ایرانیان باستان تاریکی و ظلمت را برابر با اهریمن می‌پنداشتند و دریافته بودند که شب آخر پاییز بلندترین شب سال است پس برای اینکه این طالع نحص و ظلمت را به کناری بزنند و به شکرانه در پیش بودن روزهایی نورانی و بلندتر در این شب دور هم جمع می‌شدند و به شادی و خوردن و نوشیدن می پرداختند.
از انار و هندوانه و خرمالو تا انواع میوه های خشک شده. یلدا واژه ای سریانی است به معنای زایش،و به گفته ابوریحان بیرونی عالم ایرانی به معنای زایش خورشید است.
شب یلدا از سال۵۰۲ قبل از میلاد به تقویم ایرانیان وارد شد.
جالب اینکه رومیان (امپراتوری روم حاکم منطقه وسیعی در اروپا تا ترکیه و سوریه) از این آیین ایرانی الهام گرفتند و کریسمس و سال نوی میلادی را وارد فرهنگ خود کردند.(اکنون به فاصله چند روز از یلدا،کریسمس در کشورهای مسیحی جشن گرفته میشود)
از لحاظ علمی یلدا کوتاه ترین روز و بلند ترین شب سال در نیمکره شمالی است(انقلاب زمستانی) و از فردا(اول زمستان)به تدریج به طول روز افزوده میشود تا روز اول فروردین(اعتدال بهاری)که طول شب و روز برابر است.
سپس طول روز به تدریج از طول شب پیشی میگیرد بطوریکه اول تیر ماه بلندترین روز سال میشود(ایرانیان باستان جشن چله تموز را اول تیر ماه برگزار می‌کردند).
