وقتی جلوی آینه می‌ایستید یا روی ترازو می‌روید، احتمالا اولین چیزی که به ذهن‌تان می‌رسد این است: «وزنم خوبه؟» وزن فقط عدد روی ترازو نیست و برای اینکه بفهمید واقعا وزن مناسبی دارید یا نه، باید از معیارهای علمی استفاده کنید. شاخص توده بدنی یا BMI شاخصی علمی و بسیار آسان است که وضعیت وزن را نسبت به قد می‌سنجد. در این مطلب، قرار است با شاخص توده بدنی (BMI) و روش محاسبه آن آشنا شویم.
شاخص توده بدنی (BMI) چیست؟
شاخص توده بدنی یا Body Mass Index (BMI) یک معیار ساده و رایج برای سنجش تناسب وزن با قد است. این شاخص به‌طور کلی به شما می‌گوید که آیا وزن‌تان در محدوده سالم قرار دارد یا نه.
شاخص BMI در حوزه سلامتی و تغذیه کاربرد زیادی دارد، چراکه راهی سریع، ارزان و نسبی برای ارزیابی وضعیت بدنی است؛ البته یادتان باشد که این شاخص، مستقیماً چربی بدن را اندازه‌گیری نمی‌کند و عواملی مانند توده عضلانی را در نظر نمی‌گیرد.
چرا شاخص توده بدنی مهم است؟
BMI فقط یک عدد نیست؛ گاهی زنگ خطری‌ست که باید جدی‌اش گرفت. شاخص توده بدنی یک ابزار ساده است برای اینکه خیلی سریع و آسان بفهمید حدودا اضافه وزن دارید یا نه. افرادی که BMI بالایی دارند، بیشتر در معرض خطر بیماری‌هایی مثل دیابت نوع ۲، فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی و مشکلات مفصلی هستند.
از طرف دیگر، کمبود وزن هم می‌تواند نشانه‌ای از ضعف سیستم ایمنی یا سوءتغذیه باشد. دانستن عدد BMI، مثل داشتن یک چراغ راه است برای تصمیم‌گیری بهتر درباره تغذیه، ورزش، و سبک زندگی.
روش محاسبه شاخص توده بدنی| وزن ایده‌آل من چقدر است؟
برای محاسبه بی ام آی یا شاخص توده بدنی خود از دو روش می‌توانید اقدام کنید:
- ماشین حسابی دست بگیرید و وزن‌تان (مثلاً ۷۰ کیلوگرم) را بر مجذور قدتان (مثلاً ۱.۷۰ × ۱.۷۰) تقسیم کنید. برای مثال ۷۰ ÷ (۱.۷۰ × ۱.۷۰) ≈ ۲۴.۲۲
- اما راه آسان‌تر این است که خود را درگیر محاسبات نکنید. ابزارهای آنلاین زیادی برای محاسبه وزن ایده‌آل وجود دارند. اگر می‌خواهید بی‌ام‌آی خود را سریع، راحت و دقیق محاسبه کنید، می‌توانید از محاسبه‌گر آنلاین BMI استفاده کنید.
جدول دسته‌بندی شاخص توده بدنی
حالا که عدد BMI خودتان را به دست آوردید، این جدول کمک‌تان می‌کند تا وضعیت بدنی و تناسب اندام‌تان را بهتر درک کنید:
| محدوده BMI |
وضعیت بدنی |
| کمتر از ۱۸.۵ |
کمبود وزن |
| ۱۸.۵ – ۲۴.۹ |
وزن نرمال |
| ۲۵ – ۲۹.۹ |
اضافه وزن |
| ۳۰ – ۳۴.۹ |
چاقی (درجه ۱) |
| ۳۵ – ۳۹.۹ |
چاقی (درجه ۲) |
| بالاتر از ۴۰ |
چاقی شدید (درجه ۳) |
در ادامه هر مورد را بیشتر توضیح می‌دهیم.
زیر ۱۸.۵: شما دچار کمبود وزن هستید!
وزن شما کمتر از حد طبیعی است. لاغری بیش از حد ممکن است نشان‌دهنده سوءتغذیه، کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی یا مشکلات پزشکی مانند پرکاری تیروئید یا اختلالات خوردن باشد. بهتر است حتما وزن خود را با برنامه غذایی ورزشی اصولی افزایش دهید تا به محدوده سلامتی برسید. بیش از حد لاغر بودن سیستم ایمنی بدن شما را ضعیف می‌کند.
بین ۱۸.۵ تا ۲۵: وزن شما نرمال است!
خوشبختانه وزن شما در محدوده سالم است و احتمال خطر بیماری‌های مرتبط با وزن در شما کمتر است. در چنین شرایطی خطر بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت و فشارخون کمتر است، مفصل‌های بدن‌تان تحت فشار نیست و احتمالا تعادل مناسبی هم بین چربی و عضله وجود دارد. توصیه می‌کنیم همین وزن را با تغذیه سالم و ورزش منظم حفظ کنید.
بین ۲۵ تا ۳۰: اضافه وزن دارید!
این عدد یعنی وزن شما بیشتر از مقدار استاندارد است اما هنوز در محدوده چاقی قرار نگرفته‌اید. هرچند خطر فشارخون بالا، کلسترول و دیابت همچنان برای شما وجود دارد و اگر سبک زندگی خود را اصلاح نکنید احتمالا دچار چاقی می‌شوید.
بین ۳۰ تا ۳۵: چاقی درجه یک دارید!
شما وارد محدوده چاقی شده‌اید. توصیه می‌کنیم از یک برنامه ورزشی غذایی برای کاهش وزن استفاده کنید و سعی کنید عدد بی ام آی خود را به مرور کمتر کنید.
بین ۳۵ تا ۴۰: در محدوده چاقی درجه دو قرار دارید!
چاقی شما در حد متوسط تا شدید است و ریسک بیماری‌ها به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است. احتمالا مشکلات جدی قلبی و تنفسی را تجربه می‌کنید و اگر هنوز دردهای مفصلی شروع نشده، به زودی شروع می‌شود. در این شرایط لازم است با یک پزشک مشورت کنید و همچنین با یک برنامه غذایی و ورزشی اصولی، وزن‌تان را کاهش دهید.
۴۰ و بالاتر : چاقی درجه سه یا چاقی مفرط
این سطح از چاقی به عنوان «چاقی خطرناک» شناخته می‌شود. در این شرایط سلامت جسمی و روانی شما به‌طور جدی در خطر است. در چنین شرایطی باید حتما با کمک پزشک و کارشناس تغذیه و ورزش، وزن خود را کاهش دهید.
چه زمانی باید نگران BMI خود باشیم؟
اگر شاخص توده بدنی شما در محدوده کمتر از ۱۸.۵ یا بیشتر از ۲۵ است، لازم است با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید. به‌ویژه اگر:
- BMI شما بالای ۳۰ است و با علائمی مانند تنگی نفس، خستگی یا درد مفاصل همراه است.
- BMI شما زیر ۱۸.۵ است و دچار ضعف، کم‌خونی یا مشکلات ایمنی هستید.
- سابقه خانوادگی بیماری‌هایی مانند دیابت یا بیماری‌های قلبی دارید.
در چنین مواردی، BMI می‌تواند زنگ خطری باشد که سبک زندگی خود را بررسی کنید و بیشتر به سلامتی خود توجه کنید.
سخن پایانی
شناخت وضعیت بدنی با کمک شاخص توده بدنی، یکی از گام‌های ابتدایی ولی مهم در مسیر سلامتی و تناسب اندام است. با یک محاسبه ساده می‌توانید تصمیم‌های بهتری برای خودتان بگیرید. اگر هنوز عدد بی‌ام‌آی خود را نمی‌دانید، همین حالا آن را محاسبه کنید و اولین قدم را برای مراقبت از بدن‌تان بردارید.
