در پی حادثه تلخ رخ‌داده در پیست اتومبیلرانی آزادی که به برخورد یک خودرو با یک عکاس و فیلمبردار منجر شد، بار دیگر مسئله ایمنی در پیست‌های مسابقات اتومبیلرانی ایران به موضوعی داغ و ضروری بدل شد. در این نوشتار، به بررسی جامع و دقیق استانداردهای بین‌المللی ایمنی پیست‌های اتومبیلرانی پرداخته‌ایم تا مشخص شود چه مولفه‌هایی در یک پیست استاندارد باید رعایت شود و چگونه می‌توان از وقوع حوادثی مشابه پیشگیری کرد.
۱. طراحی و ساختار فیزیکی پیست
🛣️ مسیر مسابقه (Race Track Layout)
طول و عرض مسیر: مسیر باید دارای عرض کافی برای عبور ایمن خودروها باشد (حداقل ۱۰ متر در نقاط مستقیم و ۱۲ متر در پیچ‌ها).
شعاع پیچ‌ها: شعاع پیچ‌ها باید متناسب با سرعت متوسط خودروها طراحی شود تا از واژگونی و خروج خودروها جلوگیری شود.
شیب سطح پیست: شیب عرضی باید به‌گونه‌ای باشد که آب جمع نشود و تعادل خودرو حفظ گردد.
📌 منبع: FIA Circuit Guidelines, Appendix O to the International Sporting Code, 2023
۲. منطقه ایمنی اطراف پیست (Run-off Areas)
🟧 نواحی فرار (Gravel Trap / Asphalt Run-off)
طراحی نواحی فرار در خروجی پیچ‌ها برای کاهش سرعت خودروهایی که کنترل خود را از دست می‌دهند.
این مناطق باید دارای حداقل عرض ۱۵ تا ۳۰ متر باشند و از مصالح جذب‌کننده انرژی (مانند شن، آسفالت زبر یا فوم ویژه) ساخته شوند.
📌 منبع: FIA Standard 3503-2018 – “Design of Run-Off Areas”
۳. موانع ایمنی (Barriers and Fencing)
🧱 موانع برخورد (Armco, TecPro, SAFER Barriers)
استفاده از موانع جذب‌کننده انرژی مانند TecPro یا SAFER در محل‌هایی با احتمال برخورد بالا.
فاصله‌گذاری این موانع از پیست باید به‌گونه‌ای باشد که در صورت برخورد خودرو، خطر برای تماشاگران و عوامل فنی به حداقل برسد.
🔲 فنس‌های امنیتی (Catch Fencing)
نصب فنس‌های بلند در بخش‌هایی که احتمال پرتاب قطعات وجود دارد (حداقل ارتفاع ۲.۵ متر).
📌 منبع: FIA Safety Barrier Guidelines, 2021; FIM Circuit Homologation Guide, 2022
۴. جایگاه تماشاگران (Spectator Areas)
موقعیت جایگاه تماشاگران باید به‌گونه‌ای باشد که هیچ‌گونه تماس مستقیم یا احتمال برخورد قطعات به آن‌ها وجود نداشته باشد.
وجود موانع فیزیکی (حصار، نرده، فنس) بین پیست و تماشاگران الزامی است.
📌 منبع: FIA Guidelines for Spectator Safety at Racing Circuits, 2020
۵. مسیر دسترسی اضطراری (Emergency Access)
پیست باید دارای مسیرهای اضطراری مستقل برای آمبولانس، خودروهای آتش‌نشانی، و خودروهای امدادی باشد.
فاصله زمانی رسیدن تیم امداد به هر نقطه از پیست نباید بیش از ۹۰ ثانیه باشد.
📌 منبع: FIA Medical and Rescue Guidelines, Appendix H to the International Sporting Code, 2023
۶. ایمنی اصحاب رسانه (Media Safety)
محل حضور عکاسان و فیلمبرداران باید به‌طور دقیق تعریف و علامت‌گذاری شود.
حضور رسانه‌ها فقط در «مناطق مجاز رسانه‌ای» و با جلیقه مخصوص و هماهنگی با مسئول ایمنی مجاز است.
استفاده از موانع ضدبرخورد (Concrete Blocks + Catch Fencing) در اطراف محل استقرار رسانه‌ها توصیه می‌شود.
📌 منبع: FIA Media Operations Manual, 2022
۷. ایمنی فنی خودروها و پروتکل‌های مسابقه
بررسی کامل فنی خودروها قبل از شروع مسابقه (Scrutineering).
الزام استفاده از تجهیزات ایمنی در داخل خودرو شامل سیستم HANS، کمربند ۶ نقطه‌ای، Roll Cage و خاموش‌کننده خودکار.
رعایت فاصله ایمن خودروها در زمان ورود به Pit، پرچم‌های هشداردهنده و ارتباطات رادیویی فعال بین مسئول ایمنی و داوران مسابقه.
📌 منبع: FIA Technical Regulations for Touring Cars, 2023
حادثه تلخ در پیست آزادی نه‌تنها یک حادثه انسانی دردناک بود، بلکه هشداری جدی برای بازنگری در ساختار، نظارت و اجرای استانداردهای ایمنی در مسابقات اتومبیلرانی ایران است. رعایت اصول بین‌المللی ایمنی در طراحی، اجرا و نظارت پیست‌ها، می‌تواند جان انسان‌ها را نجات دهد و اعتبار ورزش موتوراسپرت کشور را حفظ کند.
