درس نیایش
◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾
بیت اول: به نام کردگارِ هفت اَفلاک که پیدا کرد آدم از کَفی خاک
معنی بیت: سخن خود را به نام پرودگاری شروع می کنم که آفریننده آسمان ها است، کسی که از مشتی خاک، انسان را آفریده است.
پیام بیت: آغاز هر کاری با نام خدای رنگین کمان
قلمرو زبانی: کردگار: آفریننده - افلاک: جِ فلک، آسمانها - پیدا کرد: آفرید - کف: به اندازه سطح داخلی دست / در مصراع اول «سخنم را شروع می کنم» به قرینه معنوی حذف شده است. / مصراع دوم شیوه بلاغی دارد
قلمرو ادبی: تلمیح به آیه قرآن درباره آفرینش جهان «إنّا خلقناهم من طین» / هفت افلاک و کف به ترتیب مجاز از کل جهان و مقدار اندک هستند / افلاک ≠ خاک
◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾
بیت دوم: الهی، فضل خود را یار ما کن ز رحمت، یک نظر در کار ما کن
معنی بیت: پروردگارا، بخشش خود را کمک و یاور ما قرار بده و از روی مهربانی و رحمت به کار های ما توجه کن.
پیام بیت: طلب لطف و رحمت خدای رنگین کمان
قلمرو زبانی: الهی: پروردگار من - فضل: لطف و رحمت - نظر: توجه، نگاه / الهی منادا و شبه جمله است
قلمرو ادبی: جناس ناقص اختلافی: یار و کار / مراعات نظیر: فضل و رحمت / یک نظر در کار ما بکن کنایه از توجه کردن می باشد / واج آرایی: "ا"
◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾
بیت سوم: تویی رزّاق هر پیدا و پنهان تویی خلّاق هر دانا و نادان
معنی بیت: تو روزی دهنده همه موجودات آشکار و پنهان هستی. تو آفرینندۀ همۀ دانایان و نادان ها هستی.
پیام بیت: روزی دهنده و آفریننده بودن خدای رنگین کمان
قلمرو زبانی: رزّاق: روزی دهنده - خلّاق: آفریننده / هر دو مصراع به شیوۀ بلاغی سروده شده اند.
قلمرو ادبی: آرایۀ تکرار: تویی / پیدا ≠ پنهان / تناسب: رزّاق و خلّاق / پیدا و پنهان مجاز از همۀ موجودات - دانا و نادان مجاز از همۀ انسانها / تلمیح به دو آیه قرآن «انَّ االله هو الرّزاق» و «وَ هُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِیم»
◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾
بیت چهارم: زهی گویا ز تو کام و زبانم تویی هم آشکارا هم نهانم
معنی بیت: خوشا که زبان من به نام تو گویاست، تو ظاهر و باطن من هستی.
پیام بیت: توانایی سخن گفتن انسان از خدای رنگین کمان است.
قلمرو زبانی: زهی: هنگام اظهار خشنودی یا شگفتی از چیزی یا تشویق و تحسین کسی گفته می شود. خوشا، آفرین، شگفتا - کام: سقف دهان / گویا: صفت فاعلی
قلمرو ادبی: آرایۀ تکرار: تو / آشکارا ≠ نهان / مراعات نظیر: کام و زبان و گویا / تلمیح به آیۀ قرآن «هو الاوَّلُ وَ الآخِرُ و الظاهِرُ و الباطِن»
◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾
بیت پنجم: چو در وقت بهار آیی پدیدار حقیقت، پرده برداری ز رُخسار
معنی بیت: هنگامی که در هنگام بهار، نمایان می شوی، به راستی که از چهره ات را پرده بر می داری
پیام بیت: طبیعت جلوه زیبایی های خدای رنگین کمان است
قلمرو زبانی: چو: وقتی که - آیی: می شوی - پدیدار: آشکار - حقیقت: بدون شک/ گویا: صفت فاعلی
قلمرو ادبی: پرده برداشتن کنایه از آشکار کردن / واج آرایی "ر"
◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾
بیت ششم: فروغِ رویت اندازی سویِ خاک عجایب نقش ها سازی سوی خاک
معنی بیت: روشنایی رخسارت را به زمین می‌تابانی و زمین را با گلها و گیاهان شگفت انگیز نقاشی می‌کنی.
پیام بیت: تجلی خدای رنگین کمان بر جهانِ هستی
قلمرو زبانی: فروغ: روشنایی - عجایب : جمع عجیب - نقش: نقاشی / گویا: صفت فاعلی
قلمرو ادبی: فروغ رویت: استعاره - خاک: مجاز از زمین / روی و سوی: جناس ناقص اختلافی / عجایب نقش ها = مفعول و ترکیب وصفی مقلوب
◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾
بیت هفتم: گل از شوقِ تو خندان در بهارست از آنَش رنگ هایِ بی شمار است
معنی بیت: گل از اشتیاق تو در بهار میشکفد؛ به همین دلیل برای آن رنگهای گوناگونی وجود دارد.
پیام بیت: عشق تمامی پدیده ها و جانداران به خدای رنگین کمان
قلمرو زبانی: از آن: به خاطر این
قلمرو ادبی: تشخیص: گل / تناسب: گل، بهار و رنگ / حسن تعلیل
◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾
بیت هشتم: هر آن وصفی که گویم ، بیش از آنی یقین دانم که بیشک جانِ جانی
معنی بیت: هر توصیفی از تو کنم، بیش از آن هستی. بدون شک، تو اصل و حقیقت جهانِ هستی هستی.
پیام بیت: وصف ناپذیر بودن خدای رنگین کمان
قلمرو زبانی: یقین: قطعاً، بی گمان - جان: جوهره و اصل یک چیز - وصف: توصیف
قلمرو ادبی: آن و جان: جناس ناقص افزایشی / «سُبحانَه وَ تعالی عمَّا یَصِفون» / تکرار: جان و آن
◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾
بیت نهم: نمی دانم، نمی دانم، الهی تو دانی و تو دانی، آن چه خواهی
معنی بیت: خداوندا من از آنچه که تو می خواهی آگاهی ندارم، تنها تو از همه چیز آگاه هستی.
پیام بیت: اقرار به نادانی در مقابل خداوند
قلمرو زبانی: -
قلمرو ادبی: تلمیح / نمی دانم ≠ می دانی
کتاب الهی نامه از عطار نیشابوری
◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾◾
واژه نامه درس:
