جنگنده میگ-۲۹ ساخت روسیه با توان مانور بالا و تسلیحات متنوع، نمادی از قدرت هوایی مسکو است. حضور میگ ۲۹ روسی بر فراز ایران علاوه بر نمایش توان فنی این جنگنده، بازتابی از همکاری‌های راهبردی تهران– مسکو در معادلات منطقه‌ای به شمار می‌رود.
تاریخچه و تکامل جنگنده میگ-۲۹
در دهه ۱۹۷۰، دفتر طراحی میکویان-گورویچ (MiG) پروژه‌ای برای ساخت یک جنگنده رهگیر و برتری هوایی آغاز کرد که نهایتاً به تولد میگ ۲۹ انجامید. نخستین پرواز این جنگنده در اکتبر ۱۹۷۷ انجام شد و تولید انبوه آن از اوایل دهه ۱۹۸۰ آغاز گردید.
نسخه‌های اولیه، مانند MiG-۲۹، ۹.۱۲ (Fulcrum-A)، با وجود مانورپذیری بالا، محدودیت‌هایی در برد عملیاتی و سامانه‌های الکترونیکی داشتند. با این حال، خانواده میگ‑۲۹ در دهه‌های بعد با ارتقاء‌های پی‌درپی، شامل میگ‑۲۹ S، میگ‑۲۹ SM، میگ‑۲۹ اس‌ام‌تی (MiG-۲۹SMT) و نسخه‌های ناوپایه MiG-۲۹K/KUB، به جنگنده‌هایی چند منظوره و پیشرفته تبدیل شدند که قادر به انجام مأموریت‌های هوایی، زمینی و دریایی با دقت و اثربخشی بالا هستند.
میگ‑۲۹ با ارتقاء‌هایی همچون نسخه SMT، علاوه بر افزایش برد و سامانه‌های الکترونیکی مدرن، توان حمل تسلیحات متنوع و قابلیت عملیات طولانی مدت را دارد و همچنان در نیرو‌های هوایی روسیه، هند، ایران و چندین کشور دیگر نقش موثری ایفا می‌کند.
قیمت میگ ۲۹
بر اساس برآورد‌های بین‌المللی، هر فروند میگ ۲۹ ارتقاء یافته، بسته به نسخه و سطح سامانه‌های الکترونیکی، در حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیون دلار آمریکا ارزش گذاری می‌شود. این قیمت نشان‌دهنده نسبت توان رزمی بالا به هزینه قابل توجه آن در مقایسه با سایر جنگنده‌های نسل چهارم است.
مشخصات کلی میگ ۲۹ و توانایی‌های پروازی این جنگنده
ابعاد:طول ۱۷.۳۷ متر، دهانه بال ۱۱.۳۶ متر، ارتفاع ۴.۷۳ متر
وزن:خالی = ۱۱٬۰۰۰ کیلوگرم؛ حداکثر برخاست = ۲۳٬۵۰۰ کیلوگرم
سرعت و ارتفاع:حداکثر سرعت =۲۴۰۰ کیلومتر بر ساعت (ماخ ۲.۲)؛ سقف عملی = ۱۸٬۰۰۰ متر
برد عملیاتی:۱٬۴۳۰ کیلومتر بدون مخزن؛ با مخازن خارجی تا بیش از ۲٬۰۰۰ کیلومتر
عملکرد پروازی:نرخ صعود ≈ ۳۳۰ متر بر ثانیه؛ توان حمل تسلیحات ۴.۵–۵.۵ تن در ۷–۹ ایستگاه خارجی
این مشخصات، ترکیبی از مانورپذیری بالا و توان رزمی قابل توجه را برای مأموریت‌های هوابرد و نبرد‌های نزدیک تضمین می‌کنند.
سامانه‌های هوانوردی و الکترونیک میگ ۲۹ (نسخه‌های مدرن)
جنگنده‌های مدرن میگ-۲۹ به سطح بالایی از کارایی رزمی و بقا در میدان نبرد رسیده‌اند. مهم‌ترین سامانه‌های آن عبارتند از:
رادار پیشرفته
مدل Zhuk-ME (PESA) با برد تشخیص حدود ۱۲۰ کیلومتر برای اهداف هوایی.
مدل جدیدتر Zhuk-A (AESA) با برد ۱۳۰ تا ۱۶۰ کیلومتر، توان ردیابی همزمان چند هدف و مقاومت بیشتر در برابر جنگ الکترونیک.
سیستم‌های اپتیکی و کشف مادون قرمز
توانایی شناسایی و رهگیری اهداف بدون نیاز به روشن کردن رادار (کشف پنهان‌کارانه).
تشخیص اهداف هوایی تا حدود ۴۵–۶۰ کیلومتر.
کابین دیجیتال
نمایشگر‌های چند منظوره (MFD) برای مدیریت اطلاعات پروازی و رزمی.
هدآپ دیسپلی (HUD) پیشرفته برای نمایش داده‌های حیاتی پرواز.
پشتیبانی از سیستم HMD (نمایشگر روی کلاه خلبان) برای هدف گیری سریع موشک‌ها با نگاه خلبان.
جنگ الکترونیک (EW Systems)
اخلال‌گر‌های راداری برای فریب و کاهش دقت رادار دشمن.
فلر و چف جهت مقابله با موشک‌های حرارتی و راداری.
پاد‌های هدف‌گیری لیزری/ اپتیکی مانند Kaira-۲۴ برای اجرای حملات دقیق به اهداف زمینی.
سامانه‌های ناوبری مدرن و سازگاری با GPS/GLONASS.
قابلیت استفاده از عینک دید در شب
سیستم پرواز دیجیتال Fly-by-Wire در نسخه‌های جدیدتر (MiG-۲۹M/M۲ و MiG-۲۹K).
قابلیت‌های رزمی میگ ۲۹
میگ-۲۹ به موشک‌های کوتاه‌برد R-۷۳ و میان‌برد/ بلندبرد R-۷۷ مجهز است. ترکیب این تسلیحات با مانورپذیری فوق‌العاده جنگنده، آن را در نبرد‌های هوایی نزدیک (داگ‌فایت) به یکی از رقبای جدی در دنیا تبدیل کرده است.
این جنگنده توان حمل بمب‌های هدایت شونده دقیق، موشک‌های ضدکشتی و ضد‌رادار مانند Kh-۲۹ و Kh-۳۱ و همچنین استفاده از پاد‌های هدف‌گیری اپتیکی و لیزری را دارد که دقت حملات علیه اهداف زمینی و دریایی را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.
این مدل مخصوص عملیات از روی ناو‌های هواپیمابر طراحی شده و به بال‌های تاشو، قلاب فرود و بدنه تقویت‌شده مجهز است. چنین تغییراتی باعث می‌شود میگ-۲۹ K بتواند در شرایط سخت دریایی و پرواز‌های مکرر از عرشه ناو دوام بیاورد.
وضعیت عملیاتی و نقش منطقه‌ای میگ ۲۹
تا نیمه دهه ۲۰۲۰، جنگنده میگ-۲۹ همچنان ستون اصلی نیروی هوایی چند کشور از جمله روسیه، هند، الجزایر، صربستان و حتی بنگلادش به شمار می‌آید. هرچند برخی از نسخه‌های قدیمی این جنگنده به‌تدریج جای خود را به پرنده‌های مدرن‌تر داده‌اند، اما مدل‌های ارتقاء یافته مثل میگ-۲۹ اس‌ام‌تی با رادار و اویونیک بهبود یافته، همچنان در خط مقدم باقی مانده‌اند. تجربه نبرد‌های اخیر منطقه‌ای نشان می‌دهد که همین نسخه‌های به‌روز، هنوز هم می‌توانند نقشی تعیین‌کننده در میدان جنگ ایفا کنند و قدرت هوایی کشور‌ها را به‌طور قابل توجهی افزایش دهند.
نکات تحلیلی و جایگاه میگ ۲۹ در منطقه
میگ-۲۹ که در محافل تحلیلی با لقب‌هایی همچون «میگ ۲۹ جنگاوران» توصیف می‌شود، همچنان گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه برای کشور‌هایی است که به ترکیب مانورپذیری و هزینه قابل قبول نیاز دارند. در بحث‌های فنی و رسانه‌ای منطقه نیز عناوینی مانند «میگ ۲۹ ارتش ایران» در نقد و بررسی سناریو‌های بالقوه یا مطالعات تطبیقی مطرح می‌شوند؛ این عبارات اغلب برای تحلیل توان رزمی و گزینه‌های تدارکاتی بکار می‌روند و لازم است هر مدعیه با مستندات رسمی تأیید گردد.
مقایسه اف۱۴ با میگ ۲۹
در میان جنگنده‌های برجسته نسل چهارم، اف-۱۴ تامکت و میگ-۲۹ فالکروم جایگاه ویژه‌ای دارند و همواره سوژه تحلیل کارشناسان نظامی بوده‌اند. اف-۱۴ به‌عنوان یک جنگنده رهگیر دوربرد دو سرنشینه، با بال‌های متغیر، رادار بسیار قدرتمند و موشک‌های دوربرد فینیکس طراحی شد و در مأموریت‌های ارتفاع بالا و سرعت زیاد، توانمندی قابل‌توجهی دارد.
در مقابل، میگ-۲۹ که نمونه‌های آن در پایگاه هوایی تبریز نیز در خدمت نیروی هوایی ایران هستند، به‌عنوان جنگنده‌ای تک خلبانه، سبک‌تر و بسیار مانورپذیر شناخته می‌شود. این هواپیما با موتور‌های RD-۳۳ و قابلیت‌های بالای پرواز در نبرد‌های نزدیک هوایی (داگ‌فایت)، در مقایسه با اف-۱۴ برتری محسوسی نشان داده و انعطاف بالایی در میدان نبرد دارد.
منبع: تابناک
