نبرد ایسوس (۳۳۳ پیش از میلاد)
نبرد ایسوس یکی از مهم‌ترین رویارویی‌های تاریخ باستان است که بین اسکندر مقدونی و داریوش سوم هخامنشی در سال ۳۳۳ پیش از میلاد رخ داد. این نبرد نه تنها سرنوشت جنگ‌های مقدونی و هخامنشی را تغییر داد، بلکه بر آینده‌ی شرق مدیترانه و جهان آن روز اثر عمیقی گذاشت.
موقعیت جغرفیایی
این نبرد در منطقه‌ای تنگ و محدود، بین کوه و دریا در نزدیکی شهر ایسوس (جنوب ترکیه‌ی امروزی) اتفاق افتاد. همین جغرافیای خاص، تأثیر بزرگی بر نتیجه‌ی نبرد داشت.
ترکیب نیرو ها
سپاه اسکندر : حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار نفر، شامل فالانکس‌های مقدونی (نیزه‌داران سنگین)، سواره‌نظام ورزیده و متحدان یونانی.
سپاه داریوش : صدها هزار نفر (طبق منابع باستانی؛ هرچند برخی پژوهشگران تعداد واقعی را کمتر می‌دانند)، شامل سربازانی از ملل مختلف امپراتوری، سواره‌نظام و مزدوران یونانی.
روند نبرد
۱. انتخاب زمین: اسکندر با هوشمندی میدان جنگی تنگ را انتخاب کرد تا برتری عددی هخامنشیان بی‌اثر شود.
۲. آرایش نیروها: داریوش در مرکز و پشت پیاده‌نظام قرار داشت، در حالی که اسکندر در جناح راست شخصاً فرماندهی کرد.
۳. حمله‌ی تعیین‌کننده: اسکندر با سواره‌نظام خود به قلب سپاه هخامنشی حمله کرد و مستقیماً داریوش را هدف گرفت.
۴. فرار داریوش: با دیدن خطر، داریوش ارابه‌ی خود را رها کرد و گریخت. این اتفاق روحیه‌ی سپاهش را شکست و باعث فروپاشی ارتش شد.
نتایج نبرد
پیروزی قاطع اسکندر و شکست سنگین هخامنشیان.
اسارت خانواده‌ی داریوش (مادر، همسر و دخترانش) به دست اسکندر.
تسلط اسکندر بر سواحل شرقی مدیترانه و آماده شدن زمینه برای پیشروی او به بین‌النهرین.
تضعیف شدید موقعیت داریوش در داخل امپراتوری هخامنشی و آغاز روند سقوط سلسله.
تحلیل استراتژیک
هخامنشیان از برتری عددی خود به درستی استفاده نکردند، زیرا زمین جنگ اجازه‌ی مانور نمی‌داد.
سپاه داریوش فاقد هماهنگی لازم بود، در حالی که ارتش اسکندر کوچک‌تر اما کاملاً منسجم و کارآمد بود.
رهبری فعال و جسورانه‌ی اسکندر در مقابل انفعال داریوش عامل اصلی تعیین سرنوشت نبرد شد.
.
نبرد ایسوس نشان داد که در جنگ، تنها تعداد سربازان تعیین‌کننده نیست، بلکه جغرافیا، تاکتیک و رهبری نقش اصلی را ایفا می‌کنند. پیروزی اسکندر در این نبرد یکی از گام‌های مهم او در مسیر فروپاشی شاهنشاهی هخامنشی بود و به همین دلیل در تاریخ نظامی جهان جایگاه ویژه‌ای دارد.
