طرفداری- فوتبال هر روز پیچیده تر می شود و هر روز روش های جدیدی در بخش های گوناگون آن توسط سرمربیان ارائه می شود.
وظیفه تاکتیک نویسان در سراسر دنیا، مطالعه و بسط دادن این روش ها و بیان این پیچیدگی ها به زبان ساده تر برای علاقه مندان و هواداران فوتبال است. اوضاع خیلی پیچیده تر از آن چیزی است که در صفحه تلویزیون می بینید یا بعدها ویدیوی صحنه های مختلف آن را تماشا می کنید. بخش اعظمی از حرکات گروهی یا حتی انفرادی بازیکنان در طول مسابقه در فوتبال مدرن از پیش طراحی شده است و هر کدام مربوط به عنوان و روش مشخصی می شود. در وب سایت طرفداری در حالی سعی کرده ایم به بهانه های مختلف به توضیح مفصل این روش ها و مثال های مربوط به آن بپردازیم (اینجا و اینجا) که نمونه این یادداشت ها در هیچ رسانه فارسی زبانی یافت نمی شود و در منابع خارجی نیز بسیار محدود است. در این مطلب نیز قصد داریم به مطالعه تخصصی یکی از مهم ترین روش های دفاع کردن بپردازیم. روشی که در طول تاریخ همواره از آن استفاده شده و فوتبال مدرن نیز نمونه های جدیدتر، تاثیرگذارتر و سیستماتیک تری از آن را به اجرا می گذارد.
«Man Coverage» یا «Man-to-Man-Marking» یا به معنای ساده تر دفاع نفر به نفر، روشی است که هواداران فوتبال آن را بسیار ساده و تک بعدی تصور می کنند و معتقد هستند که جایی در فوتبال مدرن این روزها ندارد. با این حال دفاع نفر به نفر در طول تاریخ همواره گسترده تر شده، روش های جدیدی به آن افزوده شده و اتفاقا در فوتبال مدرن نیز با پیچیدگی های بسیار زیاد و به طور سیستماتیک توسط سرمربیان مختلف در حال اجرا است. بسیاری از تاکتیک نویسان و مربیان دفاع نفر به نفر را به دو بخش انفرادی و تیمی تقسیم بندی می کنند و مجموعا 6 روش را شرح می دهند. در این یادداشت اما سعی شده تا با ادغام بعضی روش ها در یکدیگر به 4 روش اصلی اشاره شود تا درک مفاهیم برای هواداران فوتبال ساده تر و از پیچیدگی های ماجرا نیز کمی کاسته شود.
در قسمت اول یادداشت به بررسی مفصل دو روش «Individual man-marking» و «Man-marking a specific position/zone» پرداختیم. دو روشی که معمولا توسط یک یا دو بازیکن در بازی اجرا می شوند. در قسمت دوم اما قصد داریم دو روشی را مورد بررسی قرار دهیم که معمولا توسط چند بازیکن (گاهی حتی تا 9 بازیکن) در زمین اجرا می شود و تاکنیک نویسان از آن ها تحت عنوان دفاع نفر به نفر گروهی یاد می کنند.
| «Zone-oriented man coverage» |
یکی از پیچیده ترین روش های دفاع نفر به نفر روش «Zone-oriented man coverage» است که تلفیقی از دفاع نفر به نفر و دفاع منطقه ای را به وجود می آورد. در این روش برای هر بازیکن منطقه ای مشخص تعریف شده که مختص خودش است و هر بازیکنی از تیم حریف به این منطقه ورود کند، بلافاصله مارک می شود. در تصویر زیر این مناطق به شکل فرضی برای چهار مدافع مشخص شده است. گاهی ممکن است همزمان چند بازیکن از تیم مهاجم وارد منطقه بازیکن مدافع شوند. به عنوان مثال در تصویر می بینیم که دو بازیکن به طور همزمان در منطقه مدافع چپ (شماره 2) وارد شده اند، در چنین شرایطی اولویت برای مدافع چپ بازیکنی است که به او نزدیک تر است و او باید بلافاصله اقدام به مارک کردن بازیکن نزدیک تر به خود کند.
از سرمربیان مشهوری که از این روش استفاده می کنند می توان به دیتر هکینگ و مکس آلگری اشاره کرد. هکینگ چه در نورنبرگ، گلادباخ و وولفسبورگ بارها از این روش در فاز تدافعی بهره برده است. تاکتیک نویسان آلمانی برای توضیح این روش همواره از تیم های هکینگ استفاده می کنند. مکس آلگری یک نمونه مشهور دیگر در استفاده از روش «Zone-oriented man coverage» است. سرمربی ایتالیایی این روش را معمولا در برابر تیم هایی که مهره های تکنیکی و خلاقی در فاز تهاجمی دارند و مالکیت توپ بالا از سیاست های اصلی شان است، انتخاب می کند و شکی نیست که در سری آ ایتالیا هیچ تیمی به اندازه ناپولی چنین ویژگی هایی ندارد. تیمی که همواره با سه بازیکن در خط جلو به میدان می رود و هر سه بازیکن نیز ویژگی های تکنیکی منحصر به فردی دارند. اینسینیه، کایخون و مرتنز بازیکنانی هستند که می توانند هر خط دفاعی را در دنیای فوتبال دچار مشکل کنند.
یکی از مشهورترین نمونه های اجرای «Zone-oriented man coverage» توسط آلگری در برابر ناپولی مربوط به دیدار رفت فصل 2016/2017 می شود. جایی که مائوریتسیو ساری تیمش را با خط جلوی اینسینیه، کایخون و مرتنز به میدان فرستاد. خط حمله ای پویا، متحرک و تکنیکی که در طول بازی مدام با جا به جایی های متعدد در یک سوم تهاجمی سعی در ایجاد موقعیت روی دروازه یوونتوس داشتند. آلگری در این دیدار با سه مدافع وارد میدان شد. BBC معروف در برابر مثلث دیوانه وار ساری. در تصویر زیر آرایش پایه دو تیم را مشاهده می کنیم. نکته کلیدی همان جایی است که با دایره های قرمز مشخص شده است. کیه لینی، بونوچی و بارتزالی از طریق روش «Zone-oriented man coverage» اقدام به مارک کردن خط جلوی ناپولی کردند. در این روش همان طور که پیشتر توضیح داده شد، مسئله نه بازیکنی مشخص از تیم حریف، بلکه فضاهایی مشخص است که هر یک از سه مدافع یوونتوس مامور به مهار خط جلوی ناپولی در این فضاها هستند. جا به جایی های متعدد اینسینه، کایخون و مرتنز تاثیری در فضاهای تعریف شده مدافعان یوونتوس ندارد. به این شکل که بونوچی ممکن است در فضای تعریف شده خود در دقایق مختلف بازی اینسینیه، کایخون و یا مرتنز را به طور متناوب مارک کند.
تصویر زیر نمایی پر تعداد از بازی ماه اکتبر سال 2016 دو تیم را نشان می دهد. در حالی که بازیکنان ناپولی در تدارک بازیسازی از عقب زمین هستند، BBC به طور کامل روی فضاهای تعریف شده خود احاطه دارد. اینسینیه، مرتنز و کایخون در این فضاها هستند و توسط سه مدافع یوونتوس به طور کامل یارگیری نفر به نفر شده اند. زمانی که هر یک از این سه بازیکن جهت دریافت توپ به عقب حرکت کنند و از فضاهای تعریف شده مدافعان یوونتوس خارج شوند، این یارگیری نفر به نفر متوقف شده و مدافعان یوونتوس در آرایش پایه خود قرار می گیرند.
مهم ترین هدف این روش دور کردن بازیکنان تکنیکی و خلاق حریف از فضاهای خطرناکی است که در آن می توانند با استفاده از توانایی های خود روی دروازه موقعیت سازی کنند. دیگر اتفاق مثبت اجرای درست این روش در برابر تیم هایی همچون ناپولی ایجاد مشکل در سیستم به گردش درآوردن توپ است. داشتن ابتکار عمل از طریق مالکیت توپ یکی از مهم ترین ویژگی های ناپولی مائوریتسیو ساری بود. او در تمامی دیدارهای خود مقابل یوونتوس مالکیت توپ را بیش از حریف در اختیار داشته اما در بازی اکتبر 2016، اجرای بی نقص «Zone-oriented man coverage» باعث شد تا الگری حریف را ترک عادت دهد و این بار مالکیت توپ را بیشتر از آن ها در اختیار داشته باشد.
آخرین روش از روش های چهارگانه دفاع نفر به نفر روشی است که در دهه های دورتر بسیار مرسوم بوده و به عنوان یکی از روش های تاکتیکی مهم مورد استفاده قرار می گرفته است. در قسمت اول یادداشت درباره «Individual man-marking» به طور مفصل صحبت کردیم که یک یا نهایتا دو بازیکن کلیدی و مهم حریف در طول 90 دقیقه به طور افراطی و لحظه به لحظه مارک می شوند تا توانایی های فنی شان محدود شود. روش «Strict man-marking» به نوعی مشابه همین روش است با این تفاوت که این عمل مارک کردن لحظه به لحظه این بار نه برای یک بازیکن کلیدی حریف بلکه برای چندین بازیکن و حتی گاهی تا 8 و 9 بازیکن حریف اعمال می شود. همان طور که گفتیم در دهه های دورتر بارها از این روش در سطح اول فوتبال دنیا استفاده می شده اما نکته جالب این است که بر خلاف تصور عموم، این روش در فوتبال مدرن امروز نیز استفاده می شود و اصلا هم جای تعجبی نیست که بگوییم در سری آ ایتالیا (مهد تاکتیک های دفاعی دنیا) این روش جایگاه خاصی دارد.
جانپیرو گاسپرینی، سرمربی مشهور ایتالیایی که عملکردش طی سالیان اخیر در آتالانتا به شدت مورد توجه تاکتیک نویسان سراسر دنیا قرار گرفته، یکی از مهم ترین هواداران این روش محسوب می شود و توانسته به خوبی از «Strict man-marking» در آتالانتا استفاده کند. هنر استفاده گاسپرینی از این روش به شدت الهام بخش دیگر مربیان سری آ واقع شده به شکلی که شاهد افزایش اقبال سرمربیان ایتالیایی به این روش طی چند فصل اخیر بوده ایم. یکی از مشهور ترین ارائه های گاسپرینی از این روش مربوط به دیدار دو فصل پیش آتالانتا مقابل یوونتوس در برگامو می شود. بازی جذابی که در نهایت با تساوی 2-2 خاتمه یافت. این دیدار آموزشی ترین دیدار برای مربیان جوانی است که می خواهند از روش «Strict man-marking» الگوبرداری کنند.
گاسپرینی در این دیدار تمامی بازیکنان یوونتوس را به جز دو مدافع میانی این تیم (کیه لینی و بونوچی) از طریق روش «Strict man-marking» در اکثر دقایق بازی توسط بازیکنانش زیر نظر داشت. هر بازیکن آتالانتا مامور یارگیری نفر به نفر یک بازیکن یوونتوس بود و تنها دو بازیکن آتالانتا از این مسئله معاف بودند، یکی از سه مدافع میانی این تیم و همچنین گومز در نوک خط حمله که وظیفه پرس بونوچی و کیه لینی را در شروع بازیسازی یوونتوس از خط دفاعی به عهده داشت. به تصویر زیر دقت کنید: نمایی از بازیسازی یوونتوس از عقب زمین توسط بونوچی. در تصویر می بینیم که چگونه کورتیچ، دنی آلوس را زیر نظر دارد. فرولر، میرالیم پیانیچ را مارک کرده است، کریستانته سامی خدیرا را رصد می کند و از همه مهم تر ماسیلو (دایره زرد) چگونه لحظه به لحظه با پائولو دیبالا در حال حرکت است. ماسیلو یکی از سه مدافع میانی آتالانتا است که تا دایره مرکزی زمین پائولو دیبالا را دنبال کرده و پست خود را کاملا رها کرده است.
در تصویر زیر نمایی دیگر را مشاهده می کنیم باز هم حین بازیسازی از عقب زمین یوونتوس این بار توسط کیه لینی. حکایت کاملا مشابه است. کورتیچ، دنی آلوس را زیر نظر دارد، فرولر لحظه به لحظه با میرالم پیانیچ در حال حارکت است، کریستانته (دایره آبی) در حال مارک کردن سامی خدیرا است، ماسیلو (دایره سیاه نزدیک تر) سایه به سایه دیبالا در حرکت است و کالدارا را نیز می بینیم (دایره سیاه دورتر) که هیگواین را زیر نظر دارد. نکته جالب توجه همچنان ماسیلو و البته کالدارا است. دو مدافع میانی آتالانتا که تا نزدیک دایره میانی زمین دو مهاجم یوونتوس را تعقیب کرده اند. نکته مهم دیگر در تصویر زیر دو بازیکن آتالانتا هستند که همان طور که پیشتر گفته شد از یارگیری نفر به نفر بازیکنان یوونتوس معاف شده اند. در روش «Strict man-marking» سرمربیان معمولا دو بازیکن از تیم را آزاد می گذارند. یک مدافع و یک مهاجم. گاسپرینی یکی از سه مدافع میانی خود یعنی تولوی (دایره زرد) و گومز (دایره قرمز) را به عنوان بازیکنان معاف از روش «Strict man-marking» انتخاب کرده است.
اجازه دهید یک نمای پرتعداد دیگر را نیز از بازی دو تیم برای درک بهتر این روش مرور کنیم. نمایی که از ثانیه 38 بازی انتخاب شده تا بهتر درک کنیم رویکرد اصلی گاسپرینی از همان ثانیه اول تحت تاثیر قرار دادن یوونتوس از طریق روش «Strict man-marking» بوده است. باز هم همان داستان تکراری در این نما: کورتیچ-دنی آلوس، فرولر-پیانیچ، کریستانته-خدیرا. باز هم به ماسیلو و کالدارا (دایره های قرمز) دقت کنید. باور نکردنی است که از همان ثانیه نخست ماسیلو خط دفاعی را رها کرده و تا میانه زمین با دیبالا حرکت کرده است. کالدارا هم تا نزدیکی های دایره مرکزی با هیگواین در این نما پیش رفته است. معنای واقعی «Strict man-marking» دقیقا به همین شکل است که صحبت کردن از سیستم و آرایش را برای تیم کاملا بی معنا می کند.
همان طور که گفته شد پس از موفقیت گاسپرینی در ارائه این روش، دیگر سرمربیان سری آ بار دیگر از «Strict man-marking» استقبال کردند. ایوان یوریچ، سرمربی تازه برکنار شده جنوا با الهام گرفتن از گاسپرینی فصل گذشته ارائه های موفقی از این روش داشت. بهترین ارائه او نیز مقابل یوونتوس بود. دیداری که جنوا موفق شد 3-2 یوونتوس را شکست دهد. یوریچ در آن دیدار نیز همان الگویی که پیشتر در دیدار آتالانتا مقابل یوونتوس توضیح دادیم را اجرا کرد و یوونتوس برای دومین بار نسبت به این روش آسیب پذیر نشان داد.
