نور یکی از شهرهای استان مازندران ایران است. این شهر مرکز بخش مرکزی شهرستان نور است. مردم شهرستان نور زبان مازندرانی را با گویش کجوری صحبت می‌کنند که به گویش مردم شهرستان نوشهر و چالوس شباهت دارد.
شهری گردشگری که محبوبیت فراوانی میان مسافران داخلی و خارجی دارد. دید جنوبی شهر به سمت کوههای پوشیده از درختان پهن‌برگ و از سمت شمال به دریای خزر از سمت غرب به شهر رویان و از سمت شرق نیز به ناحیه رستم رود مشرف است لیکن این ناحیه پس از تصویب طرح جامع نور در آذرماه ۱۳۹۲ اکنون جزء محدوده قانونی این شهر محسوب میگردد. جنگل‌های شمال ایران جزء جنگل‌های هیرکانی می‌باشند که قدمت شان به دوره‌های دوم و سوم زمین‌شناسی بازمی‌گردد.
در جاینام شناسی ایرانی لفظ نور بیگانه است. نیما یوشیج که خود کجوری و اهل نور بود می گوید : اهل نور به ولایت خویش نو می گویند که در گویش کجوری زبان مازندرانی به معنای دره است. به اعتقاد دکتر حبیب برجیان لفط نو با جغرافیای نور که دره ای ژرف در البرز مرکزی است سازگاری کامل دارد.
در منابع قرن دهم تا پانزدهم نام کُجور بصورت کجه و کچه و کچو و کجو و کجویه ضبط شده است. نیما یوشیج تلفظ کجوری این واژه را کجو ذکر می کند و می افزاید کجو به معنای عام محل و ده است. در گذشته به شهر نور سولده گفته میشد که شهری در شمال ولایت نور و کجور بود. سول در زبان مازندرانی به معنای روشنایی و مشتق از واژه سو به معنای روشن می باشد. همچنین در برهان قاطع سول به معنی دره ی باریک به کار رفته است.
جای نام های آباد و گرد در مازندران اصیل نیست و به جای آنها از «سَر» و «بُن» و «پَی» و «کلا» و «مله» و «کنار» و «کوه» و «دین» و «کَنده» و «اوس» و «رستاق» و جز اینها به کار می رود. رِستاق در مازندرانی بصورت «restâq» تلفظ می شود و به معنی رودبار و ولایت است و معادل بلوک در فلات ایران و تومان در بخارا است. در تقسیمات کشوری فرهنگستان اول لفظ دهستان را به جای بلوک نشاند لذا رستاق های مازندران رتبه ی اداری دهستان را گرفتند.
نام قدیم نور، سولده بوده‌است. چارلز فرانسیس مکنزی که در سال ۱۸۵۹ میلادی از این محل عبور کرده چنین وصفی در خصوص آن ارائه می‌دهد. «دهکده سولده، هشتصد متر از دریا فاصله داشت… سولده دهکده بزرگی است و میرزا آقاخان نوری به‌خصوص به آن توجه داشت. این ده دویست خانه، بیست دکان و دو حمام دارد و یک پل آجری به سه دهنه روی رودخانه‌ای به همین نام ساخته‌اند.»
محدوده تاریخی کجور از شمال به دریای مازندران از غرب به رود چالوس از شرق به سولده (نور) و از جنوب به دره نور محدود می‌شود. منطقه کجور به همراه کلارستاق، لنگا، تنکابن، سختسر و هوسم بخشی از رویان کهن بود که بعدها رسمتدار نام گرفت. رویان کهن از نواحی غربی طبرستان محسوب می‌شده‌است.محال ثلاث نور منطقه ای در غرب مازندران متشکل از سه منطقهٔ نور، کجور و کلارستاق بوده که پس از انقراض سلسلهٔ پادوسبان در منطقهٔ رویان و رستمدار شکل گرفت که از آن به عنوان ولایت نور یا محال ثلاث نور یاد می‌شده‌است. در عصر صفوی منطقه کلارستاق و کجور از توابع نور به حساب می‌آمدند و این مسئله تا اواخر عصر صفوی پایدار ماند. در این دوره حکامی از منطقه یوش نور همچون عباسعلی بیک ویلک یوشی نوری بر محال ثلاث نور، کجور و کلارستاق حاکم بودند. در دوران سلطان حسین صفوی، کیا نعیم بیک میار از خاندان کلارستاق که از نوادگان ملک کیومرث رستمدار بود حکمران محال کجور، کلارستاق، کلاردشت و مضافات گردید. در عصر زندیه محمد خان دادوئی از خاندان سوادکوه حاکم مازندران و محال ثلاث نور، کجور و کلارستاق گشت. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر برابر با ۲۶٬۹۴۷ نفر جمعیت بوده‌است. مردم نور به زبان مازندرانی با گویش کجوری سخن می‌گویند.
شهرستان نور در سال‌های نه چندان دور با نام سولده بخشی از شهرستان آمل بوده‌است. این شهرستان پس از جدا شدن از آمل دارای سه بخش مرکزی، بلده و چمستان است. بخش مرکزی شهرستان نور شامل شهرهای نور (مرکز شهرستان)، رویان (علمده) و ایزدشهر (ایزده ) است و از روستاهای مهم آن عباسا،تاشکوه،لاویج و سلیاکتی است همچنین متعاقب تصویب طرح جامع نور توسط شورایعالی معماری وزارت راه و شهرسازی اکنون منطقه بزرگ و توریستی رستم رود قسمتی از شهرنور محسوب می‌شود. بخش چمستان به مرکزیت شهری به همین نام در فاصله ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی نور، در مجاورت شهرستان آمل قرار دارد. بخش بلده نیز به مرکزیت شهری قدیمی به همین نام در ۸۵ کیلومتری جنوب شهر نور قرار دارد و پل ارتباطی میان دو جاده مهم هراز و چالوس است.
پوشش گیاهی شهرستان نور، شامل دو قسمت جنگل و مرتع میباشد؛ که قسمت جنگلی آن، به خصوص در فصول بهار و پاییز بسیار زیبا و جذاب میباشد. اکنون شهرستان نور، دارای ۲۳۲ نقطه روستایی و پنج نقطه شهری، شامل شهرهای: نور، رویان، چمستان، بلده، ایزدشهر و شهرکهای مسکونی گوناگون میباشد. شهر نور، از دو جاده ارتباطی با نام های هراز و کندوان با استان تهران، ارتباط دارد. و نیز جاده دیگری در مرحله ساخت میباشد؛ که با عبور ازشرق شهر بلده، نور را به شمال تهران وصل میکند. گستردگی شهرستان نور، از سواحل دریا تا ارتفاعات البرز میانی، وجود تنوع آب و هوایی، رودخانه ها، آبشارهای طبیعی، همراه با آثار تاریخی و باستانی اعتبار خاصی به این شهر داده؛ که میتواند در زمینه برنامه ریزی سفر و سرمایه گذاری تاثیر زیادی داشته باشد
از لحاظ پوشش گیاهی، شهرستان نور به سه قسمت تقسیم میگردد؛ که شامل جلگه ای با جنگل و مزارع برنج، کوهستانی شمالی با پوشش جنگلی انبوه و کوههای مرکزی و جنوبی با پوشش گیاهی ضعیف میباشد. تقسیمات کشوری این شهرستان: دارای سه بخش مرکزی، بلده و چمستان است. بخش مرکزی، شامل شهرهای نور (مرکز شهرستان)، رویان(علمده) و ایزدشهر، است. بخش چمستان، به مرکزیت شهری به همین نام؛ که در فاصله ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی نور، در مجاورت شهرستان آمل، واقع است. (بخش بلده نیز به مرکزیت شهری قدیمی، به همین نام در ۸۵ کیلومتری جنوب شهر نور، واقع است و پل ارتباطی میان دو جاده مهم هراز و چالوس میباشد.)
وضعیت جغرافیایی شهرستان نور؛ شهرستان نور، با وسعت ۹۷۴/۲ کیلومتر مربع و با حدود ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، متشکل از دو قسمت کوهستانی و جلگه ای میباشد و بین موقعیت جغرافیایی ۲۶/۵۱ طول شرقی و ۴۷/۳۶ عرض شمالی واقع شده است. “بلند ترین کوه، قله آزاد کوه” با ارتفاع ۴۷۲۱ متر و مهمترین رودها، “رود نور و لاویج رود” است.
جاذبه های نور
روستای لاویج: روستای لاویج از دهستان‌های چمستان است. این روستا در دل جنگل‌های کوههای البرز قرار گرفته و یکی از مهمترین مقاصد گردشگری شهرستان نور میباشد. لاویج در میان کوههای سرسبز و چشم‌نواز محصور و جایگاهش در دل دره‌های این کوه‌ها است. این روستا جاذبه‌های گردشگری فراوانی دارد که در این میان چشمه‌های آب گرم لاویج از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند. در مسیر چمستان به نور مسیری فرعی و آسفالته وجود دارد که بسیار زیباست. با قرار گرفتن در این مسیر از پارک جنگلی کشپل عبور کرده و به لاویج می‌رسیم.
آب گرم لاویج: از دل دامنه‌های کوههای لاویج چشمه‌های آب گرم می‌جوشد. این چشمه‌ها املاح معدنی گوگردی دارند که برای بیماری‌های پوستی، مشکلات عصبی و درد مفاصل بسیار مفیدند. امکانات رفاهی مناسب در اطراف این آب گرم برای گردشگران فراهم است. آب گرم لاویج دو قسمت مجزای زنانه و مردانه دارد که هر کدام از استخرها حدو بیست نفر گنجایش دارند. دوش، استخر و وان مناسب نیز در این مجموعه وجود دارد. این آب گرم سالانه گردشگران زیادی را به سوی لاویج می‌کشاند. بسیاری از مسافران که به قصد استفاده از آب گرم به این منطقه می‌آیند، با اجاره سوئیت در لاویج و در مجاورت آب گرم اقامت می‌کنند تا رفت و آمد به آب گرم برایشان راحت‌تر باشد.
جنگل‌های لاویج : این جنگل‌های متراکم و زیبا یادگار ۴۰ میلیون سال قبل هستند و در دسته جنگل‌های هیرکانی قرار دارند. درختان سر به فلک کشیده و کهن راش بخش عمده‌ای از پوشش گیاهی جنگل‌های لاویج را تشکیل داده‌اند. ارتفاع جنگل در برخی از قسمت‌ها تا ۲۵۰۰ متر از سطح دریا نیز پیش می‌رود. از لاویج تا این جنگل‌ها مسیری حدود یک کیلومتر خاکی است. برای همین بسیاری از گردشگران به سوی این زیبایی خیره کننده نمی‌روند و به سیاحت در جنگل‌های حاشیه بسنده می‌کنند. شما اگر به لاویج رفتید، این جنگل‌های زیبا را از دست ندهید. بی‌نظیرترین تصاویر طبیعت لاویج در دل این جنگل‌ها پنهان است و بدون شک بهترین خاطره شما از لاویج، گذر از میان درختان کهن این جنگل‌ها خواهد بود.
فیل سنگی: فیل سنگی قطعه سنگی بزرگ است که بر اثر فرسایش طبیعی به وسیله باد و باران و گرما و سرما، به شکل فیل در آمده و در مرکز روستای لاویج قرار گرفته است. برای بازدید از این مجسمه طبیعی که حاصل هنرمندی خالق طبیعت است باید حدود ۱۰ دقیقه از آب گرم لاویج پیاده‌روی کنید.
آبشار آب پری یا پری‌او : در ۱۷ کیلومتری شهر رویان و نزدیکی شهر نور، منطقه‌ای خوش آب و هوا و توریستی قرار دارد به نام آب‌پری که آبشاری هم به همین نام دارد. این منطقه که در همسایگی یوش و کجور و میان راه رویان به گندرود قرار گرفته، مناظری بکر و دست نخورده دارد که ساعت‌ها چشمان مبهوت گردشگران را به خود خیره میکند و قدرت خالق زیبایی‌ها را به نمایش می‌گذارد. آبشار آب پری به جاده نزدیک است اما شباهت زیادی به آبشار ندارد! بر اثر رانش زمین در شیب تند کوه سنگ‌هایی تجمع کرده‌اند که آب کمی از شیارهای بین آنها جریان دارد. همین سنگ‌ها و آب کم موجب خلق تصویری زیبا و دلفریب شده است که گردشگران زیادی را برای تماشای خود به منطقه آب‌پری می‌کشاند. درختان در این منطقه بسیار به هم نزدیک هستند. در قسمت‌های کم ارتفاع درختان جنگلی قرار دارند و در مناطق مرتفع‌تر درختان کاج به چشم می‌خورند. پری‌او نام مازندرانی آبشار است که در فارسی همان معنی آب پری را دارد.
دریاچه الیمالات: دریاچه الیمالات یا همان سد الیمالات با نور حدود ۸ کیلومتر فاصله دارد. این دریاچه در جاده نور به چمستان واقع شده است. الیمالات در طبیعتی بکر و آرام، در آغوش جنگل پناه گرفته است. برای رسیدن به دریاچه باید از مسیر اصلی و آسفالته وارد مسیری فرعی و خاکی بشوید. خاکی و پنهان بودن مسیر رسیدن به دریاچه، خود گویای پنهان بودن آن در دل جنگل است. جذابیت الیمالات بیشتر به خاطر منظره رؤیایی و آرامش و سکوت فضای آن است. البته این آرامش و سکوت را می‌توانید بیشتر در روزهای غیر تعطیل و هنگام صبح تجربه کنید، چرا که با ورود گردشگران به منطقه تا حدودی سکوت بی‌نظیر دریاچه از بین خواهد رفت. بسیاری از افرادی که به نقاشی از طبیعت علاقه‌مند هستند، الیمالات را به عنوان سوژه خود انتخاب می‌کنند. همچنین عکاسی از طبیعت زیبای این دریاچه برای عکاسان طبیعت هیجان بسیاری زیادی دارد. در دل دریاچه ماهی‌های قزل‌الا و آمور زندگی می‌کنند و افرادی که اهل ماهیگیری هستند ساعت‌ها در آرامش و سکوت الیمالات قلاب خود را در آب زلال و شفاف دریاچه می‌چرخانند. البته صیادها گاهی هم با دیدن ماهی‌های قرمز و کوچک بر سر قلاب خود، غافلگیر می‌شوند. مردم این منطقه ماهی‌های سفره هفت سین خود را در الیمالات زیبا رها می‌کنند. برای دیدن الیمالات هر فصلی را انتخاب کنید خوب است! الیمالات در تمام فصول زیبایی‌های منحصربه‌فرد خودش را دارد.
روستای یوش و خانه نیما یوشیج: روستای یوش از توابع شهرستان نور است و قدمتش به ۱۷۰۰ سال می‌رسد. تاریخ‌شناسان این روستا را به دوره ساسانیان نسبت داده‌اند. خانه پدری نیما یوشیج که به دوران قاجار تعلق دارد در این روستا قرار گرفته است. این خانه از سال ۱۳۷۵ زیر نظر سازمان میراث فرهنگی مازندران عنوان موزه نیما یوشیج را به خود اختصاص داده است. معماری این بنا بسیار خاص است و با تمام خانه‌های شمال کشور فرق دارد.
آبشار سی‌سنگان: آبشار سی‌سنگان در تنگه نهر رودبار قرار دارد. در گذشته مسیر کجور به سی‌سنگان یک جاده مال‌رو بوده است که این منطقه هم‌اکنون جزء مناطق تاریخی محسوب می‌شود. اگر از کجور وارد جاده معدن زغال سنگ شوید، بعد از پشت سر گذاشتن معدن یک مسیر مال‌رو پیش روی شماست. این مسیر سراسر در کنار رودخانه است. با سپری کردن راه به آبشار سی‌سنگان و سپس پارک جنگلی سی‌سنگان خواهید رسید.
آبشار حرام‌او: آبشار حرام‌او در جاده چمستان به سمت لاویج قرار گرفته است. آب این آبشار فراوان، خنک و گوارا است. این آبشار زیبا جزء جاذبه‌های روستای لاویج محسوب می‌شود. نام اصلی این آبشار حرم‌او بوده است. آب آن از ارتفاعات سوردار و از بخش پایینی حرم یک امام‌زاده سرازیر می‌شود و «او» نیز به معنی آب است. به همین دلیل به آن حرم‌او می‌گفته‌اند که به مرور زمان تبدیل به حرام‌او شده است.
پارک جنگلی کشپل : پارک جنگلی کشپل در شهرستان نور و ابتدای جاده ورود به چمستان و در جاده لاویج قرار دارد. امکانات رفاهی اقامتی، رستوران، مکان بازی کودک، قهوه‌خانه و سرویس بهداشتی در این پارک فراهم شده است. چشمه‌های زیبا و دلفریبی در کشپل جوشان میباشد که موجب محبوبیت این پارک در بین گردشگران و حتی مردم محلی شده است. اگر به دنبال گذران اوقاتی خوش در ایام گرم تابستان هستید، پارک جنگلی کشپل یکی از بهترین گزینه‌های پیش روی شماست.
آبشار ونوش : از دیگر جاذبه‌های گردشگری نور روستای توریستی ونوش در ده کیلومتری شهرستان نور است که شمال آن به سواحل خزر و جنوبش به کوههای البرز وصل است. این روستای زیبا با ترکیب باغ‌های مرکبات رنگارنگ، درختان صنوبر و شالیزارها چهره‌ای افسون‌گر دارد. در جنوب روستای ونوش مجموعه‌ای بی‌نظیر از آبشارها وجود دارد که سه آبشار آن در بین گردشگران شهرت دارد. آبشار اول ۱۵ متر ارتفاع دارد و عمق حوضچه‌اش ۱ متر است. دومین آبشار ونوش که بزرگ‌ترین آبشار این منطقه است، حدود ۴۰ متر ارتفاع دارد. عمق حوضچه این آبشار ۴ متر میباشد. آبشار سوم نیز عمق و ارتفاعش مانند آبشار اول است.
قلعه پولاد بلده: این قلعه در بخش بلده شهرستان نور قرار دارد. قدمت آن به دوره سلجوقیان باز میگردد و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در کتاب‌های تاریخی از آن به عنوان قلعه نور نیز یاد کرده‌اند. قلعه پولاد بر بلندای کوهی بنا شده و از سه سوی شمال و جنوب و شرق به دره‌هایی عمیق راه دارد. گردشگران می‌توانند پیاده تا قسمت شاه‌نشین قلعه بروند. قلعه تا زمان صفویان قابل سکونت بوده و با بی‌توجهی شاهان صفوی به منطقه رستم داد یا همان نور امروزی، قلعه رو به ویرانی نهاد. با این اوصاف هنوز هم عظمت و شکوه قلعه پولاد مشهود است.
پارک جنگلی نور: همان‌طور که از اسمش پیداست، جایگاه این پارک جنگلی در شهر نور میباشد و از زیباترین جاذبه‌های گردشگری نور است. مساحت آن به ۳۶۰۰ هکتار می‌رسد و بزرگ‌ترین پارک جنگلی خاورمیانه است. در سال ۱۳۵۱ توسط حسین سعیدی آشتیانی، بنیان‌گذار پارک‌های جنگلی در ایران، احداث شد و به همین دلیل نام دیگر پارک جنگلی نور، پارک سعیدی آشتیانی میباشد. پارک به جاده ساحلی نور دسترسی دارد و به شهرهای نور، آمل و محمودآباد بسیار نزدیک است. از این رو علاوه بر مسافران و گردشگران، مردم محلی و مردم شهرهای مجاور نیز در آن گذارن اوقات می‌کنند.
آبشار ونوش: روستای زیبا و گردشگری ونوش، از شمال به سواحل زیبای خزر جنوب به سلسله جبال البرز و پوشیده از جنگل سرسبز، از غرب به رودخانه کل‌رود منتهی میگردد. شالیزارهای پرمحصول باغ‌های مرکبات و درختان صنوبر و... هر یک در آرایش هر چه زیبا و افسون‌کننده ونوش نقش داشته و محل عبور گردشگران جهت دسترسی به روستای نارنج بن، پاشکلا، خزر تیره، عالم کلا، منوچهر کلا، عزت کاسگر محله، تاشکو و سپس جاده کدیر و جنگل آب پری و یا به سمت ساحل و شهر رویان از جاده کمربندی است. مجموعه آبشارهای ونوش در جنوب روستا و در میان ارتفاعات جنگلی علوی کلا واقع‌شده‌اند. ونوش در فاصله ۱۰ کیلومتری غرب شهرستان نور و در کنار جاده فرعی منشعب از جاده ساحلی نور-نوشهر قابل دسترسی است. همچنین فرعی منشعب از جاده رویان به آبشار آب پری به ونوش منتهی میگردد. منطقه ونوش دارای آبشارهای کوچک و بزرگ متعددی است که از میان سه آبشار معروفیت بیشتری دارند. این سه آبشار عموما مورد استفاده فرودهای فنی گروه‌های کوهنوردی قرار می‌گیرند. آبشار اول ونوش دارای ارتفاعی در حدود ۱۵ متر و عمق حوضچه‌ای در حدود یک متر است. آبشار دوم و بزرگ‌ترین آبشار ونوش دارای ارتفاعی در حدود ۴۰ متر و عمق حوضچه ۴ متر و آبشار سوم ۱۵ متر و عمق حوضچه یک متر است. در صورتی که برای فرودهای فنی به منطقه سفر می‌کنید رعایت نکات فنی همچون آشنایی با فنون شنا، چک کردن رول کوب‌ها و طناب‌ها و سایر موارد ایمنی ضروری است.
...............................
آرشیو
