بِسمِ اللهِ الرَّحمَٰنِ الرَّحِيم
متاسفانه خیلیا خیال میکنن کسی هم که از بچگی مسلمان بوده و بعدش اسلام رو ترک کرده، مرتده! نه. هیچ‌جا از احادیث و روایات صحیح به چنین کسی گفته نشده مرتد. تا حالا به معنی لغوی مرتد دقت کردید؟
مرتد یعنی بازگشته. از ارتداد میاد. ارتداد یعنی بازگشت. حالا کسی که از همون اول مسلمان بوده، اگه اسلام رو ترک کنه، به چی برگشته؟! مگه عقیده اولش، غیرمسلمانی بوده که بگیم به اون برگشته؟ پس مرتد، این سِیر عقیدتی رو طی کرده:
غیرمسلمان(نامُوَحّد) ⬅️ مسلمان ⬅️ غیرمسلمان
بعضی علما به همچین کسی میگن مرتد ملی و به کسی که از همون اول مسلمان بوده سپس اسلام رو ترک کرده میگن مرتد فطری؛ در حالیکه جایی از احادیث و روایات به شخص دومی گفته نشده مرتد. مثلا درباره شان نزول ۳۳ مائده، برای افراد قبیله عُرَینَه که اول مسلمان نبودن و مسلمان شدن و بازم کافر شدن، ذکر شده "مرتد شدند". نمونه‌های دیگه‌ای هم در ادامه خواهید دید.
حالا هر کسی اون سِیر عقیدتی رو داشت باید کشته بشه؟
نه! هر مرتدی لایق اعدام نیست. وگرنه چرا حضرت محمد (ص) دستور اعدام فرد زیر رو نداد؟👇🏻
أَنَّ أَعْرَابِيًّا بَايَعَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَى الإِسْلاَمِ، فَأَصَابَ الأَعْرَابِيَّ وَعْكٌ بِالْمَدِينَةِ، فَأَتَى الأَعْرَابِيُّ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَقِلْنِي بَيْعَتِي، فَأَبَى رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، ثُمَّ جَاءَهُ فَقَالَ: أَقِلْنِي بَيْعَتِي، فَأَبَى، ثُمَّ جَاءَهُ فَقَالَ: أَقِلْنِي بَيْعَتِي، فَأَبَى، فَخَرَجَ الأَعْرَابِيُّ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّمَا المَدِينَةُ كَالكِيرِ، تَنْفِي خَبَثَهَا، وَيَنْصَعُ طِيبُهَا»
"مردی بادیه‌نشین با پیامبر خدا (ص) بیعت کرد که مسلمان شود. سپس در مدینه به تب شدیدی مبتلا شد. پس نزد پیامبر خدا آمد و گفت: «بیعت مرا بازگردان.» اما پیامبر نپذیرفت. آن بادیه‌نشین رفت و سپس دوباره آمد و گفت: «بیعت مرا بازگردان.» اما پیامبر دوباره نپذیرفت. وقتی آن بادیه‌نشین خارج شد، رسول خدا فرمود: «مدینه مانند کوره آهنگری است؛ ناخالصی‌ها را دور می‌کند و پاکی‌ها را می‌پروراند.»"
📚 سنن ترمذی، ج ۵، ص ۷۲۰ ، شماره ۳۹۲۰ | صحیح بخاری، ج ۹، ص ۷۹، شماره ۷۲۱۱
یا مثلا در بند ششم متن صلح‌نامه حدیبیه (صلحی که با مشرکان قریش انجام شد)، نوشته شد:
مَنْ أَحَبَّ أَنْ يَدْخُلَ فِي عَقْدِ مُحَمَّدٍ وَعَهْدِهِ، دَخَلَ فِيهِ، وَمَنْ أَحَبَّ أَنْ يَدْخُلَ فِي عَقْدِ قُرَيْشٍ وَعَهْدِهِمْ دَخَلَ فِيه.
"هر کسی دوست داشته باشد که وارد قرارداد محمد و پیمانش شود، واردش شود؛ و هر کسی دوست داشته باشد وارد قرارداد قریش و پیمانش شود، داخلش شود."
📚 السيرة النبوية ابن هشام، ج ۲، ص ۳۱۸ | تاریخ طبری، ج ۲، ص ۲۸۱ | المغاذی واقدی، ج ۲، ص ۶۱۱
یعنی اگرم هر مسلمانی میخواست بهشون بپیونده (که در این صورت مرتد میشد) آزاد بود!
بنابراین، مرتدی دستگیر میشه که ارتدادش سازمان‌یافته و با نمایش دادنش جلوی مردم باشه؛ یعنی با افتخار ارتداد خودش رو در ملأ عام اعلام کنه یا علیه اسلام حرف بزنه. اما همین هم برای اعدام کافی نیست!
وقتی روایات بالا رو کنار دو حدیث زیر میذاریم، حسابِ کار دستمون میاد:
اولین روایت: درباره داستانیه که در منابع شیعه و سنی ذکر شده و اون، سوزاندن مرتدهایی توسط حضرت علی در دوره خلافتش هست که اونو الله میدونستن! توی کوفه به مردم اینو میگفتن و بعد از ۳ روز فرصت توبه هم همچنان شرک فجیعشون رو تکرار میکردن. اگرچه حضرت علی بعد از اینکه دونست که نباید آتش میزد، ابراز پشیمانی کرد اما اصل مجازات (اعدام) درست بود. بیشترِ این غالیان که مسلمان شده بودن، اول یهودی و پیرو عبدالله بن سبأ بودن:
أنَّ ناسًا ارتَدُّوا عنِ الإسلامِ ، فحَرَّقَهم عَليٌّ بالنَّارِ. قالَ ابنُ عبَّاسٍ : لو كنتُ أنا لَم أحرِّقْهُم ، قالَ رسولُ اللَّهِ صلَّى اللَّهُ عليهِ وسلَّمَ : لا تُعذِّبوا بعذابِ اللَّهِ أحَدًا ولو كُنتُ أنا لقَتلتُهم ، قالَ رسولُ اللَّهِ :
مَن بدَّلَ دينَهُ فاقتُلوهُ.
مردمی از اسلام بازگشتند و علی آنها را به آتش سوزاند. ابن عباس گفت: اگر من بودم، آنها را نمی‌سوزاندم؛ زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: "با عذاب خدا (آتش) کسی را عذاب ندهید." اما اگر من بودم آنها را می‌کشتم، چون پیامبر خدا فرمود: "هر کس دینش (اسلام) را تغییر دهد، او را بکشید."
📚 سنن نسائی، ج ۷، ص ۱۰۴، شماره ۴۰۶۰ | ص بخاری، ج ۴، ص ۶۱، شماره ۳۰۱۷ | سنن ابوداوود، ج ۶، ص ۴۰۷، شماره ۴۳۵۱
پس حدیث معروف "مَن بَدَّلَ دِينَهُ فَاقْتُلُوه" اینجاها کاربرد داره؛ مثلا اعلام شرک بعد از مسلمان شدن و حتی پایدار ماندن روی شرک در فرصت توبه در حکومت اسلامی.
دومی:
قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "لَا يَحِلُّ دَمُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ، يَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَأَنِّي رَسُولُ اللهِ، إِلَّا بِإِحْدَى ثَلَاثٍ: الثَّيِّبُ الزَّانِي، وَالنَّفْسُ بِالنَّفْسِ، وَالتَّارِكُ لِدِينِهِ الْمُفَارِقُ لِلْجَمَاعَةِ"
پیامبر فرمود: خون هیچ مسلمانی که گواهی میدهد هیچ معبودی جز الله نیست و من فرستاده الله هستم، حلال نیست، به جز این سه مورد: زناکرده مزدوج، جان در برابر جان (قاتل شخص بیگناه) و کسی که دینش را ترک کرده است و از جماعت [مسلمانان] جدا شده است.
📚 ص مسلم، ج ۳، ص ۱۳۰۲، شماره ۱۶۷۶ | ص بخاری، ج ۵، ص ۹، شماره ۶۸۷۸
در همین حدیث هم به ویژگی اصلی مرتد اشاره شده: "الْمُفَارِقُ لِلْجَمَاعَةِ"؛ یعنی مرتد تا وقتی که از جماعت مسلمانان جدا نشده (باهاشون پیمان نشکسته یا علیهشون فعالیتی نکرده) نباید کشته بشه، پس صرف ارتداد کافی نیست. از اونور معنی مرتد رو هم فهمیدیم. بنابراین، برای اعدام مرتد:
۱– باید اثبات بشه که شخص در ابتدا غیرمسلمان بوده (بعد از سن بلوغ)
۲– باید اثبات بشه که در جامعه اسلامی، در دفاع از اسلام سخن میگفته یا عمل میکرده.
۳– باید اثبات بشه که بعد از ترک اسلام، در جامعه اسلامی ارتدادش رو در ملأ عام اعلام کرده یا علیه اسلام فعالیتی کرده، ولو فقط یک بار. مثلا نقد اسلام در فضای مجازی.
۴— باید اثبات بشه که شخص از سلامت روانی و ذهنی برخورداره.
۵– در آخر، بهش فرصت توبه داده میشه، همراه با کمک و روشنگری. اگه در فرصت توبه هم توبه نکرد، یعنی اگه گناه و جرم بودن کارشو نپذیرفت و تعهد نداد که دیگه علیه اسلام حرفی نمیزنه یا کاری نمیکنه، باید اعدام بشه. این مرتد، محارب محسوب میشه. اگه توبه بکنه و بازم ارتدادش رو در ملا عام نشون بده، این بار بدون هیچ فرصت و بخششی، اعدام میشه.
حَدِيثِ مُعَاذٍ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَمَّا أَرْسَلَهُ إِلَى الْيَمَنِ قَالَ لَهُ أَيُّمَا رَجُلٍ ارْتَدَّ عَنِ الْإِسْلَامِ فَادْعُهُ فَإِنْ عَادَ وَإِلَّا فَاضْرِبْ عُنُقَهُ وَأَيُّمَا امْرَأَةٍ ارْتَدَّتْ عَنِ الْإِسْلَامِ فَادْعُهَا فَإِنْ عَادَتْ وَإِلَّا فَاضْرِبْ عُنُقَهَا وَسَنَدُهُ حَسَنٌ.
"پیامبر خدا، معاذ را به یمن فرستاد و به او فرمود: «هر مردی که از اسلام به کفر بازگشت، او را دعوت کن؛ اگر بازگشت [رهایش کن]، و اگر نه، گردنش را بزن. و هر زنی از اسلام بازگشت، او را نیز دعوت کن؛ اگر بازگشت، [رهایش کن]، و اگر نه، گردنش را بزن.» و سند آن حَسَن است."
📚 فتح‌الباری عسقلانی، ج ۱۲، ص ۲۷۲ | نیل‌الاوطار شوکانی، ج ۷ ص ۲۲۷
زمان توبه اجتهادیه؛ بسته به نظر حاکمان داره. خلفای راشد، ۳ روز فرصت میدادن.
اگرچه صرف توبه کردن هم دلیل نمیشه که کلا مجازاتی نداشته باشه. بنا بر مصلحت قاضی و حاکم، میتونه مجازاتی نداشته باشه یا تعزیر بخوره، یعنی سبک بشه؛ مثل حبس کوتاه‌مدت، تبعید از اون شهر یا کشور، جریمه مالی و...
در اسلام، مرتد تنها فردیه که بعد از اثبات جرم و دستگیری، بهش فرصت توبه داده میشه! بقیه، قبل از دستگیری باید توبه کنن که از مجازات اصلی یا حتی تعزیرها هم رهایی پیدا کنن.
حالا حتما خیلیاتون میگین: "خب اصن یه فعالیتی هم علیه اسلام انجام داده باشه و توبه هم نکرده باشه. بازم اعدام غیرمنصفانه نیست؟"
چرا باید انقدر لجوج و احمق باشه که توبه نکنه؟ یا چرا باید بعد از توبه انقدر معاند و احمق باشه که بازم کارشو تکرار کنه؟ مگه اینکه جاسوسی باشه که میخواد ماموریتشو کامل کنه! وگرنه اگه همچین هدفی نداره بلکه به خاطر شبهات یا برداشت‌های غلط از اسلام برگشته، خب بگه من دیگه هیچ نقدی انجام نمیدم (مگه اینکه از کشور اسلامی خارج بشه)؛ وگرنه حتی اگه نخواد وجهه اسلام و حکومت اسلامیِ کاردرست رو توی جامعه خراب کنه، خراب میکنه!(در ادامه میگم چرا). همچنین اعدامش فقط برای مجازات نیست، بلکه از نگاه اسلامی، خدا نمیخواد اون شخص با گناهای بیشتر و کثیفیِ بیشتر از این دنیا بره، در نتیجه عذابش در آخرت کمتر میشه، یا اعدام ممکنه حتی باعث بشه خدا کلا ارتدادش و توبه نکردنشو در اون دنیا ببخشه، یعنی فقط این دنیا بابتش مجازات شده باشه، نه اون دنیا هم. حالا مثالی میزنم که درک کنید چرا این مرتد، محارب محسوب میشه👇🏻
مثلا کلی آدم یه مسلمان رو می‌شناسن، با استدلال‌هاش آشنا شدن و ازش تأثیر گرفتن. حالا تصور کن یه روز این مسلمان بیاد در ملا عام بگه با افتخار بگه که از اسلام برگشته یا بدتر: شروع کنه به تبلیغ علیه‌اش. خب چه اتفاقی می‌افته؟
مردم میگن: «وای! این همون آدمه بود که از اسلام دفاع میکرد؟ ببین اسلام چقدر ایراد داشته که خودش هم نتونسته توش بمونه!»
پس اون شخص، خواسته یا ناخواسته یه بمب روانی میندازه توی دل آدمای مذهبی، توی ذهن جوونا، توی دل کسایی که شاید تازه ایمان آورده بودن. اسلام‌ستیزها رو اسلام‌ستیزتر میکنه و حتی رفقای خودشو که مسلمونن ممکنه دچار شک و ریزش کنه. این دیگه فقط نظر شخصی نیست، بلکه تبدیل میشه به یه غده مضر توی تن جامعه. یه ضربه‌ست به اعتماد جمعی مردم به اسلام، پس صلاحیت حکومت اسلامی هم زیر سوال میره! میگن «اِ این که خودش با فکر و تحقیق خودش مسلمون شد (از بچگی مسلمون نبود)، حالا برگشته؟ پس لابد یه چیزی دیده که برگشته! چون بدون تعصب به قضیه نگاه کرده.» و میگن «اسلام وقتی خودش خوب نیست پس حکومتش هم نمیتونه خوب باشه.»
همچین شخصی با مسلمان شدن و ترک دینش و این ارتدادش، دین خدا رو بازیچه خودش قرار داده. حتی اگه این شخص از اول قصد خیانت نداشته و واقعاً مسلمان بوده، باز هم عملکردش مثل نفوذی‌ایه که از درون آسیب میزنه.
این مرتد مثل جاسوسیه که به یه مکان میره که از اونجا اطلاعات کسب کنه و بعد از ترک اونجا، به کمک همون اطلاعات علیه اونجا کار میکنه! نقطه عطف اعدام مرتد، عدم توبه یا تکرار کارش بعد از توبه هست.
تشکر بابت توجه شما🌷
