سامان بدر
طرفداری - لیگ دسته اول ایران آن قدر مشکلات ریز و درشت دارد که باشگاه هایش کمتر فکری به حال لوگوی تیمشان می کنند. در حالی که شاید نمی دانند با خلق یک لوگوی مناسب که هزینه زیادی هم ندارد در واقع باشگاه و هویت و شهرشان را در جامعه بهتر تبلیغ می کنند و تاثیر زیادی خواهند گذاشت. باشگاه های ایرانی یاد گرفته اند لوگوهای تیم های بزرگ اروپایی را کپی کنند و با تصاویر بی ربطی از عقاب و ستاره و نقطه و منحنی که هیچ گونه نمادی را معرفی نمی کند خود را نشان بدهند. در حالی که در معرفی یک لوگو حتی یک نقطه هم نباید اضافی باشد و هر شکلی باید به عنوان یک نماد معرفی شود. چیزی که بسیاری از باشگاه های ایرانی از آن بی بهره اند و تنها برای زیبایی بیشتر طرحشان را شلوغ می کنند. بگذارید برای شناخت بهتر با هم به این لوگوهای دست دوم لیگ دسته اول نگاهی بیندازیم:
گسترش فولاد تبریز
باشگاه نسبتا حرفه ای و جدید التاسیس گسترش فولاد از بدو تاسیس همه ابزارهای لازم را برای حضور در لیگ برتر فراهم کرده و این مهم در این فصل به دست آمد. زمین اختصاصی، حضور در رشته های دیگر، بازیکنان و کادر فنی خوب همه این ها نشان از یک حضور قوی در فصول آینده لیگ حرفه ای ایران می دهد. لوگوی باشگاه نیز از این قاعده مستثنی نیست و باید گفت که نسبت به دیگر تیم ها گسترش فولاد به واقع یک لوگوی مناسب و حرفه ای دارد: مانند باشگاه های اروپایی و به ویژه آلمانی سه حرف اول گسترش فولاد تبریز به صورت انگلیسی کار شده است. نام باشگاه هم به صورت انگلیسی و هم فارسی درج شده است. تنها نکته ای که ما را متعجب می کند سال تاسیس کارخانه را به صورت شمسی و سال تاسیس باشگاه را به صورت میلادی درج کرده اند که برای ناظر خارجی کمی عجیب خواهد بود.
نفت مسجد سلیمان
برای باشگاهی که حتی یک سایت اختصاصی ندارد سرانجامی بهتر از این ندارد که هواداران باشگاه خود اقدام به طراحی لوگو می کنند و نام هواداران را در بالای لوگو درج می کنند. لوگوی اصلی نفت مسجد سلیمان همان لوگوی نفت آبادان بود که نام باشگاه را در آن درج کردند. اما این لوگوی مورد حمایت هواداران باشگاه قرار دارد. قالب زرد رنگ باشگاه که در واقع تیم های منتسب به نفت که خود را شبیه برزیل می دانند از آن استفاده می کنند. نمایی از صفه سر مسجد واقع در این شهر و کوهی که سمبل شهر مسجد سلیمان است در این لوگو خودنمایی می کند. دکل نفت نیز از حروف اختصاصی MIS بهره برده است و توپی که در کنار چرخ دنده های صنعت در حال حرکت است. این لوگو هرچند کمی شلوغ است ولی خیلی عالی کار شده است. لوگوی دیگری نیز هواداران طراحی کرده اند که شیری را نشان می دهد که در حال خوردن آتشی برآمده از یک دکل است. توپ و چرخه صنعتی در پس زمینه این عکس وجود دارد.
مس سرچشمه کرمان
همان طور که نفتی ها از رنگ زرد برای همه تیم های خود استفاده می کنند، مسی ها نیز با وجود قرمز رنگ بودن فلز مس از رنگ نارنجی استفاده می کنند. البته به نظر نمی رسد بر خلاف نفتی ها کرمانی ها معتقد باشند که فوتبالشان شبیه هلند هست. آرم و علائم باشگاه مس سرچشمه همان لوگوی صنایع ملی مس ایران است . با این تفاوت که مثل تیم استقلال توپ فوتبال را به همراه 5 حلقه المپیک در بالای آن نصب کردند. از آن جا که دو اسب بالدار به صورت قرینه هم در این لوگو وجود دارد و ما را یاد لوگوی پرسپولیس می اندازد تا حدود زیادی می توان گفت لوگوی باشگاه یک کپی اقتباسی از تیم های معروف پایتخت و شرکت اصلی خودشان است.
الوند همدان
الوند در لوگوی خود سال تاسیس باشگاه را مطابق با تاسیس باشگاه شهرداری همدان زده است. این در حالی است که این باشگاه توسط چند پیشکسوت همدانی در فصل گذشته با خرید تیم پاس نوین همدان به نام الوند تغییر نام داد. نام الوند به صورت گرافیکی در حالی که حروف "ن" و "د"به صورت بازیکنی در آمده که به توپی ضربه می زند شکل گرفته است. تصویر کوه الوند نیز به عنوان نماد و نام باشگاه و نام فارسی و انگلیسی باشگاه از دیگر مشخصات این لوگو است. البته در نام انگلیسی باشگاه لازم ندیده توضیح دهد که یک باشگاه فرهنگی ورزشی است.
گل گهر سیرجان
سیرجانی ها نیز مانند دیگر تیم های صنعتی از چرخه صنعتی استفاده کردند. اما این باشگاه به جای توپ فوتبال از 5 حلقه المپیک بهره جسته که نشان بدهد تنها در عرصه فوتبال حضور ندارد. نام گرافیگی گهر در یک دایره آبی رنگ مشخصه بارز این لوگو است که پیراهن اصلی باشگاه هم هست.
ابومسلم
باید اذعان کرد که لوگوی باشگاه ابومسلم هیچ ربطی به سیاه جامگانی ندارد که به رهبری ابو مسلم علیه بنی امیه جنگیدند. این طرح هیچ چیزی را به اثبات نمی رساند. رنگ قرمز و سیاه این لوگو الهام گرفته از لوگوی باشگاه میلان است. نکته جالبش اینجاست که رنگ قرمز در این لوگو بیشتر به کار برده شده است. در حالی که این باشگاه را به مشکی پوشان می شناسند. یک شکل نه چندان جالب سیاه رنگ هم در لوگو وجود دارد که به هیچ وجه مشخص نیست به چه منظور طراحی شده است. از تیم ابومسلم با توجه به پیشنیه اش انتظاری بیش از این می رود.
نساجی
با تعویض مالک باشگاه لوگوی این باشگاه نیز تغییر می کند. در زمان مهدی پرهام لوگویی ساده با رنگ پیراهن باشگاه و پیراهن بارسلونا را طراحی کرده بودند. با خروج پرهام و حضور مالکان جدید لوگوی باشگاه نیز با کپی کامل از لوگوی لیورپول تغییر کرد. لوگویی که از سال 2000 تاکنون لوگوی رسمی باشگاه انگلیسی است و نمادهایی چون دریا، سلطنت بریتانیا، پرنده دریایی در آن خودنمایی می کنند. البته به نظر می رسد که مدیران نساجی چندان هم قصد پرده پوشی نداشتند، به طوری که در آینه بالای لوگو به صورت موازی لوگوی لیورپول را هم گذاشته اند تا همه متوجه شوند که این تیم شعبه ای از تیم انگلیسی است. تنها تفاوت مهم این لوگو با لوگوی تیم انگلیسی، نمادهای دو باشگاه است. نماد لیورپول که آن ها هم یک باشگاه بندری هستند یک پرنده دریایی هست. اما مازندرانی ها ترجیح دادند از ببر مازندران استفاده کنند. البته لیورپولی ها شعار باشگاه "ما هرگز تنها قدم نمی زنیم" را به کار برده اند و در بالای لوگو نیز پرنده را در آینه خود کار کرده که نساجی ترجیح داده بدون این که شعاری داشته باشد از عکس چرخه صنعتی بهره بگیرد. با این حال باید دید باشگاه لیورپول در صورت متوجه شدن این موضوع چه واکنشی نشان خواهد داد!
سنگ آهن بافق
بعد از انقلاب اسلامی این دعای حضرت علی (ع) در دعای کمیل "قو علی خدمتک جوارحی " مورد استفاده زیاد باشگاه ها قرار گرفته است و بسیاری این دعا را در لوگوی خود قرار می دهند. لوگوی سنگ آهن بافق دارای رنگ های زیاد و اشکال بی ربط است.به جز رنگ سبز از همه رنگ های اصلی و فرعی استفاده کرده و یک حجم شلوغ درست کرده است که خودشان هم ربطشان را نخواهند فهمید. ده نقطه در حاشیه لوگو و منحنی زرد و قرمز هیچ چیزی را نشان نمی دهند و تنها برای زیبایی به کار برده شده است.
اتکای گلستان
یک طرح ساده گرافیگی که کلماتی چون صنایع و گلستان در بالا و پایین از جذابیت آن کاسته و توپ فوتبالی که بیشتر شبیه توپ کارتون فوتبالیسیت ها است. با این حال لوگو را خیلی شلوغ نکرده اند.
استقلال صنعتی خوزستان
این باشگاه جدید التاسیس همان لوگوی استقلال تهران را برداشته و هیچ زحمتی برای تغییر آن در خود ندیده است. تنها کاری که کرده برداشتن دو ستاره و سال تاسیس باشگاه تهرانی است. اهوازی ها چندان نیاز ندیدند که سال تاسیس خود را هم اضافه کنند. البته به مرور شاید تغییراتی در لوگو بدهند.
پارسه تهران
یک شیر بالدار مربوط به دوره هخامنشی برای تیمی تهرانی که از نام اولیه ایران استفاده می کند و قصد تداعی سمبل های تاریخی ایرانیان را دارد. آرم اولیه پارسه تنها همان اسم پارسه بود که به مرور به چنین لوگویی تغییر کرد. در طرحی هم که سایت باشگاه طراحی کرده ما شاهده یک پرنده ای هستیم که در حال شوت زدن به توپ است. ستاره هایی هم در حاشیه های آن است که مطمئنا خود باشگاه هم ربطش را نمی داند.
شاهین بوشهر
گرافیک یک شاهین سیاه رنگ (اگر بشود گفت شاهین) که با چنگال های خود یک توپ فوتبال را گرفته است. تصویر قرینه ای شاهین تنها نکته مهم این لوگو است و دیگر چیز خاصی ندارد. با این حال ناگفته پیداست که طرح باشگاه بیشتر از این که جذابیت داشته باشد ترس را بر چهره همه ما نشان می دهد.
شهرداری اراک
یک توپ فوتبال درون یک چرخه صنعتی در حال وارد شدن به جامی قرار دارد که آرم شهرداری اراک در وسط آن قرار دارد. به طور کل نسبت به دیگر تیم ها آرم شهرداری اراک نمره قابل قبولی می گیرد. با این حال استفاده از رنگ زرد به عنوان رنگ اصلی لوگو ربطی به باشگاهی ندارد که در سه پیراهن اصلی اش رنگ زرد وجود ندارد. البته این چیزها در تیم های ایرانی مساله رایجی است.
ماشین سازی تبریز
باشگاه ماشین سازی آرم کارخانه خود و مجسمه معروف شهر تبریز را به عنوان لوگو معرفی کرده است، مجسمه ای معروف به مجسمه "کار و اندیشه" در محله قراملک تبریز که کارخانه ماشین سازی در آن استقرار یافته و موجب پیشرفت این منطقه از بدو تاسیس شده است. استفاده از رنگ سبز به عنوان لباس اصلی باشگاه تنها تفاوت این لوگو با رنگ بنفش کارخانه ماشین سازی است و هیچ نشانه ورزشی هم به چشم نمی خورد.
استقلال اهواز
تیم اهوازی نیز همچون استقلال صنعتی از همان لوگوی استقلال تهران استفاده کرده و تنها کمی شاخ و برگ اضافه کشیده که تفاوت را احساس کنیم. در بعضی لوگوهای مورد استفاده باشگاه ما حلقه سوم را در حالی می بینیم که شبیه یک ماهی شده که با توجه به وفور ماهی در استان خوزستان به عنوان نماد شهر مورد استفاده قرار گرفته است.
شهرداری یاسوج
بگذارید یک نکته را باز کنیم. این باشگاه هایی که در نام فارسی خود عبارت باشگاه فرهنگی –ورزشی رابه کار می برند در نام انگلیسی خود از کلمه FC استفاده می کنند که به معنای باشگاه فوتبال است. باشگاه های شاخص اروپایی نیز در درجه اول خود را یک FC می دانند و درست است بگوییم باشگاه های ایرانی هم باشگاه های فوتبال هستند. مفاهیمی چون باشگاه های فرهنگی –ورزشی یک تناقض آشکار است که حتی خود این باشگاه ها قصد ترجمه آن را به دیگران ندارند.
در مورد لوگوی تیم یاسوجی هم مشخص است که استفاده از کوه دنا به عنوان نماد شهر در یک محدوده که گویی مرکز شهر است مورد استفاده قرار گرفته است.
راهیان کرمانشاه
راهیان کرمانشاه از همان لوگوی تیم شیرین فراز استفاده می کنند و تنها نام راهیان را بر آن افزوده اند. از آن جا که هواداران تیم را به عقاب می شناسند تصویر این پرنده در راس لوگو قرار دارد. اما نکته مهم این لوگو 45 ستاره اطراف عقاب است که گویا برای زیبایی بیشتر گذاشته شده، وگرنه نه این تیم 45 بار قهرمان شده و نه مثل ایالات متحده آمریکا قصد نشان دادن تعداد شهرهای استان را دارد.
شهرداری تبریز
شهرداری تبریز بالاخره از بعضی تیم ها فاصله گرفته و حاضر شده کلمات فرهنگی-ورزشی را به صورت انگلیسی هم بنویسد. یک خورشید سرخ رنگ با 12 اشعه (!) ساختمان شهرداری (معروف به ساختمان ساعت) را در خود جای داده است. استفاده از رنگ قرمز به عنوان رنگ اصلی باشگاه مشخصه بارز دیگر این لوگو است.
پاس همدان
لوگوی جدید پاس همدان بیشتر شبیه لوگوهای تورنمنت های مختلف ورزشی است که در کشورمان زیاد مورد استفاده قرار می گیرد. کره جهان که با یک توپ فوتبال محصور شده و پرچم ایران در مرکز آن قرار دارد. پنج حلقه المپیک که همه این ها هیچ ربط مستقیمی به همدان و مردم این شهر ندارد. یک ستاره در لوگو نیز به نشانه یک قهرمانی پاس تهران در آسیا گذاشته شده است که ربط مستقیمش به تیمی که تنها یک نام را از آن پاس گذشته به جای دارد مشخص نیست. هرچند این ستاره قهرمانی آسیا را تنها تیم های ایرانی ابداع کرده اند.
نیروی زمینی
آرم نیروی زمینی ارتش کشورمان با عقاب و سرنیزه تصویر بسیار زیبا و قابل تحسینی را به وجود آورده است. اما در لوگوی باشگاه نیروی زمینی همه اشکال متناقض و عجیب هستند. ما می توانیم فرض بگیریم 22 پر قرینه هم می تواند نماد 22 بازیکن یک فوتبال باشد. اما ستاره سفید و توپ فوتبال و شکل هندسی سیاه رنگ شبیه شاخ گاو را چگونه باید توضیح داد. از همه مهم تر چاقو، سرنیزه، دشنه (یا هرچیزی که هست) که مشخص نیست به چه منظور برای لوگوی باشگاه به کار برده شده است. همه این سوالات را پرسیدیم. آخر فهمیدیم جواب مشخصی ندارد. چون ارتش چرا ندارد!
ایران جوان بوشهر
یک لوگوی ساده و ملی گرایانه، وجود نام ایران در نام باشگاه سبب ساز طرح نقشه ایران در لوگوی این باشگاه شده است. دومین دلیل هم می تواند مساله نام خلیج فارس باشد که در واقع جنوبی ها با این کارشان اهمیت اتحاد برای ایران را گوشزد کرده اند.
شهرداری بندر عباس
این باشگاه از همان آرم و طرح سازمان شهرداری شهر خود بهره گرفته که ربط مستقیمی به ورزش ندارد. از این رو بیشتر به آن نمی پردازیم.
سایپا شمال قائم شهر
به طور کل آرم شرکت سایپا پیوند عمیقی با تمام زیر مجموعه های خود یافته و هیچ کس نمی تواند تصور کند آرم دیگری را تحت نام سایپا مشاهده کند. آرمی که توسعه و بالندگی را به خوبی نشان می دهد.
مس رفسنجان
برخلاف مس سرچشمه که اسب های بالدار و شاخدار در خلاف هم گذاشته شده اند، تیم رفسنجانی این اسب ها را رو به روی هم قرار داده که تفاوت خود را نشان بدهد. اینجا خبری از حلقه المپیک نیست و توپ فوتبال در چرخه صنعتی قرار دارد و به طور کل طرح بهتری را نسبت به همنام خود ارائه داده اند.
فولاد یزد
تیم یزدی یک طرح شلوغ را به کار برده که بعضی از اشکالش اضافی می نماید. دو پر عقاب یک شکل بیضوی شکل را محصور کرده اند. داخل این شکل 4 حلقه المپیکی وجود دارد که در بالای آن توپ فوتبالی که آتش از آن زبانه می کشد را نشان می دهد. آتش در این لوگو به نظر می نماید به معنای نقشش در تولید فولاد باشد. سه رنگ قرمز و سفید و زرد که به کار برده شده است که بیشتر شبیه یک پرچم شده است. اگر بخواهیم از منظر نمادگرایی این رنگ ها را فرض بگیریم شاید به این نتیجه برسیم که مراحل گداختگی فولاد به سه رنگ قرمز، سفید و زرد می رسد. وگرنه ربطی به رنگ پیراهن های باشگاه ندارد. یازده ستاره هم در پشت پرهای عقاب قرار دارد که می توانیم آن را هم بر فرض 11 بازیکن تیم فولاد بگیریم. البته همه این ها فرض است.
ملی حفاری خوزستان
آرم "آتش"شرکت ملی نفت ایران در تمام زیر مجموعه های آن وجود دارد و تیم ملی حفاری هم از این مجموعه مستثنی نیست. این تیم به صورت انگلیسی حرف اول شرکت ملی حفاری ایران را به صورت گرافیگی در لوگوی خود گذاشته است. کارگری هم در نزدیکی یک دکل مشغول کار است که به عنوان نماد این باشگاه معرفی شده است. در سمت چپ تصویر یک فرد دیگر طراحی شده که به نظر می رسد در حال خوابیدن است. شاید طراح لوگو منظورش این است که کارگران این شرکت بزرگ کار می کنند تا عده ای در آسودگی زندگی کنند.
برق شیراز
آرم شرکت توانیر به عنوان اسپانسر اصلی باشگاه در بالای توپی که به عنوان موسسه فرهنگی –ورزشی برق شیراز معرفی شده است .این همه لوگوی زرد رنگ برق شیراز است. کاری هم نداریم که برق شیراز یک تیم نارنجی پوش است.
یادآوران شلمچه
کاملا مشخص است که نام و مشخصات یک تیم ارزشی را تداعی می کند، پس لوگوی باشگاه هم باید مطابق چنین اندیشه هایی باشد. استفاده از پرچم های سبزاسلامی که نام باشگاه را در آن نوشته شده و گل لاله که بدون هیچ گونه خلاقیتی در این لوگو نشان داده شده همه آن چیزی است که این باشگاه برای معرفی خود لازم دیده است. ساده، بدون خلاقیت ولی در حد خود همه حرف هایش را می تواند با آن بزند.