کُردکوی شهری در غرب استان گلستان و در شمال ایران است. این شهر مرکز شهرستان کردکوی است و در ۲۹ کیلومتری گرگان واقع است. جمعیت شهر کردکوی در سرشماری سال ۱۳۹۰ خورشیدی برابر با ۳۸٬۲۴۶ نفر بوده‌است. زبان مردم این شهرستان زبان طبری می‌باشد. مردم کردکوی به گویش کردکویی زبان مازندرانی صحبت می کنند. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این مکان ۳۹٬۸۸۱ نفر (۱۲٬۹۷۱ خانوار) بوده‌است. سوغاتی معروف کردکوی، حلوا گردویی و پشته زیک می‌باشد.
مردم شهر و شهرستان کردکوی از قومیت طبری هستند و به زبان زبان طبری سخن می‌گویند. لهجه مردم کردکوی و بندرگز یکی از لهجه‌های دوازده‌گانه زبان طبری می‌باشد که در شرق این منطقه زبانی قرار دارد. کِرد «kerd» در زبان طبری به معنای گله‌دار می‌باشد که در لهجه مردم شرق استان مازندران و غرب استان گلستان به صورت کارد گویش می‌شود. کاردها نباید با قوم کُرد که در مناطق غربی ایران زندگی می‌کنند اشتباه گرفته‌شوند. صادق کیا در کتاب واژه‌نامه تبری ضمن اشاره به معنای کرد می‌نویسد: اکنون فقط به چوپانان کرد گفته می‌شود. پژوهشگران کِردها، گالش‌ها «Galeš» و مختابادها را دسته ای از رعایای طبری‌تبار می‌دانند که دامدار بوده و در تابستان‌ها مجبور به ترک جلگه بوده‌اند. گالش «gâleš» امروزه در شمال به معنی فردی است که از رمه گاوان نگهداری میکند و با نگهبان گوسفندان که کِرد «kerd» یا «چوپان» نامیده می‌شود فرق دارد. مردم طبری به مناطقی که کِردها در آن ساکن بودند: کِردمله (کردمحله)، کِردخیل، کِردکتی و … می‌گفتند. کردکوی تا ۱۹ تیر ۱۳۱۹ به کردمحله (کاردمله) مشهور بوده که در این روز نام کردمحله به کردکوی تغییر داده‌شد؛ ولی همچنان نیز نام کاردمله در این منطقه رایج است. کردکوی در مجاورت تمیشه باستان قرار دارد که در افسانه‌های شاهنامه بنای آن را به فریدون پسر آبتین نسبت داده‌اند.
گالش‌های طبری یکی از بومیان کردکوی هستند. گالش‌های طبری نیز مانند کردها شاخه ای از اقوام طبری‌تبار هستند. گالش‌ها در مناطق کوهستانی استانهای مازندران و گلستان زندگی می‌کنند و به زبان مازندرانی سخن می‌گویند. گالش یا گاولش «Galeš»، در مازندرانی معنای گاوبان را می‌دهد. بعبارت ساده‌تر گالش یعنی کسی که دامداری میکند و گاو و گوسفند پرورش می‌دهد. کلمه گالش از ریشه سانسکریت گئورکش «Gao-rakš» گرفته شده‌است «Gao» به معنی گاو و «Rakš» به معنی پاییدن و نگهبانی کردن است. همچنین در زبان مازندرانی به چوپان گاو گالش «Galeš» و به چوپان گوسفند کرد «kerd» گفته می‌شود. در متون کهن طبری از کلمه گالش به معنای چوپان استفاده شده‌است.
بخشی از مردم کردکوی از منطقه جویبار می‌باشند که از اولین بومیان آن منطقه و اصیل‌ترین مردمان سرزمین مازندران بوده‌اند که با توجه به شرایط پیش آمده در دوره قاجار از جویبار به سمت منطقه کردکوی آمدند؛ و هویت نام خانوادگی آنها مازندرانی است. به گفته باستان شناسان سرزمین کنونی مازندران از قدیمی‌ترین سکونت گاه بشری در حاشیه دریای مازندران بوده که آریایی‌ها پس از استقرار در ایران، تبرستان را «ساتراپی آریایی نژاد» خواندند. مازندران و گیلان در آن زمان، «ساتراپی متحد» خوانده می‌شدند و به «فرشوادگر» یا «پتشخوارگر» نامیده شدند. در واقع بعد از مهاجرت آریایی‌ها به ایران، میان آماردها و آریایی‌ها، جنگی درگرفت که در پی این جنگ، قبیله‌های کوچک شکست خوردند و به نوشته برخی دیگر از مورخان «اقوام تپور»، از دیگر اقوام ساکن در مازندران بودند که بعد از پراکنده شدن آماردها در ایران، به مازندران آمدند و سرزمین تپورستان را شکل دادند و جزو طایفه‌های جنگجو به‌شمار می‌آمدند که همواره در سپاه ایرانیان به عنوان گارد سنطنتی حضور داشتند.
بخش دیگری از مردم کردکوی از اسرم می‌باشند که زادگاه و اصالت آنان به این منطقه بر می‌گردد؛ که با توجه به شرایط پیش آمده به منطقه کردکوی کوچ کرده‌اند و هویت نام خانوادگی مازندرانی را برای خود انتخاب نموده‌اند. سرزمین اسرم تاریخ و قدمت ۶۰۰۰ ساله دارد و در زمانی هم پایتخت قوم هیرکانیا، قبل از ساری بوده‌است. از اصالت و قدمت این منطقه می‌توان فهمید که اسرم و ساکنانی که در این منطقه زندگی کرده‌اند از چه تاریخ و پیشینه مازندران برخوردار بوده‌اند. اشپیگل شرق‌شناس و نئونازیست آورده‌است که نام ساری کنونی برگرفته از نام قوم سائورو بوده که پیش از هجوم اقوام آریایی در شهر باستانی اسرم زندگی می‌کردند.
هر دو گروه اخیر بیان شده در دوره سلسله قاجار به دلیل درگیری که در آن زمان میان نیاکان مازندرانی با اربابان و خان‌های منطقه جویبار و اسرم به وجود آمد منجر به مرگ دشمنان گردید و مجبور به کوچ اجباری به سایرنقاط تبرستان تا آستراباد شدند. همه این درگیری و نزاع بخاطر زمین‌های کشاورزی بوده و اربابان و خان‌های وقت، قصد تصرف آن زمین‌ها را داشتند و با توسل به زور، قدرت، نزاع و درگیری به غارت اموال و اراضی آنان پرداختند، آنها نیز در مقابل شان ایستادگی و شجاعت نشان داده و در نهایت منجر به درگیری خونین شد و یکی از اربابان و خان آنها بر اثر درگیری و جراحت فراوان درگذشت. تاریخ شفاهی بزرگان طایفه مازندرانی که از خاطرات گذشتگان خود روایت می‌کنند سند این واقعه است که اقوام مازندرانی، میربند خود را به زمین انداختند و به دلیل درگیری خونین، به مناطق دیگر کوچ نمودند. حادثه فوق یکی از مهمترین دلایل کوچ اجباری نیاکان اهالی کردکوی است.
نام‌های خانوادگی مازندرانی برگرفته از نام سرزمین مازندران و گرگان است و هرفردی که از مازندران به سایر مناطق کوچ و اقامت نموده‌است به دلیل اینکه در گذشته شناسنامه به شکل امروزی نبوده، افراد براساس زادگاه شان معرفی می‌شدند و لقب می‌دادند. این دسته از مازندرانی‌ها به دلیل اینکه از منطقه مازندران به سایر نقاط و قریه و شهرها کوچ نمودند خود را بنام زادگاهشان ثبت نمودند. از لحاظ اصالت و ریشه و تبار مردم مازندران و مازندرانی‌ها، از اقوام قوم تپور هستند که قبل از ورود آریایی‌ها به سرزمین تبرستان در آن مناطق شمال ایران حکمرانی می‌کردند و جزء طوایف بومی و جنگجو و قدرتمند بشمار می‌رفتند. آماردها، تپورها از اقوام بومی کهن این سرزمین بودند.
ناهمواریها: جنوب این شهرستان را ارتفاعات البرز شرقی تشکیل می‌دهد، که مهمترین کوههای آن درازنو و زمه کوه، چلستان، جهان‌نما، پلاش و حداکثر ارتفاع آن از سطح دریا به ۳۵۰۰ متر می‌رسد. بخش شمالی شهرستان از زمین‌های جلگه‌ای هموار با شیب ملایم تشکیل و به زمین‌های بندرترکمن، رودخانه قره سو و خلیج گرگان منتهی می‌گردد.
آب وهوا: به توجه به موقعیت جغرافیایی، ارتفاع و امتداد کوه‌ها و نزدیکی به دریای خزر، این شهرستان در قسمت جلگه‌ای دارای آب و هوای معتدل مرطوب و در قسمت کوهستانی، دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است.
پوشش گیاهی این شهرستان با توجه به ارتفاع زمین متنوع است. کوهپایه‌ها، زمین‌های زراعتی توأم با چمن زارها گسترش دارند. تا ارتفاع ۲۴۰۰ متری را جنگل‌های انبوه پوشانده‌است. در ارتفاعات پایین درختان ممرز، انجیلی، توسکا، آزاد، لرگ و در ارتفاعات متوسط راش، ملچ، نمدار، افرا و در ارتفاعات بالاتر در ختان ارس، بلوط و سرو کوهی می‌رویند. در جنوب کردکوی جنگل تا خط الراس کوههای درازنو گسترش داشته و یکی از انبوه‌ترین مناطق جنگل‌های خزری به‌شمار می‌رود.
حوزه آبریز: در شهرستان کردکوی با توجه به شرایط آب و هوایی، بیشترین بارش در فصول پاییز و زمستان صورت می‌گیرد. بارش سالانه در کردکوی تا حدود ۵۷۰٫۵ میلیمتر می‌رسد. شیب تند زمین، رودهای مناسبی را به وجود آورده‌است. در ضلع شمالی البرز رودخانه‌های زواردشت، غازمحله کردکوی، ششدانگ بالاجاده، غرب بالاجاده و میاندره، را می‌توان نام برد که به رودخانه قره سو وارد و از شمال کردکوی به خلیج گرگان می‌ریزد.
کشاورزی از ارکان اصلی اقتصاد این شهرستان به‌شمار می‌رود. از محصولات مهم کشاورزی پنبه، گندم، برنج و سویا است. شهرستان کردکوی دارای مراتع غنی و جنگلی و چمنزارهای ییلاقی است. به سبب حاصلخیزی منطقه و توسعه کشاورزی بیشتر صنایع این شهرستان در رابطه با محصولات کشاورزی تأسیس شده‌است. از مهمترین آنها کارخانه پنبه پاک کنی، صابون سازی، روغن کشی، شالیکوبی، چوب بری، و خوراک ماکیان و نئوپان را می‌توان نام برد. از صنایع دستی این شهرستان حصیربافی، نمدزنی، بافتن چادرشب محلی و جوراب پشمی است. . پوشش گياهی اين شهرستان با توجه به ارتفاع زمين متنوع است. كوهپايه‌ها، زمين‌های زراعتی توام با چمن‌زارها در کردکوی گسترده شده‌اند. در ارتفاعات پايين کردکوی درختان ممرز، انجيلی، توسكا، آزاد، لرگ، در ارتفاعات متوسط آن درختان راش، ملچ، نمدار، افرا و در ارتفاعات بالاتر آن درختان ارس، بلوط و سرو كوهی می‌رويند.
شهرستان کردکوی در 54 درجه و 6 دقیقه طول شرقی و 36 دقیقه و 47 دقیقه عرض شمالی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است ، جنوب این شهرستان را ارتفاعات البرز شرقی تشکیل می دهد، که مهمترین کوههای آن درازنو و زمه کوه، چلستان، جهان نما، پلاش می باشد و ارتفاع این شهرستان از سطح دریا 50 متر می باشد. شهرستان کردکوی با توجه به شرایط آب و هوایی، بیشترین بارش در فصول پاییز و زمستان صورت می گیرد. بارش سالانه در کردکوی تا حدود 570.5 میلیمتر می رسد. شیب تند زمین، رودهای مناسبی را بوجود آورده است. در ضلع شمالی البرز رودخانه های زواردشت ، غاز محله کردکوی، شش دانگ بالاجاده، غرب بالاجاده و میاندره، را می توان نام برد که به رودخانه قره سو وارد و از شمال کردکوی به خلیج گرگان می ریزد.
کردکوی در مجاورت تمیشه قرار گرفته که در اساطیر شاهنامه بنای آن را به فریدون نسبت داده‌اند. آنچه از شهر کردکوی در منابع تاریخی دیده می‌شود، مربوط به دوره افشاریه است. نادرشاه هنگام گذشتن از اورامانات، طوایف کرد منطقه را که تیراندازانی ماهر بودند برای تجهیز سپاه و مقابله با ترکمن‌ها که مدام به مازندران و استرآباد حمله می‌کردند به کردکوی فرستاد. منطقه کردکوی منطقه‌ای مهاجرپذیر بوده است و از جاهای مختلف ایران به آنجا کوچ کرده‌اند. اما در حال حاضر، زبان مردم این منطقه مازندرانی است. این مردمان که از اصیل‌ترین طوایف مازندران بوده‌اند در دوره قاجار به کردکوی آمده‌اند. در زمان قاجاریه، برخی از طوایف کرد عراق هم که برای مقابله با افغان‌ها توسط نادر به کاشان و اصفهان کوچ داده شدند به کردمحله مهاجرت کردند.
جاذبه های کردکوی
آبشار شادان: نزدیکیترین جایی که در کردکوی می شود رفت آبشار شادان یا هفت طبقه است و برای این به هفت طبقه شهره است که سنگ هایش در هفت طبقه دچار شکستگی اند. شادان آبشاری ۴۰ متری است که تا همین چند سال پیش کمتر کسی آن را می شناخت تا اینکه توسط گروهی از طبیعت گردان کشف شد. برای رفتن به آبشار معمولا از مسیر داو (دو آب) که محل تلاقی دو رودخانه است حرکت می کنند. مسیر سمت راست به یال درازنو منتهی می شود و مسیر سمت چپ به آبشار هفت طبقه. بعد از ۲ ساعت پیاده روی در شیبی ملایم به پای آبشار می رسید. در اینجا ۲ آبشار وجود دارد که آبشار جنوبی کوچکتر و خروشانتر است. برای رسیدن به آبشار حدود ۱ ساعت پیاده روی لازم است.
آبشار دو آب: راه رسیدن به آبشار شادان سخت است و همه نمی توانند به آن بروند مگر اینکه خیلی حرفه ای باشند. اما انتخاب دیگری برای همه هست: آبشار دو آب. این آبشار در ۵ کیلومتری جنوب این شهرستان قرار گرفته. چرا اسمش دو آب است؟ چون در این منطقه دو رودخانه جریان دارد که از ارتفاعات البرز سرچشمه می گیرند و در منطقه ” د او” به هم می رسند و آبشار دو آب را به وجود میآورند.
پارک جنگلی امام رضا کردکوی: در ۴ کیلومتری جنوب شهرستان و در مسیر جاده کردکوی به درازنو پارک جنگلی کردکوی واقع شده. از آنجایی که این پارک در کنار جاده تهران-مشهد است و مسیر بندر ترکمن هم از آن می گذرد، یکی از جاذبه های محبوب این شهرستان است. ضمن اینکه رودخانه دائمی پلنگ پا هم در آن جاری است.
گنبد رادکان: میل راکان مهمترین و اصلی ترین جاذبه گردشگری کردکوی است به طوری که یک جورهایی نماد این شهرستان هم محسوب می شود. گنبد رادکان در ۴۲ کیلومتری جنوب کردکوی و ۵۴ کیلومتری جنوب غربی گرگان واقع است. این گنبد که از دوردست ها هم می توان آن را دید اصلا برای راهنمایی مسافران ساخته شده. گنبدی که مقبره ابوجعفر محمدبن وندربن باوندی یکی از اسپهبدان آل باوند طبرستان است و در زیرش کتیبه ایست که تاریخ ساختش به ۴۰۷ قمری می رسد.
روستای ییلاقی درازنو: در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان، روستای ییلاقی درازنو قرار گرفته که به دلیل درخت های پهن برگ و سوزنی برگ، هوای معتدل و مه ای که بیشتر اوقات ارتفاعاتش را پوشانده، در سال های گذشته طبیعتگردان زیادی را به خود دیده. هزار منزل که مدفن دو تا از امامزاده هاست، دو غار گنج خانه و انبار حسن خان و چشمه رزو که می گویند آبش خاصیت درمانی برای درد مفاصل و کلیه دارد، از جاهای دیدنی ییلاق درازنوست.
دهکده جهان نما: جهان نما یکی از دیدنی ترین جاهای ایران است. وجود خانه های ییلاقی با سقف های شیروانی رنگارنگ که در دل دشتی وسیع با هوایی که آدم را سرحال می آورد و مه ای که بیشتر وقت ها این ناحیه را پوشانده تصاویر دیدنی و ماندگار جهان نماست که حالا حالاها از یاد نمی رود. یکی از جاذبه های اینجا، کلبه مش صفر است که بعد از پیاده روی طولانی در دل جنگل می تواند حسابی خستگی ات را از تن بیرون کند. خوردن نیمرو و املت قارچ یا چایی دبش وسط جنگل حال آدم را سر جا می آورد. جهان نما خرس قهوه ای، روباه، شوکا، خوک وحشی و گربه جنگلی دارد و پرنده هایی مثل عقاب، شاهین، فاخته، بلدرچین و قراقاول، دره های پرگل و آبشارهای پرآب.
جاده شاه عباسی: جاده سنگفرش معروف به جاده شاه عباسی که استانهای گیلان و مازندران را به مرکز شاهی یعنی اصفهان متصل می کرد.در اثر گذشت زمان بخش اعظم این جاده از بین رفته است در استان گلستان در جنوب شهرستان کردکوی بقایای جاده شاه عباسی حدفاصل روستاهای سرکلاته ,سالیکنده , کردمحله, بالاجاده دیده می شود. جاده را با قلوه سنگ ,گل, آهک بازسازی کرده اند, و در بین راه چند دهنه پل با مصالح سنگ و آجر (سیکاپل, بز پل) جهت تردد کاروانیان بر روی رودخانه های دائمی و فصلی نیز احداث نموده اند سطح جاده را نسبت به اراضی حاشیه مقداری بالا آورده اند و دو طرف آن را کنده اند تا آب بر جاده نیفتد. گذر جاده سه متر بوده است.
امامزاده روشن آباد: امامزاده روشن آباد در کنار جاده قدیم گرگان- کردکوی واقع شده است. در تاریخ طبری نام این امامزاده «روشنوا» آمده و به نوشته شماری، این مقبره متعلق به عبدالله نامی است که نسبش به امام هفتم می رسد. بنای امامزاده یادگار معماری قرن ۹ هجری قمری و در میان باغی واقع شده است. مردم روستای اطراف از آن به عنوان قبرستان عمومی استفاده می کنند. بنای امامزاده به صورت برجی بلند و چندوجهی شامل رواق و حَرَم چهارگوش و گنبد ساقه دار مدوّر است که پایین تر از گنبد مدوّر بام سفال پوش امامزاده است. در داخل صحن صندوق چوبی نفیسی به ارتفاع یک متر و طول ۳ متر و عرض ۱/۵ متر دیده می شود که در ضلع های کناری آن منبت کاری زیبایی به کار برده شده است. در این بنا مقبره دو تن به نام های ابراهیم و محمد که برادران امام هشتم بودند نیز وجود دارد.
امام زاده ابراهیم روستای النگ: النگ از روستاهای مهم شهرستان کردکوی واقع در استان گلستان شمرده شده وآقای دکتر محمدحسین پاپلی در فرهنگ آبادیها صفحه ی ۶۶ گفته ، النگ از آبادیهای گرانقدر گرگان بشمار می آید. و از مزایای برجسته ی روستای النگ ، داشتن بقعه ی مبارک امامزاده ابراهیم (ع) است و در دفتر بقاع متبرکه کل کشور سازمان اوقاف و امور خیریه صفحه ۲۵۶ نگاشته ، امامزاده ابراهیم (ع) در روستای النگ کردکوی شهرستان گرگان دفن شده و نسب شریف آن بزرگوار به حضرت موسی ابن جعفر (ع) می رسد با واسطه و کد آن ۳۰۲۴۶۲۹۳ می باشد و در فهرست بیلان عملکرد بقاع متبرکه سازمان اوقاف و امور خیریه خراسان صفحه ۱۱۶ می نگارد ، امامزاده ابراهیم (ع) در روستای النگ کردکوی شهرستان گرگان مدفون است و در سال ۱۳۷۰ خورشیدی در میان ضریح مطهر آن حضرت ۱۲۸۵۵۴۰۸ ریال بوده و آقای دکتر محمد مهدی بحرالعلوم در کتاب ۴۳۳۶ بقعه از بقاع متبرکه کل کشور ایران صفحه ۱۳۱ متذکر است امامزاده ابراهیم (ع) در بخش کردکوی مازندران در روستای النگ مدفون است و نسب شریفش به حضرت موسی ابن جعفر(ع) می رسد.
روستای قلندرآیش: روستای قلندرآیش از توابع کردکوی ، بخش مرکزی ، دهستان سدن رستاق غربی می باشد. این روستا در فاصله ای حدودا ۱۳ کیلومتری جنوب شرقی کردکوی در مجاورت روستای بالاجاده و بر دامنه کوه واقع شده است. روستای قلندرآیش در قسمت جنوب شرقی روستای بالاجاده واقع شده حد فاصل این دو روستا رودی است که از بین آنها عبور میکند. روستای مورد مطالعه دارای بافتی قدیمی و اکثر واحد های مسکونی آن با مصالح سنتی و قدیمی ساخته شده است و مسیر های داخل بافت این روستا دارای شیب بوده و از کیفیت خوبی برخوردار نمی باشد. با توجه به محل قرارگیری و نزدیکی به روستای بالاجاده(این روستا با ۹۰۷ خانوار و ۳۸۸۸ نفر جمعیت یکی از بزرگترین روستاهای منطقه می باشد) قلندرآیش روستایی است که کاملا شکل قدیمی اش حفظ شده است و یکی از زیباترین و منحصر به فرد ترین روستاهای ایران است و مردم بسیار خونگرم و مهمان نوازی دارد و همانطور که از نامش پیداست مردمان بسیار قوی و با پشتکاری دارد که از نسل مغول ها می باشند.
......................
آرشیو
