انواع اختیار آزاد و براهین ان در طول تاریخ
.
.
در طول تاریخ بودن اختیار ازاد یکی از اصلی ترین سؤالات فلسفه و علم طبیعی و الهیات بوده این جا تمام استدلال های موافق گوناگون برای اثبات بودن اختیار ازاد را میاوریم
.
اهمیت بودن اختیار ازاد :🛎️
اگر اختیار ازاد نباشد یعنی اخلاق و تلاش و کوشش و نمرات و رتبه ها و نتایج و عملکرد ها و پاداش ها و تشویق ها مجازات ها و..تماما بی معنی هستند و زندگی حقيقي به طور کلی بی معنی میشود پس بودن اختیار ازاد اهمیت بسیار زیادی دارد
.
.
اما چالش : 🔴
بودن اختیار ازاد نیاز به اثبات دارد ، جبرگرایی دز طول تاریخ دشمن اختیار ازاد بوده است و اختیار در جنگي بزرگ با اختیار ازاد بوده است
درست است که ما دوست داریم اختیار داشته باشیم اما ایا میتوان ان را اثبات علمی و فلسفی کرد؟ در فلسفه و علم بشدت بر بودن اختیار ازاد استدلال شده است که تعداد زیادی از انها هم صدق حدودی و کلی شده اند یا بررسی مفید شمرده شده اند پس بیاید انها را بررسی کنیم که نشان دهیم ایا ان معنای حقیقی واقعا بوده است یا بین بهترین و بدترین هیچ تفاوت تشویقی ای نداریم ! ببینیم اختیار ازاد در طول تاریخ در شکست جبرگرایی چقدر موفق بوده است
..
.
اختیار آزاد (شهودی) :🔻
اینکه ما داشتن اختیار را تجربه میکنیم که حس بیرونی مارا مجبور نمی کند و بین گزینه های مختلف انتخاب میکنیم
ما شهودا تجربه میکنیم که خودمان انتخاب میکنیم و همین یعنی یک اختیار شهودی داریم
۱_انسان شهودا حق انتخاب دارد
۲_این انتخاب شهودا توسط عامل بیرونی کنترل نمی شود
۳_اگر عامل بیرونی نباشد عامل باید درونی باشد پس اختیار ازاد شهودی وجود دارد
...
...
...
اختیار ازاد (علمی ) :(نوروساینس )🔻
بلند مدت و کوتاه مدت دو بخش
بر اساس شواهد نوروساینس موجود کلی انجام شده صورت کلی است که از زاویه ازادی انتخاب هم قابل دفاع است
در تصمیمات کوتاه مدت: 👈همان تایید و یا رد نهایی سینگال های اولیه فعال شده بخش ناخودآگاه مغز است مغز انسان در تصمیم های کوتاه مدت یک سیگنال پیشنهادی ارسال میکند و بخش اکاهانه ان را تایید یا رد نهایی میکند
در تصمیمات بلند مدت: 👈بررسی و تحلیل های که در قشر آگاهانه آنجام شده و تصمیم گیری میشود (در تصمیمات بلندمدت بخش آگاهانه فعال تر است) همچنین تحقیقات نشان داده اند که انتخاب مغز یک فرایند قطعی و مشخص نیست بلکه یک روند طولانی و کلی و غیر قطعی است در واقع در انتخابات بلند مدت بخش آگاهانه (اختیاری ) نقش بالایی دارد
صورت استدلال این است
کوتاه مدت
۱_🔹اگر خود اگاهی بتواند پیشنهادی که بخش ناخوداگاه بر اساس شرایط موجود که خود خوداگاه ان را مشاهده میکند را تایید یا رد کند
۲_🔹حق انتخاب دارد
۳_🔹پس اختیار ازاد وجود دارد
.
بلند مدت :
۱_🔹اگر مغز انسان در تصمیم های بلند مدت بین گزینه های گوناگون مدام بررسی میکند و نهایتا انتخاب میکند (استدلال علمی از تأثیر بخش اگاهانه در انتخابات بلند مدت)
۲_🔹حق انتخاب بین گزینه ای با بررسی شرایط وجود دارد
۳_🔹پس اختیار ازاد وجود دارد
....
...
...
اختیار ازاد علمی ( یکی پنداشتن مغز و انتخاب در تصمیمات کوتاه مدت) :🔻
این دیدگاه تصمیم های کوتاه مدت که از ازمایش لیبت روشن شد مغز ناخودآگاه ابتدا یک سینگال پینشهادی برای انتخاب ارسال میکند بعد آگاهی تصمیم میگیرد را خدف میگیرد و استدلال میکند ان در حقیقت یکی است
چرا که اگر بخش آگاهانه و ناخودآگاه یک زندگي را تجربه میکنند و بخش ناخوداگاه مغز دارد با برسی شرایط موجود تصمیم میگیرد اگر بخش اگاهانه هم این فرایند را انجام میداد (چون زندگی انجام شده مشترک است ) همین روند بود .
صورت استدلال این است
۱_🔹زندگی قابل مشاهده برای بخش ناخودآگاه و خودآگاه یکی هستند
۲_🔹تصمیم ناخودآگاه با بررسی شرایط است و اگر همین تصمیم بخش آگاهانه بود با بررسی همین شرایط بود چون زندگی یکی است
۳_🔹پس در حقیقت یکی هستند
۴_🔹اما نکته اخر اینکه حتی همان تصمیم ناخودآگاه نهایتا توسط بخش اگاهانه وتو (تایید یا رد نهایی ) میشود پس اختیار ازاد کامل است
....
....
...
اختیار ازاد گرایی علمی (غیر از ژنتیکی) :🔻
این نوع اختیار میگوید طبق علم تجربی 30 تا 50 درصد انتخاب های انسان وابسته به ژنتیک است بقیه یا اگاهانه و آزادانه هست یا تحت تاثیر محیط اما چون انسان میتواند محیط خود را کنترل و بررسی و انتخاب و ارزیابی کند پس محیط هم مجموعا در بخش اگاهانه میگنجد و انسان غیر از عوامل ژنتیکی و در تصميماتش اختیار دارد (الی انتخاب کشور یا پدر و مادر که دست خودش نیست)
تقریر بندی
۱_🔹ژنتیک تاثیر 30 تا 50 درصدی روی انتخاب دارد
۲_🔹ما بقی یا ازادانه است یا بر اساس محیط است اما محیط را می توان با همان ازادی کنترل کرد (توضيحات بالا)
۳_🔹پس در هر تصمیم غیر ژنیتیکی ای درصدی از اختیار وجود دارد
...
...
...
اختیار آزاد ( شواهد علمی و کوانتوم و اگاهی علیه جبرگرایی) : 🔻
قبلآ نقد میشد که فیریک کوانتوم فقط جبری نبودن عالم را نشان میدهد اما این برهان در پی این است که این اشکال را بر طرف سازد و بودن اختیار را از طریق جبری نبودن عالم که با علوم طبیعی اثبات شده و اگاهی انسان نتیجه بگیرد
این دیدگاه در پی اثبات عدم جبری بودن عالم بر اساس مشاهدات علم تجربی مثل فیزیک کوانتوم است اینکه جهان یک بستر علت و معلول احتمالی است و نه قطعی پس جبرگرایی رد شده است و نتیجه اینکه اعمال انسان از پیش تعیین شده نیستند و اگر از پیش تعیین شده نیستند و انسان موجودی آگاه است پس باید اختیار ازادی وجود داشته باشد
تقریر کلی
۱_🔹جهان یک علت و معلول احتمالی است (بر اساس فیریک کوانتوم )
۲_🔹یک علت و معلول احتمالی ، جبری نیست
۳_🔹یک جهان غیر جبری از پیش تعیین نشده پس یک موجود اگاه منطقا میتواند اختیار داشته باشد چون میتواند با اگاهی تصمیم بگیرد و جهان هم از پیش تعیین نشده پس جبری نیست
۴_🔹انسان آگاهی و خوداگاهی دارد و در بخش خودآگاهی تصمیم میگیرد چه در تصمیم بلند مدت چه کوتاه مدت
5_🔹پس اختیار ازاد وجود دارد
...
...
...
اختیار آزاد (منطقی) :🔻
براهین منطقی بسیار بسیار زیادی له برای بودن و موجودیت داشتن اختیار ازاد تقریر شده اند به طور کلی روند منطقی آنها این است
۱_🔹 سطحی از اختیار در علم و فلسفه و شهود اثبات شده است (کاری به مطلق یا نسبی بودنش نداریم )
۲_🔹استفاده از سیستم جهان های منطقا ممکن
.
اگر دو گزینه منطقا می تواند رخ دهد که وابسته به انتخاب انسان است و انسان تصمیم نهایی را میگیرد که کدام رخ دهد درحالیکه امکان منطقی رخ دادن دیگری وجود دارد و انسان از عامل بیرونی مجبور نیست (خوداگاهی دارد ) و جهان هم جبر محض نیست پس منطقا آزادی انتخاب معنا دارد (قطعی نبودن آن انتخاب از طریق اختیار علمی و عدم جبر حمایت میشود )
.
در منطق موجهات، امکان (◇) و ضرورت (□) تعریف می‌شوند:
□P = “P در همهٔ جهان‌های ممکن صادق است.”
◇P = “P در دست‌کم یک جهان ممکن صادق است.”
در این چارچوب میتوان چنین گفت:
اگر برای عمل A دو جهان ممکن وجود داشته باشند:
در یکی A انجام میشود (◇A)،
در دیگری A انجام نمی‌شود (◇¬A)،
آنگاه از نظر منطقی چند مسیر ممکن وجود دارد.
.
۳_🔹چون جهان ها منطقا ممکن وجود دارند و انسان با آگاهی میتواند بین آنها انتخاب کند (بر اساس شواهد علمی کلی ) پس باید اختیار آزاد وجود داشته باشد
.
صورت‌بندی قیاسی کوتاه:
۱_🔹اگر در جهان تنها یک مسیر ممکن باشد، اختیار وجود ندارد.
۲_🔹اما واقعاً چند مسیر ممکن منطقی وجود دارد.که هر کدام میتواندرخ دهد (علم هم مخالفتی ندارد)
۳_🔹انسان میان آنها آگاهی تصمیم میگیرد. (استفاده از شواهد برای بودن نقش آگاهانه در انتخاب در بخش علمی )
۴_انسان دارای اختیار آزاد منطقی است.
...
تقریر دوم
۱_🔹واقعیت هایی گوناگون ممکن است منطقا رخ دهد (منطقا قابل اثبات در منطق موجهات و جهان‌های ممکن )
۲_🔹جهان جبر محض نیست(بر اساس کوانتوم و ۱ )
۳_🔹چیزی که حالت گوناگونی میتواند رخ دهد اگر اگاهی در رخ دادن ان تأثیر گذاری کند یعنی تاثیر گذاری اگاهانه رخ داده
۴_🔹رخ دادن تاثیر آگاهانه روی چیزی که جبری نیست یا میتوانست طور دیگری رخ دهد یعنی انتخاب بین گزینه ها
۵_🔹انتخاب بین گزينه ها یعنی همان اختیار ازاد
پس اختیار ازاد و ازادی انتخاب موجودیت منطقی دارد
...
...
...
اختیار آزاد فلسفی و الهیاتی :🔻
چون جهان علت و معلول است و هر کسی باید بالاتر از آن تصمیم بگیرد بدون تاثیر آن روی شخص تا سیستم امتحان الهی معنادار شود نتیجه مفروضات اینکه از وجود خدا و صفات خدا به این میرسیم که باید دوگانه انگاری فرامادی تصمیم گیری را بالاتر از علت و معلول فیزیکی کند چون مثلا ژنتیک نباید روی اخلاق تاثیر داشته باشد تا در امتحان الهی ناعدالتی رخ دهد و از این مفروضات و براهین عقلی ضرورت بودن اختیار آزاد مطلق را نتیجه میگیرد منقد اصلی این برهان افرادی هستند که اختیار آزاد علمی را می‌پسندند و می‌گویند اختیار آزاد با فیزیکالیسم قابل جمع است (براهین در بخش مطلق )
.
اختیار. آزاد( نسبی ) :🔻
اعمال گذشته مثل ژنتیک و محیط روی انسان تاثیر میگذارد و بین گزینه ها انتخاب میکند
.
اختیار آزاد ( غیر ژنتیکی مطلق ) :🔻
غیر از ژنتیک کل بستر زندگی انسان ختی محیط میتواند زیر مجموعه انتخاب های خودش باشد مثلا رفتن یا نرفتن به مدرسه دست خود انسان است پس غیر ژنتیک کل زندگی اختیار آزاد بالاتر از شرایط است
...
...
...
اختیار آزاد (مطلق ) :🔻
هیچ عامل ژنتیکی و محیطی علت و معلول فیزیکی روی انتخاب انسان هیچ تاثیری ندارد و یک خودآگاهی فرامادی بالاتر از همه اینها برای هر انسانی یکسان تصمیم گیری میکند (دوگانه انگاری) مدافعان اصلی این برهان اثبات گرایان منطقی وجود خدا هستند‌که از دل صفات خدا ضرورت بودن این نوع اختیار را بیرون میکشند هر چند تایید جهانی نشده اما براهین در منطق قیاسی موجه هستند چرا که اگر خدا عادل کل باشد باید هر انسانی بتواند یکسان انتخاب کند بدون تاثیر ژنتیک بر اخلاق و... پس باید اختیار آزاد مطلق باشد هر چند قابل اثبات با علم تجربی نباشد
.
یک برهان منطقی قیاسی 🔻
۱_🔹خدا وجود دارد ( بر اساس صدیقین و امکان و وجوب و علیت و کیهان شناختی و ..)
۲_🔹خدا دارای تمام صفات وجودی است چون بالاترین وجود است (علم و قدرت و خیر و حضور و..)
۳_🔹خیر و حکمت خدا موجب میشود موجوداتی مختار خلق کند؛ اگر بعد خلق بی تلاش به او سعادت دهد خلاف عدل است چون موجود مختار میتواند کار خوب و بد کند پس باید عملکردش سنجیده شود و بعد پاداش گیرد
۴_🔹اگر آن موجود مختار نباشد نمی تواند خودش راه درست و غلط را انتخاب کند (هدف آفرینش بی معنی میشود ) اختیار دادن خیرخواهانه تر و عادلانه تر و حکیمانه تر است از ندادن
۵_🔹پس انسان باید به یک جهانی بیاید که در آن امتحان شود (مثل جهان ماده) اگر آن جهان مثل جهان ما یک جهان فیزیکی صرفا یک سیستم علت و معلول قطعی باشد پس اختیار آزاد بی معنا میشود
۶_🔹پس باید نیرویی ماورای علت و معلول مادی باشد که اختیار آزاد یکسان برای هر انسانی بالاتر از علت و معلول به طور مطلق معنی دار شود ( مثلا ژنتیک در اخلاق تاثیری نگذارد چون روح مجزاست و فراتر از فعل و انفعالات فیزیکی است )
.
نتیجه: اراده ازاد مطلق حقیقیت دارد
.
.
برهان دوم
۱_🔹کاملترین حد عدالت یعنی ازادی انتخاب مطلق با در نظر گیری محدودیت های زندگی هر شخص
۲_🔹خدا ی کامل بالاترین حد عدالت را دارد
۳_🔹پس اگر خدا ی کامل هست (استفاده از براهین اثبات بودن خدا )
4_ 🔹باید اختیار ازاد مطلق باشد
.
.
مخالفین این اختیار اغلب طبيعت گرایان نیستند بلکه خود ، خداباورانی که اخیتار ازاد را با وجود طبیعت گرایی در ساختار دنیای ماده (بدون دوگانه انگاری ) و در غالب مغز و بدن ممکن میدانند مخالفین هم استدلال میکنند وجود اختیار در عادلانه ترین حالت باید برای هر شخص بدون تاثیر ژنتیک باشد اگر ۳۰ درصد تاثیر ژنتیک باشد اختیار هست ولی مطلق نیست و چون عدل خدا مطلق است پس فیزیکالیسم پذیر نیست
این بحث کماکان ادامه دارد
ناموفق ❌
نسبی رو به پایین🟠
نسبی متوسط 🟡
نسبی رو به بالا🟢
مطلق 🟣
سطح اثبات اختیار هست نه قدرت در اثبات اختیار مطلق !!
مثلا وقتی میگیم نسبی یعنی بودن اختیار آزاد نسبی اثبات شده نه این برهان در اثبات اختیار مطلق قدرت نصفه نیمه داره
| سطح موفقیت در اثبات اختیار آزاد |
نوع رویکرد |
نوع برهان |
| _ |
مشاهده‌ی شهودی |
شهودی |
|
اختیار نسبی
(متوسط )🟡
|
تجربی_ عصبی
|
علمی نوروساینس (کوتاه و بلند مدت) |
|
اختیار نسبی
(متوسط رو به بالا )🟢🟡
|
تجربی طبیعی _ فیزیکی |
علمی (کوانتوم و اگاهی علیه جبر ) |
|
اختیار نسبی
(متوسط رو به بالا)🟢
|
تجربی _ زیستی |
علمی (غیر ژنتیکی ) |
|
اختیار نسبی (پایین تا متوسط )🟡🟠
|
فیزیکالیستی |
علمی (یکی‌پنداشتن مغز و انتخاب)
|
|
اختیار نسبی رو به بالا تا مطلق منطقی🟢🟣
|
فلسفی – منطقی |
منطقی – جهان‌های ممکن |
|
مطلق🟣
(در چارچوب الهیات)
|
متافیزیکی – دینی |
فلسفی – الهیاتی |
|
مطلق🟣
(در فلسفه دین)
|
مطلق (دوگانه‌انگاری الهیاتی) |
متافیزیکی کامل |
ترکیب براهین علمی (نوروساینس و کوانتوم)، فلسفی (منطق موجهات)، و زیستی (غیرژنتیکی)
از نظر تحلیل تاریخی و منطقی، در مجموع اثبات‌کننده‌ی 🔸«اختیار آزاد نسبی رو به بالا» 🔸هستند.
یعنی: انسان میتواند میان گزینه‌ها تصمیم بگیرد، بدون اینکه کاملاً از جبر زیستی یا قانون‌های فیزیکی رها باشد — اما با آگاهی واقعی و تأثیرگذار بر آینده خود. ولی اختیار آزاد مطلق کمامان قابل بحث است
.
حاصل کل براهین علمی، فلسفی و الهیاتی:
اختیار آزاد انسان واقعی است، اما نه مطلق؛ بلکه «نسبی رو به بالا» است.
یعنی:
انسان واقعاً میان گزینه‌ها انتخاب میکند.
آگاهی و خرد او مؤثرند.
ولی بخشی از تصمیم‌ها متأثر از ساختار ژنتیکی و شرایط فیزیکی‌اند.
در نتیجه، انسان “مختار در محدوده‌ی واقعیت جهان” است، نه مطلقاً مستقل از آن.
