی همیشک، شبدر، گزنه، نی، لویی و… اشاره کرد. جنگل‌های منطقه از نوع جنگل‌های پهن برگ هیرکانی هستند. منطقه طیف وسیعی از جانوران شامل پستاندارنی چون مرال، شوکا، خرس، پلنگ، گربه وحشی، سیاهگوش، کل و بز، قوچ و میش، گرگ، روباه و پرندگانی چون کبک، کبک دری، انواع شکاریان و … را در خود جای می‌دهند.
بقعه شاه میلرزان: بقعه شاه میلرزان از جاهای دیدنی تالش در خطبه‌سرای است. در ۱۶ کیلومتری خطبه سرا، بقعه‌ی شاه میلرزان قرار دارد. این بقعه، مدفن محمود شاه دینوری از عارفان قرن هشتم هجری قمری است. سبک معماری این بقعه نشأت گرفته از شیوه‌ی معماری شمال کشور است و امکانات محیط طبیعی هم در ساخت بنا در نظر گرفته شده است. سقف بقعه گنبدی است و ضریح در وسط بنا واقع شده است. در ضلع شمالی بقعه، دیواری با ستون‌های چوبی و شبکه‌بندی شده به صورت لاچ لنگری وجود دارد. اتاق آرامگاه در وسط قرار دارد و ایوان‌ها در اطراف آن واقع شدند. ستونی چوبی از جنس صندل در اتاق حرم قرار دارد. در قسمت بالای گنبد، نقش ترنج ۱۸ قسمتی دیده می‌شود. بقعه‌ی شاه میلرزان، در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
رودخانه کرگان رود: رودخانه کرگان رود دارای سه سرشاخه اصلی با نام‌های آق اولر، وزنه سر و رزه چای است. شاخه‌های اصلی و میانی رود از ارتفاع ۳۰۰۰ متری کوه‌های تالش، در امتداد البرز غربی سرچشمه می‌گیرند و در ارتفاع ۳۵۰ متری، به شاخه شمالی می‌پیوندند. شاخه اصلی رودخانه ۴۲.۵ کیلومتر طول دارد و با دبی قابل ملاحظه، متوسط آب‌دهی سالانه آن حدود هشت متر مکعب در ثانیه تعیین شده است. این رود پس از عبور از میان شهر تالش در ۶ کیلومتری شرق این شهر و در روستای قروق به دریای خزر می‌ریزد. رودخانه کرگان رود زیستگاه انواع ماهی از جمله ماهی سفید و ماهی آزاد است.
غار سوباتان: غار سوباتان که با نام غار گنج‌خانه نیز شهرت دارد، در ضلع شمال شرقی منطقه ییلاقی سوباتان جای گرفته است و از جاهای دیدنی تالش به شمار می‌رود. برای دسترسی به این غار به راهنما نیاز دارید. با هوایی بی‌نظیر، این مسیر پوشیده در شقایق‌ها است. غار گنج‌خانه بین صخره‌هایی به ارتفاع ۵ تا ۱۵ متر قرار دارد و عرض این دیواره صخره‌ای بیش از ۲۰۰ متر است. پس از ورود به غار و صعود تنوره‌ای به دهانه غار می‌توان رسید. از آنجا که دهانه غار سوباتان باریک است، پیمایش آن برای طبیعت‌گردان مناسب نیست و تنها برای غارنوردان ممکن است.
کاخ ییلاقی و قشلاقی نصرالله خان: کاخ‌های قشلاقی و ییلاقی نصرالله خان (معروف به سردار امجد) از جاهای دیدنی تالش به شمار می‌روند و در روستای ییلاقی–تاریخی آق اولر قرار دارند. کاخ زمستانی نصرت اله خان سردار امجد از مهم‌ترین بناهای حکومتی گیلان در شهر تالش است. بنایی معظم در دو طبقه که طاق‌ها و دهلیزهای زیادی دارد. دو ساختمان متعلق به سردار است. بنای اول در حکم ورودی و رتق و فتق امور اداری و استراحتگاه تفگنچی‌ها بود و بنای دوم که در گوشه دیگر باغ قرار دارد کاخ سردار است.
حمام مریان: حمام مریان با قدمتی که به دوره قاجار بازمی‌گردد، از مکان های دیدنی تالش است و در بخش مرکزی، روستای آق‌اولر قرار دارد. این اثر در تاریخ ۱۱ شهریور ۱۳۸۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. مصالح به کار رفته در ساخت حمام شامل خشت، ملاط، گچ و سنگ هستند. حمام مریان به دستور نصر الله خان (سردار امجد)، توسط معماری از کشور آلمان بر روی زمین شیب دار و در فضایی به مساحت ۱۳۱ متر مربع ساخته شده است.
مناطق باستانی تول: تپه تول ۱ مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان تا دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و از جاهای دیدنی تالش در روستای تول محسوب می‌شود. این اثر در تاریخ ۱۱ شهریور ۱۳۸۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. تپه تول۲ نیز مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در تاریخ ۱۶ شهریور ۱۳۸۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
...................................
آرشیو
