سروستان یکی از شهرهای استان فارس در جنوب ایران است. این شهر مرکز شهرستان سروستان می‌باشد. بخش مرکزی این شهرستان در ۸۰ کیلومتری جنوب شرق کلانشهرشیراز واقع است. از محصولات مشهور آن می‌توان به لبنیات (به خصوص دوغ)، پسته و زیتون اشاره کرد. این شهر یکی از شهرهای استان است که در آن نفت نیز وجود دارد و پالایشگاه آن در دست احداث است.
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۸٬۱۸۷ تن (در ۵٬۵۹۲ خانوار)( که تقریبا یک سوم جمعیت آن شهر را عشایر لر و عرب تشکیل میدهد) بوده‌است. مهاجرت از سروستان بزرگ‌ترین معضل این شهر می‌باشد که خود معلول نبود امکانات و شغل است، بی‌توجهی به شهر سروستان باعث آمار بالای مهاجرت مردم این شهر به پایتخت و شهرهای دیگر شده و به دنبال این موضوع کم شدن جمعیت شهر و حتی شهرستان سروستان هم یکی از دلایلی است که دولت و بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در آن توجهی نمی‌کند.
سروستان از شمال به منطقه ارسنجان، از شمال غرب به شیراز، از غرب به منطقه اکبرآباد کوار و کوار، از جنوب غرب به خفر، از جنوب به خاوران و تادوان، از جنوب شرق به فسا، از شرق به استهبان و نی‌ریز و از شمال شرق به شهرستان خرامه و دریاچه بختگان منتهی می‌شود. با توجه به منشعب شدن جاده‌ها در سروستان به سایر نقاط فارس ترافیک عبوری این شهرستان قابل توجه‌است. این شهرستان در مسیر اصلی شمال به جنوب کشور قرار دارد و جاده شیراز - بندرعباس از آن عبور می‌کند. مسیر ۷۹ کیلومتری شیراز-سروستان به صورت بزرگراه شامل دو خط از هر مبدأ می‌باشد. جاده آسفالت غنبی به طول ۵۶ کیلومتر از سمت شمال این شهرستان را به بخش خرامه متصل می‌نماید. همچنین جاده سروستان-خاوران در سمت جنوب محور ارتباطی شهرستان‌های سروستان، استهبان و نی‌ریز به جهرم می‌باشند.
از جاذبه‌های مذهبی سروستان می‌توان از امامزاده شاه صفی الدین کوهنجان، امامزاده اسحاق، بقعه بی بی شریفه مهارلو، امامزاده خدیجه بانو مهارلو و قدمگاه کوه چنار مهارلو نام برد
کاخ ساسان، مقبره شیخ یوسف بن یعقوب سروستانی، مسجد جامع تزنگ، قلعه انگشت گبری، قلعه مخروبه برزو، عمارت پیر رباط (خانقاءقطب الدین اولیاء)، خرف خانه، شهر براته تپه تاریخی مجاور کوهنجان، شهر تاریخی پیر بیابان، حمام کوهنجان، کاروانسراهای متعدد نظیر شاه عباسی مهارلو و خیرآباد و…، قلعه‌های گوناگون روستاهای کته گنبد، کمال‌آباد، دولت‌آباد، نظرآباد، سعادت آبادو… که برخی از این آثار امروزه جزء آثار ملی ثبت شده‌است و برخی هنوز ثبت نگشته‌است.
منطقه مهارلو که یکی از ۷ منطقه برتر گردشگری کشور است در این شهرستان قرار دارد. دریاچه مهارلو مهمترین جاذبه طبیعی این شهرستان است. از دیگر مناطق طبیعی سروستان می‌توان به چشمه سرو نخودی نظر آباد، چشمه قمپ تزنگ واقع در روستای مؤمن آباد، چشمه غنیمی واقع در تنگ غنیمی کیلومتر ۱۵ جاده سروستان - خرامه، چشمه له یاسی (سهراب) واقع در روستای کت گنبد، باغ رباط سروستان، قدح فر در روستای نظرآباد، آب چشمه چنار، آب زنگی، آب محمد خالو، باغ حیدر، کوه زیره، آب گرم و چشمه معدنی و آب بیدک همگی واقع در دهستان مهارلو، آب مهارلو کهنه، آب شیخک در بکت، آب طلیکو مهارلو، آب باغک کت گنبد، آب امامزاده کوهنجان، تل زرد بکت، چشمه آبخونی مهارلو، کمرزرد نظرآباد، بوته نور دولت‌آباد، چشمه انجیرک، چشمه نباتی کوهنجان، چشمه آبریز جبل کوهنجان و کوه چنار مهارلو، چشمه موترک سیف آباد، چشمه چناراسیف آباد، باغ اعتبارسیف آباد، حمام قدیمی سیف آباد، قدمگاه دوازده امام سیف آباد، درخت پیرکنارسیف آباد، گود کیالک سیف آباد اشاره نمود.
هنرهای مردم منطقه از دیر باز قالی بافی، نمد مالی، کلاه بافی، ملکی دوزی، کوزه‌گری، دولچه‌سازی بوده که بعضی از آنها به دست فراموشی سپرده شده‌است. جمعیت سروستان از لحاظ ساختاری ترکیبی از دو گروه فارس که بومیان منطقه‌ای می‌باشند و همچنین گروه عشایری که بیشتر از مناطق اطراف در دوران مختلف به منطقه وارد شده و ساکن گشتند می‌باشد. عشایر منطقه بیشتر از طوایف باصری و لر و ترک و طایفه عرب حسانی می‌باشند. از نظر شغلی درصد زیادی از مردم به کارهای خدماتی و کشاورزی مشغولند. گویش محلی با لهجه سروستانی نیز در منطقه رواج دارد. با توجه به سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵، ۷۶ درصد مردم شهرستان سروستان دارای سواد عمومی بوده و ۱۰٫۵ درصد دارای تحصیلات دانشگاهی می‌باشند.
از بزرگان هنر موسیقی ایران رضوی سروستانی است وبازیگران معروف مانند امین تارخ ومهدی سلطانی سروستانی اشاره‌کرد. همچنین سروستان از دیرباز زادگاه هنرمندان و ادیبان بسیاری همچون سید نظام الدین جلالی سروستانی، هادی فردوسی و حنیف سلطانی سروستانی بوده است. از نویسندگان به نام این شهرستان می توان به کوروش کمالی سروستانی و صادق همایونی و اکرم مومنی نام برد که کتاب هایی را در زمینه فرهنگ این شهرستان نگاشته اند.
شهرستان بیشتر دارای پوشش گیاهی علفی و دو نوع درختی و درختچه‌ای شامل بنه، زبان گنجشک، بادام کوهی، ارس، زرشک، بلوط و … می‌باشد، همچنین دارای باغهای زیتون و پسته بوده به عنوان مثال می‌توان به نزدیک به ۲۰۰۰هکتار باغ پسته در شهرستان اشاره نمود. با توجه به رونق کشاورزی در این منطقه، سروستان یکی از تولیدکنندگان عمده گندم در استان فارس به‌شمار میرود.
سروستان نامی است سبز بر منطقه ای زیبا یادگاری از ایران کهن که در فرهنگ نامه های معتبر از آن بنام یکی از آهنگهای شورانگیز موسیقی قدیمی ایران یاد شده است. اطلاق این نام بی مسمی نبوده است و سابق سرزمینی سرسبز با باغات و درختان فراوان از جمله سرو که تعدادی از آنها هنوز در باغها و درختی کهنسال در مسجدی به همین نام (مسجدسرو)باقی مانده است . شهر سروستان نگین سبز انگشتری استان زرخیز فارس در هشتاد کیلو متری شیراز واقع است این شهر با قدمت تاریخی هزاران ساله یکی از قدیمی ترین شهرهای استان فارس به حساب می آید که به گفته مورخین و بنابراسناد تاریخی این منطقه روزگاری یکی از مناطق بزرگ و آباد فارس بوده و با توجه به آثار وابنیه باستانی برجای مانده از زمان ساسانیان حداقل قدمتش به آن دوران میرسد این سرزمین در دشتی به وسعت ۲۲۰۰ کیلو متر مربع باطول و عرض جغرافیایی، ۱۳ دقیقه/۵۳ درجه طول شرقی و۱۶ دقیقه/ ۲۹ درجه عرض شمالی می باشد.
این سرزمین در دامان خویش فرزندان دانشمند و فرزانه ای چونان شیخ یوسف ، شیخ محسن ، شیخ ابوالقاسم ، وملامحمدعلی سروستانی را پرورده است که آوازه شهرت علمی و معنوی ایشان روزگاری در اقصی نقاط ایران درخشان بوده است . سروستان دارای معادن وذخائر مختلف بسیاری بخصوص ذخایر نفت سبز است که طبق اظهارات کارشناسان از بهترین نفت سبز جهان به شمار میرود. ادارات دولتی این شهر نیز از قدمت فراوانی برخوردارند بطوری که آموزش و پرورش این منطقه عمری هفتادو پنج ساله را پشت سر میگذارد .
جاذبه های سروستان
کاخ ساسانی سروستان: کاخ ساسانی سروستان در شهرستان سروستان- روستاي نظرآباد واقع شده است و مربوط به دوره ساساني مي‌باشد. اين اثر در 1310/6/24 جزء آثار ملي به ثبت رسيد. اين کاخ در 9 کيلومتري جنوب غربي سروستان در ميان دشتي وسيع و در مسير روستاي نظر آباد قرار دارد. اين بناي عظيم گنبدها، ايوان‌ها، اتاق‌ها و دهليزهاي متعددي دارد. در خصوص تاريخ ساخت کاخ سروستان نظرات متفاوتي وجود دارد به احتمال زیاد اين بنا از آثار دوره بهرام گور[بهرام پنجم ساساني] است (480-420م) که بوسيله مهر نرسي وزير معروف او ساخته شده است. این اثر از سنگ و گچ ساخته شده است. اين بنا همانند کاخ فيروزآباد و کوچکتر از آن است و طاق هاي گنبدي آن با آجر زده شده است. اين بنا که از با شکوه‌ترين کاخ‌هاي عهد ساساني است شامل يک ايوان ورودي و گنبدي در مرکز و حياط است. در اين کاخ، نسبت به بناهاي ديگر اين دوره فن معماري و پلان پيچيده و کامل تري استفاده شده است.
مقبره شیخ یوسف سروستانی: مقبره شیخ یوسف سروستانی در شهر سروستان کنار ميدان اصلي شهر واقع شده است و مربوط به قرن هشتم مي‌باشد. اين اثر در 1317/8/21 جزء آثار ملي به ثبت رسيد. این بنا به طرز زیبایی در وسط شهر سروستان قرار دارد. از لحاظ معماری به دوره ایلخانی بر می‌گردد و تزئینات بنا متأثر از تزئینات رایج آن دوران می‌باشد. در اقلیم پارس آمده است که اين بقعه که محل زندگي و تدريس شيخ يوسف بن يعقوب (680هـ) بوده شامل دو چهار طاقي و چندين ستون سنگي و رومي‌هايي از سنگ تراش است. معماري اين بنا مانند معماري بناهاي ساساني است و شيوه سنگ تراشي آن همانند خداينانه مسجد جامع عتيق شيراز است. در درجه اول اهمیت عنصر تزئین بنا حجاری است که تزئینات عمده حجاری شامل کتیبه‌ها به خط کوفی، ثلث، نسخ و نقوش اسلیمی یعنی پیچ در پیچ می‌باشد. علاوه بر این عناصر تزئینی هنر کاشیکاری در این بنا به کار رفته که متأسفانه امروز آثاری از این هنر در بنا موجود نیست.
چهارطاقی رباط: چهار طاقی رباط در شهرستان سروستان واقع شده و مربوط به دوره اسلامي مي‌باشد. اين اثر در 1379/12/25 جزء آثار ملي به ثبت رسيد. در باغستان شمال سروستان که آبي خوش و گوارا دارا می‌باشد آثار عمارتي رفيع سنگي که متأسفانه امروزه بخش اعظم آن فرو ريخته است رؤیت می‌شود. اين بنا داراي ديوارهايي بلند بوده که قسمتي از آن تا زاويه سقف پا برجاست و معلوم است که آينه کاري و داراي سقفي بسيار زيبا و منقش بوده است. گفته شده قطب الدين اولياء، دايي شيخ سعدي، از مشايخ صوفيه قرن 8هـ.ق در آن مکان سکنی گزیده و در همين مکان به تدريس عرفان مشغول بوده است.
انجیرک- سروستان: در ۱۰ کیلومتری شمال شرقی و در دامنه کوهی مشرف به دو رودخانه خشک است. در بستر این رودخانه درختان سر سبز و خرم وجود دارد که بیشتر بادام کوهی است. درختهای توت و انجیر نیز در این منطقه یافت می شود. در این محل چهار دیواری مشخصی وجود دارد با استخری به گنجایش تقریبی بیش از ۴۰ متر مکعب و بالاتر از سطح زمین ساخته شده است. آبی زلال و شفاف نیز زیر زمین می جوشد که به آب حمامی نیز مشهور است.
بته نور- سروستان: در ۱۰ کیلومتری شمال غربی سروستان دره ای سبز و خرم وجود دراد که از بالا منظر زیبا و دلکش دارد. دیوار دره بسیار بلند و انتهای دره مسدود است. چشمه ای در انتهای دره است که قطره قطره از سنگی می چکد و در کنارش انبوه نی و گیاهان وحشی روییده است.
تنگ غنیبی- سروستان: دره ای در ۱۴ کیلومتری شمال غربی سروستان می باشد. راه پر و پیچ و خم زیبایی دارد که سروستان را به خرمه متصل می سازد. سر تا سر مسیر پر از درختان بادام و پسته کوهی است. چشمه های متعددی نیز در این منطقه جوشان هستند که از آن جمله می توان از چشمه سرخی، چشمه لاپسی، چشمه جاشیری و ... در این محل نیز کبک و آهو وجود داشته است.
باغات رباط : باغات رباط از قديم الايام بخشي از سروستان و معروف به مزرعه رباط بوده است. همانطور که مي‌دانيم واژه «رباط» به معني کاروانسرا مي‌باشد. آنچه که اذهان عمومي نيز بر آن ادعا دارند اين است که در اين منطقه کاروانسرا وجود داشته که در ضلع شمالي باغات رباط واقع بوده است. کشاورزان باغات معتقدند که ويرانه‌هاي موجود بخشی از آثار مسجد و حمام و مقبره می‌باشد که بقایایی از دوران ايلخاني مي‌باشند. باغات تماماً سرسبز و شاداب و مملو از درختان ثمري مي‌باشند. بين محدوده باغات و کوهپايه‌هاي شمالي اراضي شيب حداکثر 5% وجود دارد که مناسب‌ترين محل براي ایجاد تأسیسات گردشگري مي‌باشند.
چشمه تزنگ: در 10 کيلومتري جاده سروستان به فسا، آبادي کوچکي به نام مؤمن آباد وجود دارد. در فاصله 3 کيلومتري از اين آبادي ساختماني بنام اردوگاه وجود دارد که ضلع شمالي آن جاده شوسه به طرف اراضي تزنگ شروع مي‌شود. اين دشت بزرگ از سه طرف توسط ارتفاعات و کوه‌هاي بلند محصور شده است و از سمت غرب چشم اندازي بسيار زيبا را به نمايش مي‌گذارد. اين دشت زيبا در پايين ترين سطح برابر با 1648 متر از سطح دريا مي‌باشد و توسط رشته کوه‌هايي محصور شده است؛ در سمت جنوب کوه نظر آباد با ارتفاع 2241 و در شرق رشته کوه ديگري با نقاط ارتفاعي تا 2500 متر و در شمال آن بيشتر به شکل پستي و بلنديهاي تپه ماهوري مي‌باشد. علت نامگذاري اين دشت به تزنگ مشخص نيست ، برخي مي‌گويند احتمالاً به دنبال مالکيت آب چشمه توسط تزنگيها اين نام را گرفته است. در سرتاسر اين منطقه از بادام کوهي نشانه‌هايي دارد و موقعيت و شرايط دامپروري را ندارد زيرا پوشيده از بوته‌هاي خار مي‌باشد. در قديم الايام در اين مکان روباه، گراز، خرگوش، کبک، تيهو و ... وجود داشته است. ولي زياده روي‌هاي مداوم در شکار موجب شده است امروزه به ندرت جانوري در اين خطه ديده شود. اراضي مسطح، شيب کم، سه طرف از زمين به شکل کوهپايه، و در دو سمت کوهستانهايي با قلل مرتفع، جنس خاک قابل درختکاري و جنگل کاري، اينها همه شرايط مساعدي براي استفاده‌هاي گردشگري از اين اراضي مي‌باشد.
چشمه باغ باغان : چشمه باغ باغان یکی از مناطق تفریحی طبیعی در دامان کوه جنوب شرقی کوهنجان است که پس از طی مسیری خوشگرد و طولانی دست یافتنی می شود. باغ باغان پوشیده از درختان ثمری و غیر ثمری است که در همه فصول پذیرای گردشگران و کوهنوردان می باشد. چشمه ای زلال و زیبا در آن روان است که جلوه خاصی به آن عطا کرده است.
پارک آزادی سروستان: بوستانی زیبا و با فضای دلنشین در ورودی شهر سروستان واقع شده است که طراوت و زیبایی آن استراحتگاهی ایمن برای هر مسافر و رهگذر است.
دریاچه مهارلو: نام این دریاچه، برگرفته از نام روستای مهارلو است که در مجاورت آن واقع شده و بخش قدیمی روستای مهارلو در بخش ساحلی دریاچه قرار گرفته است. این دریاچه با ابعاد ۱۰×۶ در ۲۳ کیلومتر و وسعت ۲۵ هزار هکتار در جنوب شرقی شهر شیراز و در باختر دریاچه بختگان قرار گرفته است. دریاچه مهارلو خاوری‌ترین بخش جلگه شیراز است. مهارلو دارای آبی بسیار شور است و در فصل‌های خشکی یکی از کانسارهای بزرگ نمک ایران به‌شمار می‌آید. این دریاچه برای تهیه نمک صنایع استان فارس هم استفاده می‌شود. حداکثر عمق این دریاچه سه متر است. دو رودخانه فصلی سلطان‌آباد و رودخانه خشک دریاچه مهارلو را تغذیه می‌کنند. آب چند چشمه نیز عمدتاً از قسمت‌های غربی و شمالی وارد این دریاچه می‌شوند. در سال ۱۳۸۵ هجری خورشیدی با تصویب هیأت وزیران، دریاچه مهارلو به عنوان یکی از ۷ منطقه نمونه گردشگری ایران برگزیده‌شده است.
.........................
آرشیو
