نام ابوسعیدابوالخیر« که میآید همه به یاد »اسرار التوحید« میافتند. البته مراد از »همه« در اینجا همۀ کتابخوان یا دوستدار فرهنگ و ادبیات ایران است اگرچه در کتابهای درسی هم از اسرارالتوحید نام برده شده و هنوز مشمول حذف و سانسور نشده اما در این حد که بپرسند »نوشتۀ کیست« وبعد مچ بچهها را بگیرند که به قلم نوهاش بوده و نه خودش! چندان که از نام آن هم برمیآید: اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابی سعید ابیالخیر. کل اطلاعاتی که این آموزش و پرورش خشک دربارۀ بزرگانی از این دست به بچه های ما میدهد در حد همین است. حال آن که با نام ابوسعید می توانند چراغ »خِرَد« را در وجود آنان روشن کنند تا بدانند در قرون 4
و5 خردستا بودهایم.
زاییده بالیده قرن چهارم وپنجم است و این دو قرن بسیار افتخار آفریناند. در این دو قرن، ایران و فرهنگ ایران و توجه به عقل چنان خوش درخشیده که از آن به عنوان »رنسانس ایرانی« یاد میکنند.
ایزد که جهان به قبضۀ قدرت اوست ِِ
داده است تورادوچیز٫کان هردونکوست
ِِ
هم سیرت آن که دوست داری کََس را ِِ
هم صورت آن که کََس، تو را دارد دوست
ِِ
به این معنی که هم سیرت و خُلق دوست داشتن دیگری خوب است و هم این که چهرهای
نیکو داشته باشی تا دوستت داشته باشند.
یکی ازمهمترین تفاوت های دینداری ایرانیان با غیر ایرانیان در همین دوست داشتن و دوست
داشته شدن بوده است.
