به نام خداوند جان و خرد
کز این برتر اندیشه بر نگذرد نگذرد
موسیقی ایران دارای قدمت بسیار زیادی است و در این مطلب قصد دارم که شما را با تاریخچه موسیقی ایران آشنا کنم .
موسیقی ایران در دوران باستان
در دوران باستان، موسیقی وسیلهای برای برقراری ارتباط بود. بعدها به بخشی از باور و آیین مردم تبدیل شد و در مراسم سوگواری و شادی نواخته میشد.
بر اساس نشان و مهری قدیمی که در چغامیش یافت شده و قدمت آن به 3400 سال پیش از میلاد مسیح باز میگردد، در استان خوزستان در جنوب ایران قدیمیترین ارکستر جهان وجود داشته است.
در
قرن هشتم میلادی موسیقی عیلامیها تحت تاثیر آشوریان بود. حتی در دوران هخامنشیان نیز این تأثیر وجود داشت. در دوران سلوکیان و پارتها هنر یونان بر موسیقی ایرانی تاثیر گذاشت. اما در دوران ساسانیان بود که موسیقی ایرانی هویت جدید و مستقلی پیدا کرد.
موسیقی در دوران هخامنشی
در دوران هخامنشیان، سه نوع موسیقی در ایران رواج داشت: مذهبی، نظامی و محلی. موسیقی مذهبی نوع خاصی از سرودهها بود که گاتها نامیده می شد و روحانیون آن را می خواندند و بیشتر به صورت آوایی بود، نه همراه با ساز. این سرودها موسیقی ایرانی را از دیگر موسیقی های آن زمان مانند موسیقی آشوری، بابلی یا سامی متمایز میکرد. تاثیر این نوع موسیقی هنوز در انواع موسیقی بخشهای مختلف ایران مشاهده میشود.
دوران ساسانیان
تاریخ موسیقی ایرانی در دربار ساسانیان شاهد تحولات جدیدی بود. این هنر به یکی از بخشهای مهم آموزش و تدریس تبدیل شد. گفته میشود که حدود ۱۲ هزار نوازنده هندی برای مهاجرت از هند به ایران دعوت شدند تا با اجرای موسیقی در نقاط مختلف امپراتوری ایران، شادی و نشاط بیاورند.
در دوران انوشیروان موسیقی به جایگاهی بالا دست یافت. موسیقی ایرانی به جهان عرب راه یافت و آنها از این موسیقی تقلید کردند و توانستند پایههای این هنر را بنا کنند.
باربد، رامتین سرکیس، بامشاد، نکیسا و آزادور چنگی چهرههای شاخص در میان موسیقیدانهای دوران ساسانیان بودند که قطعاتی فراموش نشدنی نواختند و پایههای برخی از مکتب های موسیقی را بنا نهادند که هنوز در ایران نواخته می شود. علاوه بر این، تأثیر آیین مانی و مزدایی در موسیقی آن زمان را نمیتوان انکار کرد. خنیاگری نیز سنت باستانی دیگر ایران بود که همه اقشار مردم آن را دوست داشتند.
از دوران باستان ایران تا پایان دوران ساسانیان یعنی در طول ۱۲۰۰ سال اطلاعات بیشتری در مورد سازهای موسیقی ساخته و نواخته شده وجود ندارد و تنها تعداد کمی از این سازها وجود دارند که قدیمی هستند و به دوران پیش از هخامنشیان باز می گردند و در نوع خود در جهان منحصر به فرد و جزو اولین نمونه ها به حساب می آیند.
موسیقی ایران بعد از اسلام
در ابتدای دوران پس از اسلام، زمانی که خلفا موسیقی ایرانی را در تضاد با قوانین اسلامی می‌دانستند، هنرمندان ایرانی به هر طریقی که می توانستند موسیقی را حفظ کردند و آن را از شادی به غم تغییر دادند تا با حال و هوای مردم مطابقت یابد. ارتش اعراب به موسیقی جنگی تمایل داشت. آنها مانند ایرانیان شعر را همراه با موسیقی دوست داشتند. سازهای موسیقی که آنها در اختیار داشتند، ظاهراً شامل طبل و شیپور میشد. آنها از موسیقی ایرانی چیزهای زیادی یاد گرفتند و امروزه در میان 52 نوع مختلف موسیقی عربی مصر، سوریه و لبنان ۳۰ نوع از دستگاه های قدیمی موسیقی ایرانی وجود دارد که وارد موسیقی آنها شده است.
دو خلیفه اول اهل موسیقی نبودند و حتی آن را ممنوع کردند. آنها از این هم فراتر رفتند و احکام سرسختانه ای مانند نقص عضو کردن برای کسانی وضع کردند که در این هنر شرکت می کردند.
حکومت خلیفه سوم با زندگی لوکس در دربار او آغاز شد. موسیقی به بخشی از زندگی تبدیل شد. زمانی که چهارمین خلیفه، قدرت گرفت، وضعیت موسیقی با حمایت‌های او بهبود یافت اما همچنان مسلمانان موسیقی را برابر با کارهایی مثل مصرف الکل، قمار و شهوت می دانستند.
در نتیجه ارتباط بیشتر خلفای اموی و عباسی با ارزش‌های زیبای موسیقی ایرانی، این هنر جایگاه بالاتری به دست آورد و تاریخ موسیقی ایرانی وارد مرحله جدیدی شد. از قرن دهم تا یازدهم میلادی چهره های بسیار مطرحی مانند فارابی و ابوعلی سینا در موسیقی ایرانی پدیدار شدند. ایرانیان مسلمان اولین نمونه های موسیقی مذهبی را نوشتند. عزاداری ایرانیان برای امام سوم شیعیان، به شکل موسیقی و نواختن آن در واقع راهی برای اعلام مخالفت با سیستم خلیفه و اعراب بود. صوفی ها شکل بدیعی از موسیقی را عرضه کردند. موسیقی سنتی آنها هنوز نواخته میشود.
موسیقی ایران در دوران صفویه
موسیقی ایران بعد از آن هم به دلیل هجوم کشور های دیگر فراز و نشیب‌های زیادی تجربه کرد. در قرن شانزدهم میلادی، صفویان در ایران دوباره کشور را یکپارچه کردند و در حوزه سیاست و کارهای بسیار خوبی انجام دادند. اما اولین پادشاهان این سلسله تعصبات مذهبی و سیاست‌های سرسختانه ای داشتند. این سخت گیری ها موجب حذف هرگونه حمایت از فلسفه ای میشد که با موسیقی، شاعری و ادبیات مرتبط بود. تاریخ موسیقی ایرانی به همین دلیل در این دوره وارد یک دوره افول شد تا این که زمان شروع سلطنت شاه عباس اول فرا رسید.
در ضمن، بسیاری از موسیقیدانان ایرانی به کشورهای دیگر به خصوص هند مهاجرت کردند. متاسفانه خیلی دیر شده بود و این اولین باری نبود که موسیقی ایرانی در طول تاریخ خود به چنین بی مهری حکومتی روبرو می شد. حمایت شاه عباس اول نتوانست باعث شکوفایی موسیقی شود و آن را به جایگاه قبلی خود برگرداند.
نقاره زدن احیا شد و در این دوران ادامه یافت. نقاره یک جفت دهل است که یکی از آنها صدای بم و دیگری صدای زیر ایجاد می‌کند. سنت نقاره زدن به دوران آیین میترایی در ایران باز می گردد، یعنی زمانی که سازهای مختلف موسیقی همراه با نقاره هر روز در پنج زمان مختلف، از جمله زمان طلوع و غروب آفتاب، نواخته می شدند. در دوران صفویان و بعد از آنها، نقاره در مراسم مختلفی نواخته میشد.
دوره افشاریه
یکی از مهمترین دوره های تاریخ ایران ، دوره حکومت افشاریه و نادرشاه بود . بیشتر تمرکز نادرشاه بر روی جنگ و قدرت نظامی بود و توجه خاصی به هنر و موسیقی نداشت . البته که خود نادرشاه به شاهنامه خوانی علاقه ی ویژه ای داشت . در دوران او حتی نوحه و روضه خوانی در ارتش ممنوع شد .
دوره زندیه
حاکمان حکومت زندیه علاقه بسیار زیادی به ایجاد آرامش و رفاه مردم داشتند . پس با این حال حمایت هایی از سوی آنها از موسیقی به همراه بود . کریمخان زند بر این باور بود که موسیقی از عوامل شادی و نشاط میان مردم است .
دوران قاجاریه و ورود موسیقی غربی به ایران
در طول اولین دوره حکومت سلسله قاجار، شاهان این سلسله به دنبال زندگی راحت و آسایش بودند. در همین دوران بود که تاریخ موسیقی ایرانی در راهی قرار گرفت که تا امروز زنده مانده است. اساتید مشهور موسیقی ظهور پیدا کردند و قطعات بسیاری ساختند. موسیقی شاد قدیمی نیز تا حدودی احیا شد.
در سال ۱۸۴۷ میلادی، امیرکبیر، نخست وزیر ناصرالدین‌شاه، یک ژنرال فرانسوی را به ایران دعوت کرد تا موسیقی نظامی را آموزش دهد. در نتیجه، دانشجویان ایرانی با اصول نظری و عملی موسیقی غربی آشنا شدند. گرامافون در زمان حضور این ژنرال فرانسوی در ایران و با تلاش های او وارد کشور شد. این نیز نقطه عطفی در تاریخ موسیقی ایرانی به حساب می آید.
_tdm0.jpeg)
انقلاب مشروطه
همزمان با انقلاب مشروطه در ایران، موسیقیدانان جوان به دنبال اشکال جدید موسیقی بودند تا آن را با تغییرات جامعه همراه کنند. حاصل تلاش آنها محبوبیت بسیاری پیدا کرد و مردم در نقاط مختلف ایران آن را دوست داشتند.
دوران پهلوی و پیشرفت در موسیقی
در طول دوران حکومت پهلوی، بسیاری از جوانان برای تحصیل به اروپا رفتند. افراد تحصیل کرده به ایران بازگشتند و متعاقباً موسیقی ایرانی را در ایران بر اساس بینش جدیدی که بر پایه اصول و قوانین اروپایی بود، آموزش می دادند. علینقی وزیری اولین ارکستر مدرن ایرانی را با استفاده از سازهای موسیقی ایرانی و غربی برگزار کرد. بنیاد های موسیقی، مجلات، روزنامه ها و کتاب های مربوط به موسیقی شروع به کار کردند و موسیقی نهادینه شد. به این ترتیب، موسیقی ایرانی به لحاظ تاریخی، وارد مرجله جدیدی شد.
در سال ۱۹۳۷ میلادی، ارکستر سمفونیک تهران کار خود را آغاز کرد و موسیقی غربی و ایرانی را اجرا کرد. در سال ۱۹۵۲ میلادی، موسیقی پاپ در ایران آغاز شد. موسیقی سنتی از سوی مقامات مورد توجه بسیار کمی قرار گرفت.
در عوض، کاباره ها باز شدند و هیچ موسیقی که از گذشتگان به ارث رسیده بود، در آن اجرا نمی‌شد. تنها دو گروه موسیقی به نام شیدا و عارف در ایران بودند که موسیقی سنتی را زنده نگه می داشتند. البته بعضی موسیقیدان‌ها، موسیقی ارزشمند پاپ را وارد ایران کردند.
موسیقی ایران بعد از انقلاب اسلامی
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ، بسیاری از خوانندگان موسیقی از خواندن منع شدن . موسیقی زنانه کاملا ممنوع و حرام اعلام شد . ولی این محدودیت ها جلودار پیشرفت موسیقی ایران نبود و نسل طلایی موسیقی ایران سبک هایی مانند پاپ ، راک ، جاز و ... را در ایران زنده نگه داشتند . از خوانندگان این نسل طلایی میتوان به ابی ، داریوش ، فرهاد مهراد ، هایده ، مهستی ، سیاوش قمیشی ، عارف ، گوگوش ، حبیب و ... اشاره کرد . البته که موسیقی سنتی در ایران بعد از انقلاب هم پابرجا ماند .
رفته رفته سبک های مختلف موسیقی در ایران ، در حال جا افتادن بود . برای مثال خوانندگان مختلفی به سبکی مثل پاپ روی آوردند و رفته رفته موسیقی پاپ ایران گسترده تر شد . البته که خوانندگان پاپی هم بودند که به صورت زیرزمینی و غیر مجاز فعالیت میکردند . در دهه های ۷۰ و ۸۰ خوانندگان موسیقی پاپ بیشتر از قبل مجوز میگرفتند که این موضوع اتفاق خوبی برای موسیقی ایران بود .
ورود هیپ هاپ به ایران در اواخر دهه ۷۰
در دهه ۹۰ میلادی هیپ هاپ آمریکا به طرز عجیبی در دنیا سر و صدا کرد . رپر هایی مانند توپاک شکور ، بیگی ، داکتر دره ، آیس کیوب و ... در آن دوره حسابی معروف شده بودند . محتوای آنها اکثرا اعتراضی ، خیابونی و دیس ( درگیری موزیکی که در آن به یکدیگر تیکه می اندازند ) بود . آنها به موضوعاتی مانند سیاست دولت ها ، نژاد پرستی علیه سیاه پوستان ، فقر و بدبختی و ... اعتراض میکردند . صدای اعتراض آنها به هر جایی جز ایران می‌رسید . در آن دوره به علت ارتباطات ضعیف ، مردم کمی از اخبار دنیای بیرون از ایران خبر داشتند . اکثر مردم حتی از وجود سبکی به نام رپ خبر نداشتند . ولی کم کم CD های رپ توسط افرادی که رفت و آمد هایی به خارج از کشور داشتند ، وارد ایران شد . این آهنگ ها توسط مردم ایران بیشتر شنیده شدند و علاقمندان سبک رپ تصمیم به اجرای آن با زبان فارسی گرفتند . اولین بار شخصی به نام شایان در سال ۱۳۷۹ آهنگ رپی را با نام « جوون ایرونی » منتشر کرد . بعد ها افراد دیگری مانند هیچکس ، حصین ، یاس ، پیشرو ، بهرام ، ویلسون ، هیدن و ... شروع به فعالیت کردند . در اوایل فعالیت آنها ، به دلیل نبود آهنگساز و نداشتن تجربه به مشکلات متعددی برخوردند . همچنین فحاشی های زیاد آنها در موزیک های خود ، بهانه ی خوبی برای ندادن مجوز به آنها و حتی ساختن یک برنامه بر ضد آنها بود . ولی کم کم رپ فارسی با انتشار موزیک های با محتوا مانند اختلاف از هیچکس ، سی دی رو بشکن از یاس و اینجا ایرانه از بهرام قوت گرفت و طرفداران بیشتری را به خود جذب کرد . شاید بعد از نسل طلایی موسیقی پاپ ایران ، نسل اول رپ فارسی بهترین دوره موسیقی ایران باشد . رپ فارسی بعد ۲۲ سال فعالیت ، هنوز هم به عنوان یک سبک غیر مجاز در ایران شناخته میشود .
تضعیف موسیقی ایران در دهه ۹۰
با روی کار آمدن مافیا های موسیقی ، آهنگ های فارسی کم کم به سوی تضعیف پیش رفت . خوانندگان بی استعداد یک شبه به شهرت میرسند . برخی آهنگ های آنها به قدری روی زبان ها می افتد که انسان را خسته می‌کند . آنها در کنسرت های خود آنقدر ضعیف هستند که حتی نمی‌توانند یک لب خوانی ساده را انجام دهند . این دقیقا وضعیت حال حاضر موسیقی پاپ ایران است .
افرادی هم سعی دارند که با بدن نمایی ، پوشش های نامناسب و حاشیه های بسیار به شهرت برسند . هیچ تنوعی در ملودی های آنها نیست . هیچ تنوعی در متن شعر و محتوای آنها نیست . آنها هیچ استعداد موسیقیایی ندارند ، حتی متن شعر توسط شاعر نوشته میشود و جالب اینجاست که موزیک های آنها شنیده میشود !
Evolution Of Pershian Music
تاریخچه موسیقی فارسی
منابع : Wikipedia ، Destinationiran.com
کاری از اتحادیه Professor
_7mck_nkz_8jzv.png)
