پاپ لئوی چهاردهم: پایان «ماه عسل» محافظه‌کاران و احیای «اخلاق حیاتی منسجم»
مقدمه: یک آمریکایی در رُم
انتخاب پاپ لئوی چهاردهم (رابرت فرانسیس پرووُست، اولین پاپ آمریکایی) در ماه مه ۲۰۲۵، با استقبال نسبی جناح محافظه‌کار کاتولیک در ایالات متحده روبرو شد. آن‌ها امیدوار بودند «پاپ فرانسیس» دوم، که اغلب به خاطر انتقاداتش از سرمایه‌داری و نزدیکی‌اش به مسائل اجتماعی و محیط زیست، هدف حملات راست‌گرایان آمریکا قرار داشت، دیگر تکرار نشود. لئو با سبک کم‌تنش و پوشیدن شنل سنتی (Mozzetta)، در ماه‌های اول توانست رضایت اولیهٔ آن‌ها را جلب کند. اما این «ماه عسل» شش‌ماهه، در اکتبر ۲۰۲۵، با یک ضربهٔ کاری از سوی خود پاپ به اردوگاه محافظه‌کاران پایان یافت. پاپ لئو، سکوت دیپلماتیک را شکست تا مستقیماً به سیاست‌های مهاجرتی خشن دولت دونالد ترامپ که دور دوم ریاست جمهوری‌اش را آغاز کرده بود، بتازد.
۱. تضاد محوری: «حیات» تنها سقط جنین نیست
انتقاد اصلی پاپ لئو XIV به سیاست‌های ترامپ، متوجه فلسفهٔ متناقض حزب جمهوری‌خواه در تعریف «حمایت از حیات» (Pro-Life) بود. محافظه‌کاران سال‌هاست مسئلهٔ سقط جنین را به عنوان «اولویت اصلی اخلاقی» کلیسا و سیاست خود برجسته کرده‌اند، در حالی که در مورد سایر ابعاد حیات انسانی، مانند مهاجران، زندانیان یا تغییرات اقلیمی، موضعی سرد و ناسیونالیستی می‌گیرند.
پاپ لئو این تضاد را هدف گرفت و صراحتاً پرسید:
«کسی که می‌گوید من مخالف سقط جنین هستم، اما با مجازات اعدام یا با رفتار غیرانسانی با مهاجران در ایالات متحده موافقم، نمی‌دانم واقعاً حامی حیات است یا خیر.»
این جمله، ستون فقرات سیاست اخلاقی-سیاسی ترامپ و متحدان کاتولیکش را لرزاند، زیرا پاپ، مفهوم «اخلاق حیاتی منسجم» (Consistent Life Ethic) کلیسا را احیا کرد؛ آموزه‌ای که می‌گوید کرامت انسانی و قداست حیات، یک بستهٔ کامل است و نمی‌توان آن را به یک موضوع (سقط جنین) محدود کرد و در موارد دیگر زیر پا گذاشت.
بخش‌هایی از سیاست ترامپ که مورد مخالفت قرار گرفت:
اگرچه پاپ به طور مستقیم نام ترامپ را نبرد، اما سخنان او آشکارا سیاست‌های دور دوم ریاست‌جمهوری او را نشانه رفت:
اخراج‌های گسترده و خشن: ترامپ متعهد شده که بزرگترین عملیات اخراج تاریخ آمریکا را آغاز کند. این عملیات شامل دستگیری‌های گسترده، استفاده از نیروهای نظامی در مرز، و بازداشت مهاجران در کمپ‌هایی با شرایط سخت است. پاپ با اشاره به "رفتار غیرانسانی"، به این اقدامات خشن و تفرقه‌افکن اعتراض کرد.
«وضعیت اضطراری ملی» در مرز: ترامپ در روزهای اولیهٔ دور دوم، اعلام وضعیت اضطراری ملی در مرز جنوبی را از سر گرفت تا بتواند بدون نیاز به تأیید کنگره، اقدامات شدید مرزی مانند ساخت دیوار یا اعزام گارد ملی را تسریع بخشد. این اقدامات، به طور مستقیم بر سلامت و کرامت انسانی مهاجرانی که اغلب کاتولیک و از آمریکای لاتین هستند، تأثیر می‌گذارد.
سیاست‌های ضد پناهجویی: پاپ لئو، با توجه به سابقهٔ میسیونری خود در پرو، دغدغهٔ عمیقی نسبت به پناهندگان و مهاجران جنوب جهانی دارد. سیاست‌های ترامپ شامل تعلیق برنامهٔ پناهجویی، کاهش سقف پذیرش و بازگرداندن اجباری مهاجران به مکزیک است که همگی با آموزه‌های کلیسا دربارهٔ «مهمان‌نوازی و پذیرش» در تضادند.
یکی از ابزارهای اصلی دارودستهٔ ترامپ و جمهوری‌خواهان راست‌گرا در جنگ‌های فرهنگی آمریکا، ارجاع مکرر به «ارزش‌های مسیحی» و «خداباوری» برای مقابله با دستور کارهای لیبرالی، به‌ویژه در موضوعاتی مانند حقوق اقلیت‌های جنسی (LGBTQ+)، سقط جنین، و سکولاریسم است. آن‌ها خود را مدافعان اصلی ایمان در برابر جهان «غیراخلاقی» می‌دانند. اکنون، زمانی که پاپ لئوی چهاردهم، مهم‌ترین چهرهٔ مسیحیت کاتولیک جهان، دقیقاً در موضوعی که از نظر اخلاقی در قلب آموزه‌های کلیسا قرار دارد (کرامت انسانی مهاجران)، در مقابل آن‌ها ایستاده و اخلاقشان را زیر سؤال برده است، این ادعای آن‌ها فرو می‌ریزد. این اقدام پاپ، نه تنها دروغ‌گویی آن‌ها در مورد «حمایت از حیات» را فاش می‌کند، بلکه نشان می‌دهد که «مسیحیت» در دست این جناح، چیزی جز یک ابزار سیاسی برای کوبیدن رقبای داخلی نیست. آن‌ها حاضرند تعالیم رهبر دینی خود را نادیده بگیرند تا سیاست‌های خشن و ناسیونالیستی خود را پیش ببرند؛ این یعنی استفادهٔ ابزاری از ایمان برای توجیه سیاست و نه برعکس، و این حقیقت عریانی است که پاپ آن را علنی کرد.
۲. وزن کاتولیک‌ها و قدرت پاپ در آمریکا
سؤال اینجاست که آیا آمریکایی‌های کاتولیک به حرف پاپ گوش خواهند کرد؟
جمعیت و نفوذ: کاتولیک‌ها با حدود ۵۲ میلیون بزرگسال، بزرگترین گروه مذهبی در آمریکا هستند که تقریباً ۲۰ درصد جمعیت بزرگسال کشور را تشکیل می‌دهند. این جمعیت از نظر سیاسی متوازن است: بخش قابل توجهی از آن‌ها سفیدپوست و محافظه‌کار هستند (و از ترامپ حمایت می‌کنند)، در حالی که بخش رو به رشد و جوان آن‌ها، اسپانیایی‌تبار (لاتین) هستند که به طور سنتی بیشتر به مواضع دموکرات‌ها و مواضع اجتماعی کلیسا (مانند مهاجرت) متمایل‌اند.
پتانسیل تأثیرگذاری: پاپ لئو با این موضع‌گیری، یک شکاف جدی در بدنهٔ کاتولیک‌های آمریکا ایجاد می‌کند. او به گروه اسپانیایی‌تبار و لیبرال‌تر کلیسا، ابزاری قدرتمند می‌دهد تا با استفاده از اعتبار مذهبی بالاترین مقام کلیسا، موضع خود را تقویت کنند. در نتیجه، اگرچه بعید است همهٔ ۵۲ میلیون نفر فوراً سیاست خود را عوض کنند، اما صدای پاپ می‌تواند بر وجدان کاتولیک‌هایی که به اصطلاح «کاتولیک‌های دوآتشه» یا سنتی هستند، تأثیر بگذارد و آن‌ها را از ائتلاف کامل با جناح افراطی ترامپ دور کند.
انتظار کاتولیک‌های لیبرال: کاتولیک‌های لیبرال، که در دوران پاپ فرانسیس از او حمایت می‌کردند، اکنون لئوی چهاردهم را متحد خود می‌بینند و انتظار دارند که او، به عنوان یک آمریکایی، همچنان صدای قربانیان سیاست‌های تبعیض‌آمیز دولت ترامپ باشد.
۳. نقش احتمالی پاپ در آیندهٔ آمریکا
با توجه به این تقابل، پاپ لئو احتمالاً چه اقداماتی را در پیش خواهد گرفت؟
فشارهای پشت پرده: واتیکان احتمالاً از طریق شورای اسقف‌های کاتولیک آمریکا و همچنین دیدارها و نامه‌نگاری‌های خصوصی با مقامات دولتی و نمایندگان کنگره، فشارهای دیپلماتیک را برای کاهش اقدامات خشن مهاجرتی ترامپ افزایش خواهد داد.
تمرکز بر سازمان‌های خیریه: پاپ از طریق سازمان‌های خیریهٔ عظیم کاتولیک (Catholic Charities) و شبکه‌های کلیسایی در آمریکای لاتین، بر نیاز به حمایت عملی از مهاجران تأکید خواهد کرد. فراخوان او از همهٔ کاتولیک‌ها در روز یکشنبهٔ ۵ اکتبر برای «گشودن آغوش»، دقیقاً تلاشی برای فعال کردن این شبکه‌های امدادی در برابر سیاست‌های دولتی است.
سخنرانی‌های عمومی متمرکز: لئو سبک کم‌حرفی خود را حفظ خواهد کرد، اما احتمالاً در سخنرانی‌های مهم خود، پیام‌های صریح بیشتری در مورد عدالت اجتماعی، محیط زیست (پس از شرکت در کنفرانس تغییرات اقلیمی) و حقوق بشر مطرح خواهد کرد تا پیامی ثابت به واشنگتن بفرستد.
۴. مقایسه تاریخی: واتیکان و فاشیست‌ها (جنگ جهانی دوم)
برای درک عمق این تقابل، باید نگاهی به عملکرد واتیکان در گذشته انداخت؛ دوره‌ای که واتیکان نتوانست نقش اخلاقی خود را به درستی ایفا کند.
در طول جنگ جهانی دوم و پس از آن، موضع پاپ پیوس دوازدهم (Pius XII) در قبال فاشیسم و نازیسم، بسیار مورد مناقشه بود. منتقدان می‌گویند واتیکان در برابر جنایات هولناک هیتلر و موسولینی سیاست «سکوت مصلحتی» را در پیش گرفت تا از کاتولیک‌های آلمان و ایتالیا محافظت کند یا از ترس تلافی نازی‌ها، موضع قاطع نگرفت.
اما نکتهٔ تلخ‌تر، داستان «مسیرهای موش» (Ratlines) است. پس از شکست آلمان، برخی از شبکه‌های کلیسایی و مقامات واتیکان (در نقش یک نهاد غیرمتمرکز) با سوءاستفاده از سیستم پناهندگی ویزای بین‌المللی، به فراری دادن جنایتکاران نازی و فاشیست‌های شناخته‌شده، کمک کردند. این نازی‌ها از ایتالیا و اروپا به سمت آمریکای جنوبی، به ویژه آرژانتین، فرار کردند تا از محاکمه در امان بمانند.
تفاوت امروز:
پاپ لئو امروز به شکلی هوشمندانه از آن میراث تاریک فاصله می‌گیرد. در آن زمان، واتیکان (با پاپ پیوس دوازدهم) سکوت اختیار کرد تا کلیسا را حفظ کند و در عمل به فرار فاشیست‌ها کمک شد. امروز، پاپ لئو در برابر یک جنبش شبه‌فاشیستی مدرن (راست افراطی ترامپ) سخن می‌گوید و صراحتاً از حقوق مظلومان و مهاجرانی دفاع می‌کند که از آمریکای لاتین می‌آیند (همان مقصدی که فاشیست‌ها قبلاً به آن فرار کردند). پاپ لئو درس گرفته است که سکوت در برابر ظلم، بهای سنگینی برای اعتبار اخلاقی کلیسا دارد.
نتیجه‌گیری:
تقابل پاپ لئوی چهاردهم با سیاست‌های مهاجرتی ترامپ، فراتر از یک بحث سیاسی است. این تقابل، به قلب ایمان کاتولیک در آمریکا و تعریف آن از کرامت انسانی برمی‌گردد. پاپ جدید با زیر سوال بردن «حامی حیات بودن» محافظه‌کاران، مسیری را انتخاب کرده که شاید برای واشنگتن غیرمنتظره بود، اما برای رم (واتیکان) یک لزوم تاریخی است تا اعتبار اخلاقی خود را احیا کند و نشان دهد دیگر حاضر نیست در برابر قدرت‌های سیاسی خشن، سکوت کند.
