نَجَف‌آباد چهارمین شهر پرجمعیت استان اصفهان و مرکز شهرستان نجف آباد است. این شهر برای شکوفه‌های بادام، قالی دست باف و عسل و انار شهره است و شیرینی محلی معروف آن اِگِردَک می‌باشد، و به نام شهر علم و ایثار شناخته شده‌است.
این شهر در زمان شاه عباس صفوی در ۲۵ کیلومتری غرب شهر اصفهان بنا شده‌است. در دوره حکومت شاه عباس صفوی در حدود سال ۱۰۲۲ ه.ق مقداری هدایا و نذورات و جواهرات و پول نقد که بار چندین شتر بود از طرف شاه عباس برای حرم علی بن ابی‌طالب به نجف فرستاده شد. (که بالغ بر سیصد من موم زرد، کافور، مقداری فتیله عنبری و مروارید دریایی بود) قافله شتران در این سرزمین بازایستادند و تلاش شتربانان برای حرکت دادن شتران به جایی نرسید. خبر به شیخ بهایی رسید. شیخ در ردی فرمود"دیشب در عالم رؤیا شاه نجف را زیارت کردم. فرمود شتران را برهانید و بارشان را به صرف آباد کردن این محل مصرف کنید که اصلح همین است. " این سخن شیخ مورد تأیید پادشاه قرار گرفت. شرح حال این داستان را نویسنده توانا ابوالقاسم پاینده در کتاب قدمگاه خود به زیبایی بیان می‌دارند: "بیرون شهر معجزه رخ داده بود، چند شتر که با بارهای سنگین از سکه‌های نقره شاه عباس، به راه نجف می‌رفت، پنج فرسنگی پایتخت (اصفهان) در یک دره وسیع ریگی و میان دو رشته کوه، خفتند و دیگر برنخاستند. تلاش شتربانان بی‌اثر بود. یک روز و دوروز گذشت. شتران هنوز خفته بودند. کاروانسالار درمانده شد و به پایتخت خبر داد. همان شب شیخ بهایی مشاور و محرم شاه امام خفته در نجف را به خواب دید که فرمود شتران را رها کنید و اموال را همان جا صرف کنید که صلاح کار همین است؛ و بنایی به نام من بسازید که چنین خواسته‌ام. اراده امام انجام شد. آب آنجا نبود. از راه دور آوردند. درآن ریگزار بنا و صحن و ضریح و گنبدی ساختند با دو باغ در دو سو"
به عقیده عده‌ای اسم اصلی نجفآباد «ده نان» یا «دهان» بوده‌است که مقصود از نان «نون» می‌باشد؛ و ابوالقاسم پاینده دیار نون را بر این شهر برگزیده‌است.
عوامل متعددی در هسته اولیه سکونت در این محل نقش داشتند:
سیاسی: شاه عباس صفوی در سال ۹۹۶ه.ق با مساعدت رؤسای ایل اوستاجلو و ایل شاملو روی کار آمد. شورش‌هایی که از قبل از روی کار آمدن شاه عباس شروع شده بود هنوز ادامه داشت. شاه عباس از همان آغاز برآن شد تا با سرکوب شورش‌های به بپاخاسته قدرت خویش را تثبیت کند. وی در سال ۱۰۰۷ه.ق اصفهان را به پایتختی انتخاب کرد و سعی کرد با تحت فشار قراردادن نیروهای شورشی و متلاشی ساختن هسته‌های طغیانی آنها را نابود کند یا تبعید نماید. وی در این راستا در سال۱۰۱۴ه.ق حدود هفتاد هزار ارمنی و آذربایجانی را به مرکز ایران تبعید نمود. همچنین بسیاری را از گرجستان بیرون راند و در حوالی اصفهان و مازندران اسکان داد. گرج‌ها نیز همانند ارمنی‌ها در زمان شاه عباس اول از قفقاز به استان اصفهان کوچانده شدند. آنان ابتدا در شهر تازه بنا شدهٔ نجف آباد سکنا گزیدند ولی بعدها به دلیل ناسازگاری با آب و هوای نجف آباد و دلایل دیگر به فریدن و فریدونشهر رفتند. اسکان مخالفان در اطراف پایتخت امکان کنترل بیشتر را به قدرت مرکزی می‌داد. بسیاری از مخالفان شهرهای دیگر هم به این شهر تبعید شدند. در سال ۱۰۰۶ هجری قمری شاه عباس صفوی پایتخت صفویه را از قزوین به اصفهان منتقل کرد. دوری از مرزها، کاهش دادن قدرت قزلباشان، بهبود تجارت و ترس شاه عباس از پیشگویی منجمانی که ماندنش را در قزوین برای جانش خطرناک دانسته بودند از دیگر دلایل ذکر شده برای این انتقال است. گزیدن اصفهان به عنوان پایتخت توسط شاه عباس، نتایج مثبتی برای این شهر به بار آورد، مسجدها، آب‌انبارها و کاروانسراهای بسیاری در شهر ساخته شد، به ابتکار شیخ بهایی شبکه‌های کامل ارتباطی و آبیاری پدید آمد و با بنیان نهادن شهر بازرگانی نجف آباد در چند کیلومتری غرب اصفهان برای تهیه آذوقه شهر، زیربنای زراعی استواری برای پایتخت جدید پدید آمد.
جغرافیایی: نزدیکی نجفآباد با اصفهان و قرار داشتن بر سر مسیر خوزستان و عراق
نظامی: شاه عباس این مکان را قورخانه (مرکز اسلحه) و محل سکونت کارگران اسلحه‌سازی قرار داد. به همین جهت احتمال دارد صنعت چاقو سازی و زودپزسازی و همچنین کارد و چنگال‌سازی در نجفآباد از بقایای همان دوران باشد.
در خصوص ساکنان نخستین شهر گفته شده‌است که پیش از بنای آن عده از زرتشتیان در کوه‌های شمالی شهر ساکن بودند؛ و این محل پس از آنکه دولت اسلامی برقرار شد برای مدتی پایگاه گبران گردید. نجفآباد قطعه زمینی گسترده با دو رشته کوه موازی در شمال و یک رشته از کوهپایه‌های زاگرس در جنوب، دشت گسترده‌ای را تشکیل می‌داده که عده‌ای از زرتشتیان چادرنشین از فلات مرکزی ایران (یزد) در آغاز در تابستان با کوچ خود به این مکان حیواناتشان را در کوهپایه‌های شمالی می‌چراندند و تا پاییز در این‌جا می‌ماندند؛ ولی پس از مدتی رنج رفت‌وآمد همه ساله آنها را وادار به اسکان در این دشت کرد. اینان در کوهپایه‌های شمالی ساکن شدند و از چشمه‌سارهای آن برای استفاده خود و حیواناتشان بهره می‌بردند. چون تابستان‌ها دچار کم‌آبی شدند به فکر حفر قنات و تأمین آب دائمی برای خود افتادند.
نجف آباد در دشتی با آب و هوای معتدل و نسبتاً خشک قرار گرفته است. میانگین بارش سالیانه در آن ۱۲۰ میلیمتر بوده که بیشتر در فصل‌های سرد انجام می‌گیرد. از جوی دارای حداکثر مطلق درجه حرارت ۳۸ درجه و حداقل مطلق ۵/۹ درجه و متوسط درجه حرارت در سال برابر ۸/۱۵ درجه می‌باشد. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۶۰۰ متر است. این شهرستان دارای منابع آب سطحی و منابع آب زیر زمینی است عمده‌ترین منابع آب سطحی شهرستان رودخانه چشمه مرغاب، رودخانه زنده رود و دریاچه سد زاینده رود بوده و مهمترین منابع آب زیر زمینی آن نیز چاه‌ها، قناتها و چشمه‌ها می‌باشند.
نجفآباد را شهر کبوتران و کبوترخانه‌ها می‌گفتند. هر مسافری که قصد سفر به این شهر را داشت از پرواز کبوتران بی‌شماری که در بالای آن پرسه می‌زدند، می‌فهمید که به نجفآباد نزدیک شده‌است. اما امروز کبوتران لانه‌های خود را در این شهر تاریخی از دست داده‌اند و به لانه‌های باقی‌مانده که برخی از آنها در حال تخریبند برنمی‌گردند. کبوترخانه‌های نجفآباد بخشی از هویت فراموش شده این شهرند. این هویت ریشه در صنعت کشاورزی این شهر داشته. نجف آباد به دلیل اینکه یکی از باغ شهرهای بزرگ ایران بوده جهت تولید محصولات کشاورزی نیاز به کود داشته که توسط همین کبوتر خانه‌ها تولید می‌شده‌است. به‌صورتی که هر برج به‌طور متوسط سالانه ۶ الی ۷ تن کود (ذل کبوتر) تولید می‌نموده. شهرهای تهران، کاشان، همدان، شیراز، خوزستان، اصفهان، مشهد، قم و تبریز از عمده شهرهای پرورش کبوتر در ایران هستند. فرد ریچاردز، جهانگرد و پژوهشگر انگلیسی دربارهٔ کبوترخانه‌های استان اصفهان چنین می‌گوید: «یکی از برجسته‌ترین و شگفت‌انگیزترین چیزها، در حول و حوش اصفهان برج‌های گرد و بلندی است که قسمت فوقانی آنها دارای طرح‌های زیبا و دل‌انگیزی است. اینها شبیه برج‌های گرد قصرهای قرون وسطی انگلستان هستند؛ با این تفاوت که در بالای آنها اغلب دو یا سه برج یا مناره مشابه دیده می‌شود که به ترتیب هریک از دیگری کوچکتر می‌شود و اندازه مرتفع‌ترین آنها به شصت یا هفتاد پا می‌رسد. مادام دیولافوا که به همراهی شوهرش مارسل در زمان سلطنت ناصرالدین شاه از نواحی مختلف ایران دیدن کرده‌است دربارهٔ علت ایجاد کبوترخانه می‌نویسد: «طریقه دیگری هم برای فراهم کردن کود هست. مالکین در اطراف شهر اصفهان در دهکده‌ها برج‌های بزرگ و متعددی برای کبوتران صحرایی ساخته‌اند. کبوتر به‌قدری در اصفهان و شهرهای اطراف آن زیاد است که شخص تازه‌وارد تصور می‌کند که تمام اهالی از گوشت کبوتر تغذیه می‌کنند، ولی اینطور نیست. این حیوان دعوت شده‌است که اجتماعی تشکیل دهد و بیشتر در برج بماند و فضولاتی در آن بریزد و فضله کبوتر چون با خاک خرابه‌ها مخلوط شود برای پرورش خربزه و هندوانه معروف اصفهان مناسب است.»
ارگ شیخ بهایی در شهرستان نجفآباد واقع است. این ارگ از ۷ برج کبوتر خانه تشکیل شده‌است. این برج‌ها جز آثار نادر کشور می‌باشد و همانند این برج‌ها را تنها در شهر تبریز می‌توان دید و این به علت تعداد برج‌های آن می‌باشد، و طرح‌هایی برای احیاء این برج‌ها در دست اجرا می‌باشد. اولین طرح گردشگری نجفآباد معروف به هفت برج و به نام طرح گردشگری ارگ شیخ بهایی به همت شهرداری نجفآباد بازسازی شده‌است.
نجف آباد در دشتی با آب و هوای معتدل و نسبتاً خشک قرار گرفته‌است. میانگین بارش سالیانه در آن ۱۲۰ میلیمتر بوده که بیشتر در فصل‌های سرد انجام می‌گیرد. از جوی دارای حداکثر مطلق درجه حرارت ۳۸ درجه و حداقل مطلق ۵/۹ درجه و متوسط درجه حرارت در سال برابر ۸/۱۵ درجه می‌باشد. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۶۰۰ متر است.
شهرستان نجف آباد دارای دو بخش مرکزی و مهردشت و ۶ شهر به نامهای: نجف آباد – کهریزسنگ – گلدشت – جوزدان – دهق و علویجه و ۱۴ روستا به نامهای: حسین‌آباد – هسنیجه – اشن – خونداب – علی‌آباد – گلدره – خیرآباد – دماب – رحمت آباد – جلال‌آباد – فیلور – حاجی‌آباد – نهضت آباد و همت‌آباد و ۵ شهرک اقماری به نامهای: آزادگان - ویلاشهر – فیروزآباد – محله های امیرآباد و یزدانشهر که تابع شهر نجف آباد می‌باشد. بخش مرکزی شامل شهرهای نجف آباد – کهریزسنگ گلدشت و جوزدان و بخش مهردشت شامل شهرهای دهق و علویجه است.
صنعت دامپروری از دیر باز در این شهرستان مورد توجه اهالی و ساکنان قرار داشته‌است. یکی از این موارد پرورش و تولید شتر مرغ می‌باشد. نجف آباد به دلیل موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی یکی از بهترین مناطق در کشور جهت پروش این گونه از طیور می‌باشد که البته در سالهای اخیر رونق خوبی داشته‌است.
جاذبه های نجف آباد
باغ گل‌ها: باغ گل‌ها با وسعت ۴۰۰۰ متریکی از جاذبه‌های گردشگری نجفآباد است، این باغ در سال ۱۳۹۵ تأسیس‌شده است و شهرداری نجفآباد این باغ را با کاربرد پژوهشی، آموزشی و نمایشگاهی ساخته است؛ گل‌های فصلی و دائمی و درختچه‌های زینتی ازجمله گیاهان پرورش‌یافته در این باغ هستند و کودکان نیز می‌توانند در این باغ تمام مراحل کاشتن گیاهان را آموزش ببینند و سپس گیاه بانام خود کودک در معرض بازدید عموم قرار خواهد گرفت. این مجموعه در بلوار طالقانی این شهر واقع شده است.
خانه تاریخی نوریان(مکتب خانه علوم خواجه‌نصیرالدین طوسی): اولین مکتب‌خانه علوم نجفآباد در فضایی به مساحت ۱۱۶۳ مترمربع گسترش‌یافته که شامل بخش اصلی دارای شاه‌نشین و بخش خلوت کناری در شرق آن است، ورودی اصلی خانه از طریق هشتی بزرگی مفروش شده با سنگ‌های قلوه‌ای به مساحت ۱۶ مترمربع در ضلع جنوبی خانه قرار دارد که با پیچشی شرقی و متناسب با معماری بومی ایران، دسترسی به حیاط اصلی بخش مرکزی خانه را ممکن می‌سازد، خانه نوریان از خانه‌های تاریخی متعلق به اواخر قاجار و اوایل پهلوی اول که در بافت تاریخی نصیر(خیابان خواجه نصیرالدین طوسی) واقع‌شده است.
برج دوقلوی صفا : برج دوقلوی صفا در نجف آباد یک کبوتر خانه دوقلو است. این برج نادر و منحصر به فرد به شمار می آید از این جهت که پرواز کبوتر های در اطراف این برج بسیار است و مردم از پرواز این کبوتر ها متوجه نجف آباد می شدند. شیخ بهایی نازنین قصد داشت نجف آباد یک باغ شهر دائمی باشد، برای اینکه این باغ شهر ادامه داشته باشد این دو کبوتر خانه را ساخت تا دردسر جمع آوری کود نداشته باشد و از طرف دیگر راهنمایی برای مسافران باشد. در زمان های دور این کبوتر خانه توجه هر فردی را به خود جلب می کرده است تا حدی که شایع شده بود مردم نجف آباد گوشت کبوتر می خورند در حالی که شیخ بهایی نازنین هدفی برای پایداری نجف آباد در نظر داشته است. این کبوتر خانه این روزها مورد استفاده نیست و تنها می توانیم از نبوغ وجود چنین ساختمانی لذت ببریم.
ارگ شیخ بهایی: برج های جوی خارون یا ارگ شیخ بهایی در لیست جاهای دیدنی نجف آباد رتبه بالایی دارد. این ارگ از هفت برج کبوتر محور تشکیل شده است و دیواری تقریبا با ارفاع پانزده متر این هفت برج را به یکدیگر وصل می کند. این کبوتر خانه ها بخشی از هویت تاریخی شهر نجف آباد هستند.حصار این باغ به سه هزار متر مربع می رسد. مجموعه ارگ شیخ بهایی این روزها پذیرای افرادی است که به قصد گردش به این مکان می آیند. مکان این بخش بسیار جذاب و زیبا است و می توانید سه چهار ساعتی با خانواده در آن خوش بگذارنید، پرندگانی که می پرند غذایی که آماده می شود و دیواری که از شما مراقبت می کند ارگ را به پاتوق نجف آبادی ها تبدیل کرده است.
کارونسراهای جلوگیر و هسنیجه: کارونسراهای جلوگیر و هسنیجه دو کاروانسرای برجای مانده از عصر صفوی است که نقش مهمی به عنوان استراحتگاه داشته اند، این دو کاروانسرا همچنین از لحاظ معماری جالب هستند دیدن آنها آنقدر پیشنهاد نمی شود چرا که این روزها شبه مخروبه هستند.
عصارخانه: در مرکز نجف آباد با عصارخانه آقا رو به رو می شوید، یکی از فضاهایی که خود را در لیست جاهای دیدنی نجف آباد جا داده است. این عصار خانه، دو پاچال و دو تیر بزرگ دارد و یک سنگ آسیاب بزرگ در آن دیده می شود، اگر تا به حال عصارخانه ندیده اید، عصار خانه آقا مکان مناسبی برای دیدن یک عصارخانه حرفه ای است.
پارک ملی قمیشلو: پارک ملی قمیشلو یکی دیگر از جاهای دیدنی نجف آباد است که حدودا صد سالی هست بسیار از آن مراقبت می شود. آهوی ایرانی و قوچ از جاذبه های این منطقه به شمار می رود. جای سرسبزی نیست ولی رویشگاه متنوعی از درختان و گیاهان طبیعی ایران است که دیدن آنها خالی از لطف نیست. برای گشتن در این پارک باید مدام از محلی ها بپرسید چرا که آنها بهتر از هر کس دیگه ای وجب به وجب این پارک را می شناسند و از روایت های مختلف پارک با خبر هستند.
باغ ملی نجف آباد: در میدان اصلی شهر نجف آباد باغ ملی قرار دارد، این باغ در دوره پهلوی اول ساخته شده و به نام باغ ملی معروف است. میدان بیضی شکل است که ده مسیر ورود و خروج داشته و این روزها بسیاری در آن تردد می کنند. این باغ نکته جالب چندانی ندارد و فقط وقتی می تواند برای قدم زنی باشد.
مسجد نصیر: یکی از مساجد خاص در نجف آباد مسجد نصیر است این مسجد از سبک رازی پیروی می کند و مسجدی دو ایوانی است. برای دیدن این مسجد باید به خیابان قدس رجوع کنید.
..................................
آرشیو
