بُروجن یکی از شهرهای استان چهارمحال و بختیاری، ایران است. بروجن در بخش مرکزی شهرستان بروجن واقع است. این شهر در دشتی به وسعت حدود ۵۸۰ کیلومتر مربع در شرقی‌ترین نقطه استان قرار گرفته‌است. جمعیت این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۳٩٧ برابر با١١٨٣٨١ نفر بوده‌است و دومین شهر پرجمعیت استان می‌باشد. بروجن با ارتفاع ۲۱۹۷ متر از سطح دریا به بام ایران معروف است.
تاریخ دقیقِ اسکان در مکان فعلیِ شهر بروجن مشخص نیست، هرچند قدیمی‌ترین تاریخِ موردِ استناد برای بروجن را می‌توان بر اساسِ سنگ مزاری که چندی پیش در این شهرستان با تاریخِ فوتِ متوفی به سنه ۱۰۰۴ هجری قمری (۹۷۴ هجری شمسی) یافت شده محاسبه کرد. به نوشتهٔ محمدحسن خان اعتمادالسلطنه در کتاب مرآة البلدان در زمان ناصرالدین شاه قاجار قریهٔ بروجن، تُیولِ حسینقلی خان ایلخانی به‌شمار می‌آمد و وی قدری از اراضی آن را خریده بود. جمعیتِ بروجن در آن دوره به هزار خانوار می‌رسید و سه مسجد و سه رشته قنات داشت، مالیات آن ۹۳۰ تومان بود و هر سال دویست خروار بذرافشان داشت.
در مورد وجه تسمیه شهر بروجن نظرات، متفاوتی وجود دارد:
«اورجی» وجه تسمیه دیگری است که «جی» را یکی از محال اسپاهان، صفاهان و اصفهان به معنی صاحب مردان نیک و پاک نام برده‌اند و «اور» به معنی سرزمین و شهر (که حداقل ۲۵۰۰سال قبل از میلاد) بر بسیاری از شهرها و روستاهای ایران اطلاق می‌شده‌است.
عده‌ای دیگر چنین اظهار نموده‌اند که شهر اولیه در این محل به وسیله برج و باروهایی محصور بوده و به علت کثرت برجهای آن به نام بروجن یعنی دارنده برجهای فراوان نامیده شده‌است و بنا بر قول دیگری ساکنین بروجن قبل از پیدایش به صورت هفت خانواده در محله اوره که یکی از دهات لردگان بوده زندگی می‌کردند که در اثر ظلم و ستم خوانین از این مکان فرار نموده به مکان فعلی آمدند که این مکان به نام اوره جسته نامیده شد که به مرور زمان به اورجن و سپس به بروجن تغییر نام یافت.
رشد جمعیت بروجن پس از مشروطیت و از دهه‌های سوم و چهارم قرن حاضر آغاز شده و با توجه به موقعیت جغرافیایی آن که در محدوده تلاقی سه استان (فارس، اصفهان، و چهارمحال و بختیاری) و دو ایل بزرگ (قشقایی و بختیاری) قرار گرفته، از زمینه بسیار مناسبی برای توسعه برخوردار است. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ جمعیت این شهر ۵۲٬۶۹۴ نفر (در ۱۴٬۸۵۸ خانوار) و بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۵۷٬۷۰۱ نفر (در ۱۷٬۲۲۸ خانوار) بوده‌است.
از بروجن همواره به عنوان یکی از سردترین شهرهای کشور در گزارش‌های هواشناسی نام برده می‌شود. ارتفاع این شهرستان از سطح متوسط دریا ۲۴۳۲ متر است. از لحاظ اقلیمی دارای شرایط نیمه مرطوب با تابستان معتدل و زمستان بسیار سرد می‌باشد. تعداد روزهای یخبندان در حدود ۱۲۲ روز در سال می‌باشد. حداقل مطلق دمای این ایستگاه به ۳۶- درجه می‌رسد و حداکثر مطلق دمای مشاهد شده به ۳۶ درجه سانتیگراد بالغ گردیده‌است. بارش سالانه این ایستگاه به‌طور متوسط به ۳۶۰ میلی‌متر بالغ می‌گردد و دارای دو فصل خشک و مرطوب است. فصل خشک آن از خرداد تا شهریور ادامه دارد و فصل مرطوب آن از مهر ماه آغاز و تا اردیبهشت ادامه دارد. در مجموع بارش فصل زمستان به ۴۴ درصد و پاییز به ۳۲ درصد و بهار به ۲۴ درصد می‌رسد و تابستان ۱ درصد بارش را داراست. بروجن یکی از مرتفع‌ترین شهرهای کشور است که این خصیصه بروجن را از جهت محیط زیست حیوانی و گیاهی بسیار غنی و پر جاذبه نموده‌است. چشمه سیاسرد و تالاب چغاخور و آداب و رسوم اصیل بختیاری‌ها از جاذبه‌های گردشگری این مناطق به‌شمار می‌آید.
اهالی بروجن به زبان فارسی و ترکی قشقایی و لری بختیاری صحبت میکنند. در قدیم لهجه‌ای مخصوص به این شهر هم وجود داشته که چند شاعر محلی (حیدرطالبپور، بهمن رافعی بروجني و …) هم به این گویش اشعاری سروده‌اند.
بنیانگذار فرهنگ بروجن را می‌توان مرحوم شهاب‌السلطنه (غلامحسین خان حاجی ایلخانی پسر دوم امامقلی خان حاجی ایلخانی و رئیس ایل بختیاری) نامید. او در سال ۱۲۷۴ مدرسه‌ای وسیع با مرکز کاردستی تأسیس کرد که قبل از آن حتی در اصفهان چنین مدرسه‌ای نبود. در این مدرسه از استادان به‌نامی چون شیخ محمدطاهر نطنزی (مدیر) و سید میرحسین مجدالادباء و میرزاعبدالرحیم خان شیرازی، میرزاسیف الله خان (معروف به تیمسار) و یک معلم زبان انگلیسی که بلژیکی بود، استفاده شده و کلیه دروس فارسی و انگلیسی و برخی فنون و مهارت‌ها در این دارالفنون کوچک تدریس می‌شد. مخارج این مدرسه را شخص شهاب‌السلطنه پرداخت می‌نمود. پس از ۲۹ سال این دبستان منحل و بعدها امیرقلی اشراقی در منزل خود دبستانی به نام دبستان ملی تأسیس کرد و چندین سال این مدرسه دایر تا اینکه در سال ۱۳۰۹ به دستور وزیر فرهنگ وقت یک ساختمان سه کلاسه در بروجن ساخته شد. بعدها مردم این مدرسه را جمال‌الدین نام نهادند. این همت‌ها و تلاش افرادی چون ملاذوالفقار باعث گردید بروجن به شهری با سطح علمی بالا و تربیت پزشکان و متخصصان عالی‌رتبه دست یابد و هم‌اکنون نیز فارغ‌التحصیلان مدارس بروجن در خارج از استان و کشور به عنوان استادان طراز اول مشغول خدمت هستند. علاوه بر آن در زمینه شعر و هنر نیز سرآمد بوده و از شعرا و استادان بنامی برخوردار است.
شهرک صنعتی بروجن شامل کارخانه های متعدد از جمله فولاد سفیددشت، کارخانه سیمان میلگرد صبافولاد ظریف مصور، نهان گل، نساجی نگین، کاشی ارس و ... فرش‌های بختیاری و قالی پشم اندر پشم یلمه، گز بلداجی و گیوه و چوقای آن شهرت جهانی دارد این شهرستان به دلیل دیدنی‌های فراوانی که در خود دارد در سال‌های اخیر به صورت یکی از قطب‌های گردشگری استان در آمده‌است. باغ آورگان، تالاب چغاخور، تالاب گندمان، تنگ وستگان، چشمه سیاسرد، گردشگاه گردبیشه، بقعه امامزاده حمزه علی، امام زاده سلطان ابراهیم روستای سرپیر و آبشار آب سفید، امامزاده مادر و دختر گندمان، آبشار دودی تنگ زندان، امامزاده قیس بن علی، نقوش سنگی برجسته سولک در تنگ کوهستانی سولک (ساوالک) بختیاری از دیدنی‌های این شهرستان محسوب می‌شوند.
معروف‌ترین سوغات بروجن، گز بلداجی است. گز معروف و خوشمزه شهر بلداجی از شیره انگبین با ترکیب پسته یا بادام درست می‌شود. کشک و قره قوروت، گردو و بادام، عسل، هنر نمد مالی و… از دیگر سوغات بروجن و استان چهارمحال و بختیاری است. از دیگر صنایع دستی معروف می‌توان به هنر قفل سازی اشاره کرد. البته قفل سازی شهرکرد شهرت بسیاری دارد. بعضی از قفل‌های ساخته شده در شهرکرد در موزه‌های اروپایی در معرض نمایش گذاشته شده‌اند.
فصل بهار، بهشت استان چهارمحال و بختیاری است. طبیعت سرسبز و تازه بروجن در بهار بسیار دیدنی است. آب و هوای بام ایران در تابستان نیز بسیار خنک و مطبوع است. به همین دلیل بروجن در فصول گرم سال میزبان مسافران زیادی است. همانطور که گفتیم بروجن جزو سردترین شهرهای ایران است. بنابراین شهر دارای پاییز زمستان‌های بسیار سخت است. سفر به بروجن در فصول سرد سال توصیه نمی‌شود.
فاصله شهر بروجن تا شهر تهران در حدود ۵۶۵ کیلومتر است. اگر فرصتی برای سفر زمینی به استان چهارمحال و بختیاری ندارید، می‌توانید با هواپیما به این استان سفر کنید. مدت زمان پرواز تهران تا شهرکرد تقریبا یک ساعت و پنج دقیقه است. برای سفر زمینی به بروجن می‌توانید از اتوبوس های وی آی پی ترمینال غرب یا بیهقی استفاده کنید. در سفر زمینی به بروجن شما حدود شش ساعت و نیم در راه هستید. در سفر با وسیله نقلیه شخصی باید از شهر تهران به سمت قم و کاشان حرکت کنید. مسیر خود را به سمت زرین شهر ادامه دهید تا در ادامه به شهر بروجن برسید.
جاذبه های بروجن
چشمه سیاسرد : چشمه سیاسرد در حدود ۵ کیلومتری شهر بروجن و در استان چهارمحال و بختیاری واقع است. چشمه‌ای زلال که از دل کوه می‌جوشد. این منطقه زیبا از در بین اهالی و گردشگران محبوبیت زیادی دارد. در اطراف چشمه سیاسرد تفرجگاهی برپا شده است. این منطقه‌ی تفریحی درمیان انبوه درختان زیبا قرار دارد که بسیار سرسبز و دارای آب و هوایی دلنشین است. گردشگاه چشمه سیاسرد بهترین انتخاب برای استراحت، پیک نیک و لذت بردن از طبیعت است. این منطقه در روزهای تعطیل مملو از مسافران و دوستداران طبیعت است.
تالاب گندمان: تالاب گندمان در جنوب غربی شهر گندمان و در فاصله ۳۰ کیلومتری شهر بروجن واقع است. تالاب گندمان جزو ۱۰ تالاب اول ایران برای پرنده نگری معرفی شده است. همچنین این تالاب زیبا و با ارزش در دفتر بین المللی تحقیقات لندن در مورد پرندگان آبزی به ثبت رسیده است. وسعت تالاب ۹۸۰ هکتار بوده و آب آن توسط برف و باران، چشمه‌های اطراف تالاب و رودخانه آقبلاغ تامین می‌گردد. متاسفانه تالاب ارزشمند گندمان در سال‌های اخیر در وضعیت تهدید خشکی قرار گرفته است. اطراف تالاب گندمان پوشیده از گیاهان و درختانی چون بید، نی، آلاله آبی، لویی، بارهنگ، نخل مرداب و… است. لک لک، حواصیل، مرغابی سانان، شکاریا، سلیم و… از انواع پرندگان ساکن تالاب گندمان هستند. همچنین گندمان محل زندگی آبزیانی چون ماهی سفید کولی، سیاه ماهی، ماهی گورخری، ماهی پوزه دار و… است.
تالاب چغاخور: تالاب زیبای چغاخور محل زندگی و مهاجرت پرندگان زیادی است. مساحت این تالاب بین المللی ۲۳۰۰ هکتار است. از پرندگان این تالاب می‌توان به لک لک سفید، حواصیل، غاز، فلامینگو، کشیم، قو و… اشاره کرد. تالاب چغاخور در فصل پاییز محل زاد و ولد پرندگان مهاجر و بومی است. بهترین فصل سفر به این تالاب بهار و تابستان است. فراموش نکنید هنگام سفر به تالاب چغاخور از دشت شقایق حاشیه تالاب نیز دیدن کنید. برای اینکه بدانید این تالاب زیبا کجاست؟ تالاب چغاخور در نزدیکی شهر بلداجی و در فاصله ۵۰ کیلومتری شهر بروجن و فاصله ۶۵ کیلومتری جنوب شهرکرد واقع شده است.
بقعه امامزاده حمزه علی : بقعه امامزاده حمزه علی در شهر بلداجی در شهرستان بروجن است. امامزاده حمزه علی از نوادگان امام سجاد (ع) است. بقعه امامزاده علی بر روی تپه‌ای سنگی قرار دارد. این بنا به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پل تاریخی مصلی : پل مصلی در بلوار ساحلی، شهرستان بروجن واقع شده است. پل مصلی، از معروف‌ترین پل‌های بروجن و یادگاری از دوران قاجار است. این پل آجری است و با ملات ساروج ساخته شده است. پل مصلی تنها پل شهر بوده که در گذشته امکان عبور ماشین از روی آن وجود داشته است. امروزه به علت وجود بازارچه صنایع دستی در حاشیه پل، این پل با نام پل صنایع دستی در میان اهالی بروجن شهرت پیدا کرده است. متاسفانه حمام و آسیاب بادی که در کنار پل مصلی وجود داشته‌اند به دلیل سیلاب کاملا از بین رفته‌اند.
آبشار او اسپید: آبشار« او اسپید» یکی از جاذبه‌های طبیعی شهر بروجن است. به دلیل اینکه راه دسترسی به آن سخت است این آبشار بکر و ناشناخته است. آب سفید، آب اسپید و توف سپید از دیگر نام‌های این آبشار‌ند که از بین تمام آن‌ها آب سفید معروف‌تر است که در گویش محلی به آن او اسپید می‌گویند. آب این آبشار بسیار خنک و گواراست و بسیاری از مردم برای درمان برخی بیماری‌هایشان از آن استفاده میکنند.
قلعه ضرغام السلطنه فرادنبه: قلعه ضرغام‌السلطنه (قلعه فرادنبه) یکی از قلعه‌های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری و مربوط به دوره قاجار است. این قلعه از جاهای دیدنی بروجن به شمار می‌رود و در فرادنبه در ۵ کیلومتری شرق بروجن قرار دارد. رضاقلی‌خان ایل‌بیگی پدر ضرغام‌السلطنه در زمان حکومت خود، در این محل قلعه‌ای ساخت که به «قلعه‌کهنه» معروف است. قلعه ابتدا ساختمانی در بخش شرقی و مهمان‌سرای خوانین بختیاری بوده که از سوی عموها و پدر به حاج ابراهیم‌خان ملقب به ضرغام‌السلطنه واگذار شد و ایشان هم بعدها در کنار این قلعه، بخش جدیدی در ضلع غربی به آن اضافه کرد که به قلعه ضرغام‌السلطنه معروف است. زمان ساخت این قلعه بر اساس کتیبه آجری کنار دروازه اصلی آن مربوط به سال ۱۲۷۹ هجری قمری (دوره قاجار) است و حدود ۱۶۰ سال قدمت دارد.
پل مصلی بروجن: پل مصلی مشهور به عروس پل‌های بروجن، یادگار دوران قاجاریه به‌شمار می‌آید و با استفاده از ملات ساروج ساخته شده است. یک سنگ‌نوشته بر دیواره پل دیده می‌شود که تاریخ ساخت آن را سال ۱۳۱۹ هجری قمری ثبت کرده است. این پل تنها پل ماشین‌رو در زمان گذشته محسوب می‌شد و با روش آجرچینی خفته راسته بنا شده است. در گذشته، یک حمام و دو آسیاب بادی در اطراف پل وجود داشتند که بر اثر سیلاب از میان رفتند. این اثر تاریخی در سال ۱۳۸۰ هجری شمسی، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. پس از محوطه‌سازی‌های کنار پل، بازارچه صنایع دستی در مجاورت آن رونق گرفته است. به همین دلیل پل تاریخی مصلی به پل صنایع دستی نیز در میان مردم شهرت دارد.
پل کره بس: پل کره بس در جنوب روستای گردبیشه، از توابع شهرستان بروجن، در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد. قدمت این پل به دوره پهلوی بازمی‌گردد و در سال‌های اخیر پلی بتونی در ارتفاع کمی بالاتر از آن، ساخته شده است. پل کره بس در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۸۷، با شماره ثبت ۲۳۸۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
امامزاده حمزه علی: امامزاده حمزه علی در نزدیکی روستای کلبی بک از توابع شهرستان بروجن (۳۵ کیلومتری بروجن) و بالای کوهی مرتفع واقع شده است و نسب آن با پنج واسطه به امام سجاد (ع) می‌رسد. این امامزاده از قطب‌های مهم سیاحتی و زیارتی استان چهارمحال و بختیاری محسوب می‌شود و با قرارگیری در موقعیتی مرتفع و برخورداری از آب‌و هوای عالی و چشم‌انداز زیبا، پذیرای بیشترین زائر در استان است. همچنین بقعه حمزه علی یکی از توسعه‌یافته‌ترین امامزاده‌های کشور به‌شمار می‌رود و دارای امکاناتی همچون شهربازی، بازارچه، فضای سبز گردشگری و سرویس‌های بهداشتی است. با قدمتی که به دوره تیموریان تا دوره قاجار بازمی‌گردد، بنای امامزاده در تاریخ ۲۴ فروردین ۱۳۸۲، با شماره ثبت ۸۲۲۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
غار کهبد: غار کهبد در کوه دودلو، در نزدیکی روستای بیژگرد، از توابع شهرستان بروجن قرار دارد و در نتیجه شکاف یک گسل به وجود آمده است. این غار چاه مانند با عمق ۲۵۰ متر، یکی از عمیق‌ترین غارهای استان چهارمحال و بختیاری به‌شمار می‌رود و احتمال داده می‌شود که عمق آن تا ۴۰۰ متر نیز برسد. مردم محلی در گذشته این غار را با نام چاه اوول می‌شناختند که پس از پیمایش غار توسط گروه غارنوردی کهبد، به نام اکنونی‌اش شهرت یافت. از این غار تنها ۱۵۰ متر آن نقشه‌برداری شده است و جز سازه‌های آهکی ورودی آن، زیبایی خاصی ندارد.
تالاب دهنو: تالاب دهنو در نزدیکی روستای دهنو، در ۲۰ کیلومتری شمال غربی بروجن قرار دارد و در پایاب حوضه آبخیز دشت‌های فرادنبه و سفیددشت واقع شده است. هرچند به دلیل نزدیکی به شهرهایی مانند بروجن، گندمان، شهر کرد و بلداجی، این تالاب دارای اهمیت گردشگری است؛ سطح جلویی آن (مرغزار) خشک شده است. این تالاب به واسطه قرارگیری در پایین کوه، چشم‌انداز زیبایی دارد. همچنین هنگام پرآبی، زیستگاه پرندگان مهاجری از قبیل خروس کولی، اگرت، حواصیل، اردک و مرغابی است.
..............................
آرشیو
